Παράγοντες που Επηρεάζουν την Εκλογική Συμπεριφορά των Ψηφοφόρων στις Τοπικές Εκλογές

(Ηλικία, Φύλο, Εκπαίδευση, Ιδεολογία, Διαφθορά)

Εισαγωγή

Σε σειρά με αντικείμενο τις δημοτικές εκλογές έχουν προηγηθεί δύο άρθρα. Το πρώτο (Γκέκας 2023^α) πραγματευόταν το ερώτημα εάν οι δημοτικές, είναι εκλογές δεύτερης κατηγορίας. Το δεύτερο (Γκέκας 2023^β) παρουσίαζε αποτελέσματα επιστημονικών ερευνών από δημοτικές εκλογές στην Ευρώπη. Στο παρόν άρθρο θα καταβληθεί προσπάθεια να παρουσιαστούν επιστημονικές έρευνες σχετικά με παράγοντες που θεωρείται ότι επηρεάζουν την εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων στις τοπικές εκλογές. Συγκεκριμένα διερευνώνται παράγοντες, αλλά και επιμέρους ερωτήματα, που μπορούν να επηρεάσουν την τοπική εκλογική διαδικασία, γιατί ο κάθε ξεχωριστός παράγοντας και η απάντηση σε κάθε ερώτημα, απαιτεί ειδική πολιτική στρατηγική και σχεδιασμό. Παράγοντες που επηρεάζουν την εκλογική συμπεριφορά στις τοπικές εκλογές με τα επί μέρους ερωτήματα είναι:

• Ο ρόλος της ηλικίας των ψηφοφόρων αλλά και των υποψηφίων

Η κάθε δημογραφική τάξη συμμετέχει με τον ίδιο τρόπο στις δημοτικές εκλογές; Είναι διαφορετικά και γιατί, τα κριτήρια πολιτικής επιλογής ανά δημογραφική τάξη; Οι νέοι ψηφίζουν νέους;

• Το φύλλο

Επιδρούν τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις του φύλου στην εκλογική συμπεριφορά; Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος των ποσοστώσεων των γυναικών, στην άμβλυνση της υποεκπροσώπησης τους στα αιρετά δημοτικά όργανα;

• Η εκπαίδευση

Τι ρόλο παίζει το εκπαιδευτικό επίπεδο των ψηφοφόρων αλλά και των υποψηφίων; Τι ρόλο παίζει η διαχείριση των τοπικών θεμάτων παιδείας στην επανεκλογή του δημάρχου;

• Η Ιδεολογία

Επηρεάζει ή ιδεολογία την συμπεριφορά των ψηφοφόρων στις τοπικές εκλογές; Οι ψηφοφόροι μεταναστευτικής καταγωγής, με την πλειοψηφία τους από μουσουλμανικές χώρες, έχουν διαφορετική εκλογική συμπεριφορά και αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο από τα πολιτικά κόμματα της Δυτικής Ευρώπης;

• Η Διαφθορά

Γιατί ορισμένοι διεφθαρμένοι Δήμαρχοι επανεκλέγονται; Επηρεάζει ο μισθός του αιρετού το κίνητρο για τη διαφθορά; Πόσο σημαντικό είναι το ύψος των δαπανών της προεκλογικής εκστρατείας σε τοπικό επίπεδο;

Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που προσπαθεί να απαντήσει το παρόν άρθρο. Για την καλύτερη προσέγγιση του αντικειμένου, χρησιμοποιήθηκαν επιλεγμένες επιστημονικές έρευνες και δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά. Υπενθυμίζεται ότι ο σκοπός της σειράς των άρθρων είναι να συμβάλλει στον προεκλογικό αγώνα των Δήμων και Περιφερειών, εμπλουτίζοντας τις σχετικές, με τις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές, πληροφορίες και παρέχοντας τη δυνατότητα αποτελεσματικότερης αξιοποίησης εργαλείων, μέτρων και δράσεων. Για τον λόγο αυτό, το άρθρο κλείνει με κάποια συμπεράσματα του συγγραφέα, που προκύπτουν από τις επιστημονικές απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα και θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμα σε αιρετούς, υποψηφίους,  αλλά και σε  ενεργούς πολίτες.

Η Ηλικία

Η ηλικία, από πολλές έρευνες, θεωρείται σημαντικός προγνωστικός παράγοντας της εκλογικής συμπεριφοράς στις τοπικές εκλογές. Οι παλαιότερες γενιές, όπως η γενιά του Baby Boom, εμφανίζονται ιδιαίτερα συμμετοχικές στις πολιτικές διαδικασίες, ενώ οι νεότερες ηλικιακές ομάδες μειωμένης συμμετοχικότητας.

Χαρακτηριστικά, σε έρευνά του ο  Gimpel (2004) διαπιστώνει ότι η συνολική προσέλευση στις τοπικές εκλογές είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στην ηλικιακή κατανομή. Αυξάνεται στις ηλικίες άνω των 60 ετών και μειώνεται απότομα μεταξύ 18 και 29 ετών.

Η προσέλκυση των νέων ψηφοφόρων στις τοπικές εκλογές είναι ένα θέμα που απασχολεί, σε παγκόσμιο επίπεδο, τους σχεδιαστές εκλογικών συστημάτων. Στο προηγούμενο άρθρο (Γκέκας 2023^β) αναφέρθηκε το παράδειγμα της Γερμανίας που προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα της περιορισμένης συμμετοχής, με κάθετη διεύρυνση του εκλογικού σώματος. Κατέβασε δηλαδή, το όριο ηλικίας για τη συμμετοχή στις δημοτικές εκλογές στα 16 χρόνια. Τα αποτελέσματα είναι διφορούμενα. Το σίγουρο είναι ότι η μείωση της ηλικίας στο δικαίωμα ψήφου, από μόνη της, δεν μπορεί να λύσει το ζήτημα της μειωμένης συμμετοχής των νέων στις τοπικές εκλογές.

Στην Δανία, πραγματοποίησαν ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα. Δημιούργησαν εικονικές δημοτικές εκλογές, για έφηβους που δεν είχαν δικαίωμα ψήφου. Ο Larsen (2016) χρησιμοποίησε τις εικονικές αυτές εκλογές για να μελετήσει το πως επηρεάζεται η εκλογική συμπεριφορά των πολιτών σε περίπτωση μείωσης της ηλικίας ψήφου. Διαπίστωσε ότι οι πολίτες σε Δήμους με εικονικές εκλογές για εφήβους, υποστήριζαν περισσότερο τη μείωση της ηλικίας ψήφου. Ωστόσο, η στάση τους επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες, ειδικά την ιδεολογία. Η έρευνα δεν εντόπισε στοιχεία που να καταδεικνύουν ότι οι Δήμοι που διοργάνωναν εικονικές εκλογές διέφεραν από άλλους Δήμους, όσον αφορά στο πολιτικό χρώμα του δημάρχου ή στην προσέλευση των ψηφοφόρων.

Ένα επίσης σημαντικό θέμα πολιτικής συμπεριφοράς, πέραν της συμμετοχής στις εκλογές, είναι και το τι ψηφίζουν αυτοί που συμμετέχουν. Κάθε γενιά έχει μοναδικές εμπειρίες από ιστορικά και άλλα γεγονότα, που διαμόρφωσαν την πολιτική της ματιά. Για παράδειγμα, οι ηλικιωμένοι ψηφοφόροι μπορεί να έχουν ζήσει σημαντικά ιστορικά γεγονότα, όπως πόλεμοι, οικονομικές κρίσεις ή κοινωνικά κινήματα, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν την εκλογική τους συμπεριφορά. Οι νεότεροι ψηφοφόροι μπορεί να είναι περισσότερο επικεντρωμένοι σε σύγχρονα ζητήματα και κοινωνικές αλλαγές. Δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι στην Νότιο Ευρώπη οι 65 ετών και άνω πολίτες έχουν βιώσει εποχές όπου απαγορευόταν οι εκλογικές διαδικασίες και οι δημοκρατικές και ατομικές ελευθερίες ήταν περιορισμένες.

Η Semra Sevi (2021), χρησιμοποιώντας δείγμα περίπου 853.414 μεμονωμένων ψηφοφόρων, σε 51 χώρες, 126 εκλογικές αναμετρήσεις και 639 ηγέτες, διερεύνησε την υπόθεση εάν οι νέοι ψηφοφόροι τείνουν να ψηφίζουν νέους ηγέτες. Το συμπέρασμα, στο οποίο κατέληξε, είναι ότι ενώ υπάρχουν κάποια στοιχεία που υποδηλώνουν ότι, οι νέοι ψηφοφόροι είναι πιο πιθανό να ψηφίσουν νεότερους ηγέτες, το εύρημα αυτό είναι πολύ αδύναμο.

Οι δημογραφικές αλλαγές και η γήρανση του πληθυσμού δημιουργούν νέα δεδομένα. Όπως τις περισσότερες φορές, η οικονομία προηγείται της πολιτικής, έτσι από τα τέλη του εικοστού αιώνα έχουμε την Silver Economy. Η αύξηση του δημογραφικού βάρους της τρίτης ηλικίας, σε συνδυασμό με την αυξημένη συμμετοχή της στις εκλογικές διαδικασίες και την αύξηση της ποιότητας και του προσδόκιμου ζωής, οδηγούν σε ανάλογο φαινόμενο, στη “Silver Policy”.  Οι ηλικιωμένοι δεν συμμετέχουν απλώς, αλλά και διεκδικούν, πολιτικές παρεμβάσεις για την υποστήριξη τους, ώστε να αισθάνονται πιο ασφαλείς, πιο ευπρόσδεκτοι, να συνδέονται όλο και περισσότερο με την τοπική τους κοινότητα και με ισχυρότερη φωνή στον τρόπο λήψης αποφάσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι, όπως είδαμε σε προηγούμενο άρθρο (Γκέκας 2023^β), στην Ολλανδία, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές ΤΑ, έχουν αρχίσει και εμφανίζονται κόμματα συνταξιούχων.

Το Φύλο

Πολλές είναι οι μελέτες που διερευνούν το κατά πόσο το φύλο του ψηφοφόρου ή του υποψηφίου επηρεάζει την εκλογική συμπεριφορά στις τοπικές εκλογές. Ένα πρώτο συμπέρασμα που προκύπτει, είναι ότι, σε πολλές χώρες, παρατηρείται μεγάλη διαφοροποίηση στη συμμετοχή των ψηφοφόρων, με τις γυναίκες να εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής, σε σύγκριση με τους άνδρες.

Τα τελευταία χρόνια πολλές έρευνες επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους, σε δύο σημαντικά ζητήματα:

α) Πώς επιδρούν τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις του φύλου, στην εκλογική συμπεριφορά και

β) πόσο σημαντικές είναι οι ποσοστώσεις.

Σύμφωνα με την Bauer (2020^α), τα γυναικεία στερεότυπα, σε γενικές γραμμές, χαρακτηρίζουν τις γυναίκες ως στοργικές, συμπονετικές και ευαίσθητες. Αυτές οι ιδιότητες ευθυγραμμίζονται με τους υποστηρικτικούς κοινωνικούς ρόλους, στους οποίους οι γυναίκες είχαν ιστορικά συμμετάσχει, όπως είναι ο ρόλος της νοικοκυράς ή του φροντιστή. Τα αντρικά στερεότυπα αντίθετα, χαρακτηρίζουν τους άντρες ως σκληρούς, διεκδικητικούς και αποφασιστικούς. Αυτές οι ιδιότητες ευθυγραμμίζονται με τους ηγετικούς ρόλους που είχαν αναλάβει ιστορικά οι άνδρες, συμπεριλαμβανομένων των θέσεων πολιτικής ισχύος. Αυτά τα στερεότυπα δημιουργούν την αντίληψη ότι οι άνδρες έχουν τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται για να υπηρετήσουν σε ηγετική θέση και ότι οι γυναίκες στερούνται των ιδιοτήτων/ προσόντων, που απαιτούνται για την πολιτική ηγεσία.

Η αντίληψη αυτή επηρεάζει και τις τοπικές εκλογές. Παράλληλα όμως, οι τοπικές εκλογές άπτονται συχνά ζητημάτων όπως η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση, η φροντίδα των παιδιών, τα αναπαραγωγικά δικαιώματα και η ισότητα των φύλων. Από αυτή την άποψη το φύλο, σε συνδυασμό με τις αρμοδιότητες της ΤΑ, μπορεί να επηρεάσει την αξιολόγηση των υποψηφίων από τους ψηφοφόρους.

Το ερευνητικό ερώτημα, συνεπώς της Bauer ήταν κατά πόσο οι γυναίκες υποψήφιοι έχουν πλεονέκτημα, στις τοπικές εκλογές, λόγω ορισμένων τοπικών αιτημάτων και στερεοτύπων φύλου. Η έρευνα βασίστηκε σε 1.000 εγγεγραμμένους ψηφοφόρους μιας, μεσαίου μεγέθους πόλης, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Διεξήχθη σε δύο κύματα, πριν και μετά τις τοπικές εκλογές του 2015, και περιελάμβανε ερωτήσεις σχετικές με την εκλογική συμπεριφορά των ερωτηθέντων, τη στάση απέναντι στους ρόλους των φύλων και τις αντιλήψεις των υποψηφίων. Η οικονομετρική επεξεργασία των στοιχείων κατέδειξε:

• Τα στερεότυπα φύλου έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην εκλογική επιτυχία των γυναικών υποψηφίων, στις τοπικές εκλογές
• Οι γυναίκες υποψήφιοι θεωρούνται πιο ικανές από τους άνδρες υποψηφίους σε θέματα που παραδοσιακά συνδέονται με τις γυναίκες, αλλά λιγότερο ικανές σε θέματα που παραδοσιακά συνδέονται με τους άνδρες.
• Οι άνδρες υποψήφιοι δεν επηρεάζονται στο ίδιο βαθμό, από τα στερεότυπα φύλου, με τις γυναίκες υποψήφιες.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Bauer (2022^β) εξειδικεύει την έρευνα της και διερευνά με ποιο τρόπο οι ψηφοφόροι αξιολογούν τα προσόντα των γυναικών και των ανδρών υποψηφίων, για πολιτικό αξίωμα. Χρησιμοποίησε δύο πειράματα. Στο πρώτο πείραμα οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν υποψηφίους για μια υποθετική εργασία ως νομοθετικός βοηθός. Στο δεύτερο πείραμα οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν υποψηφίους για υποθετικές εκλογές στο Κογκρέσο. Η έρευνα κατέληξε στο ότι η γυναίκα υποψήφια θα αξιολογείται θετικότερα, από τον άνδρα υποψήφιο, όσον αφορά στις νομοθετικές δεξιότητες, αλλά όχι όσον αφορά στις εκλογές για το Κογκρέσο.

Σε μία ανάλογη έρευνα, ο Eymeoud (2017) διερευνά τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις του φύλου στις γαλλικές τοπικές εκλογές, χρησιμοποιώντας τα στοιχεία των νομαρχιακών εκλογών του 2015. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι προκαταλήψεις φύλου από τους ψηφοφόρους υπάρχουν στην πολιτική και ότι επηρεάζουν ιδιαίτερα τα εκλογικά αποτελέσματα των συντηρητικών υποψηφίων. Ο επηρεασμός μάλιστα είναι μεγαλύτερος στις ηλικιωμένες, παρά στις νέες υποψήφιες. Τα συμπεράσματα αυτά συμφωνούν, τουλάχιστον ως προς το ηλικιακό, με την έρευνα του Segaard (2021), όπου με βάση το μητρώο των 58.093 υποψηφίων του 2015, στις δημοτικές εκλογές στη Νορβηγία, διερεύνησε την υποεκπροσώπηση των γυναικών και συμπέρανε ότι οι γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας υποεκπροσωπούνται, ενώ οι νεαρές γυναίκες εκπροσωπούνται επί ίσοις όροις με τους νέους άνδρες. Οι νεαρές γυναίκες υποψήφιες αντιμετωπίζονται ευνοϊκότερα  σε μεγαλύτερους Δήμους, ενώ οι μεγαλύτερης ηλικίας «αδικούνται» τόσο σε μεγάλους όσο και σε μικρούς Δήμους.

Όσον αφορά στην ποσόστωση, πολύ ενδιαφέρουσα είναι η έρευνα της Dahlerup (2020), η οποία βασίζεται σε μια σειρά δευτερογενών πηγών, συμπεριλαμβανομένων ακαδημαϊκών άρθρων, εκθέσεων, και εγγράφων πολιτικής, για να συλλέξει πληροφορίες σχετικά με την εφαρμογή και τον αντίκτυπο των ποσοστώσεων φύλου στην πολιτική. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι ποσοστώσεις φύλου είναι ένα αποτελεσματικό μέτρο, ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο οι κανόνες των ποσοστώσεων συνδυάζονται με το ισχύον εκλογικό σύστημα.

Ο αντίκτυπος της θεσμοθέτησης νόμου περί ποσοστώσεων φύλου, στην πολιτική εκπροσώπηση των γυναικών και στη σύνθεση των Δημοτικών Συμβουλίων στους γαλλικούς Δήμους είναι επίσης το αντικείμενο της έρευνας του Lassebie (2020). Χρησιμοποίησε το σύνολο των δεδομένων των εκλεγμένων πολιτικών στους γαλλικούς Δήμους. Συμπεραίνει ότι οι ποσοστώσεις φύλου έχουν θετικό αντίκτυπο στην εκπροσώπηση των γυναικών στα γαλλικά Δημοτικά Συμβούλια, αλλά δεν οδηγούν απαραίτητα σε περισσότερες γυναίκες σε ηγετικές θέσεις. Οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να παραιτηθούν από την πολιτική, από ότι οι άνδρες. Η έρευνα διαπιστώνει επίσης ότι οι ποσοστώσεις έχουν μικρή επίδραση στη σύνθεση των Δημοτικών Συμβουλίων, όσον αφορά στο κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, την ηλικία και την πολιτική εμπειρία.

Το ότι οι ποσοστώσεις φύλου αυξάνουν την πολιτική συμμετοχή των γυναικών είναι συμπέρασμα και της έρευνας της Kalamaradan (2018), τα στοιχεία της οποίας προήλθαν από  την Τοπική Αυτοδιοίκηση της Ινδίας.  Πολύ ενδιαφέρουσα επίσης ήταν η έρευνα της Baltrunaite (2014), που συμπεραίνει ότι η εισαγωγή ποσοστώσεων φύλου, στους καταλόγους υποψηφίων για τις τοπικές εκλογές στην Ιταλία, οδήγησε σε αύξηση της ποιότητας των εκλεγμένων πολιτικών, μετρώντας την ποιότητα με το μέσο έτος εκπαίδευσής τους. Τέλος, η O’Brian (2016), με βάση τις τοπικές ομάδες στη Σουηδία, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ποσόστωση μπορεί να βοηθήσει την εκλογή, αλλά όχι στη διατήρηση των γυναικών στην εξουσία των Δήμων τους.

Η εκπαίδευση

Η εκπαίδευση θα μπορούσε να αποτελεί σημαντικό παράγοντα μελέτης των τοπικών εκλογών, καθώς επηρεάζει τη συμπεριφορά και τις προτιμήσεις των ψηφοφόρων με διάφορους τρόπους. Ένας από αυτούς είναι η προσέλευση των ψηφοφόρων. Θεωρείται ότι τα άτομα με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο τείνουν να συμμετέχουν σε μεγαλύτερα ποσοστά, στις εκλογικές διαδικασίες. Είναι πιο πιθανό να ασχοληθούν με ζητήματα πολιτικής, να ενημερωθούν για θέματα της κοινότητας και να κατανοήσουν τη σημασία της συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία. Τα αποτελέσματα όμως των επιστημονικών ερευνών, όπως παρατίθεται παρακάτω, είναι διφορούμενα.

Οι Mukherjee και Mallik (2012) δημιούργησαν ένα μοντέλο εκλογικής διαδικασίας και συμπέραναν ότι τα εκλογικά αποτελέσματα μπορούν να επηρεαστούν από το επίπεδο εκπαίδευσης του εκλογικού σώματος. Η σχετική σημασία που αποδίδει ένας ψηφοφόρος σε τοπικά ζητήματα αλλά και σε μακροοικονομικές ανησυχίες εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από το επίπεδο εκπαίδευσής του. Αντίθετα, ο Tenn (2007) διαπιστώνει ότι ένα επιπλέον έτος εκπαίδευσης έχει πολύ μικρό αντίκτυπο στην προσέλευση των ψηφοφόρων.

Τα συμπεράσματα, στο οποίο καταλήγει η πρόσφατη έρευνα του Ahlskog (2021), είναι αμφίσημα. Πιο συγκεκριμένα διαπιστώνει ότι η εκπαίδευση δεν επηρεάζει τη συμμετοχή στις εθνικές εκλογές, αλλά επηρεάζει τη συμμετοχή στις ευρωπαϊκές εκλογές, άρα και τις τοπικές που θεωρείται ότι έχουν κοινά στοιχεία με τις ευρωεκλογές. Υπενθυμίζεται ότι το πρώτο άρθρο της παρούσας σειράς (Γκέκας 2023^α) πραγματεύεται το ερώτημα εάν οι τοπικές εκλογές, σε σχέση με τις εθνικές, είναι δεύτερης κατηγορίας, όπως οι ευρωεκλογές.

Ενδιαφέρουσα είναι η έρευνα των  De Benedetto και De Paola (2017). Διερεύνησαν τον αντίκτυπο του εκπαιδευτικού επιπέδου των υποψηφίων, οι οποίοι διεκδικούν τη θέση του δημάρχου, στις ιταλικές δημοτικές εκλογές, που διεξήχθησαν μεταξύ 1993 και 2011. Η έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το εκπαιδευτικό επίπεδο των υποψηφίων, που διεκδικούν τη θέση του δημάρχου, επηρεάζει θετικά την εκλογική προσέλευση.

Σε πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα, ειδικά για τους Δημάρχους, καταλήγει η έρευνα του Yair (2005). Σε μία μελέτη περίπτωσης στο Ισραήλ, διερεύνησε το κατά πόσο οι συγκρούσεις με τους γονείς, για την εκπαίδευση μπορούν να οδηγήσουν σε πολιτική ήττα τον δήμαρχο. Τα συμπεράσματα, στα οποία κατέληξε, είναι:

– Δήμαρχοι που εμπλέκονται σε συγκρούσεις για θέματα εκπαίδευσης είναι πιθανό να χάσουν το αξίωμα τους αλλά και

– Οι φιλικές σχέσεις με τους γονείς και τους κρατικούς αξιωματούχους δεν εγγυώνται την επανεκλογή των Δημάρχων.

Η ιδεολογία

Η πολιτική ιδεολογία μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τις τοπικές εκλογές και τη συμπεριφορά των ψηφοφόρων. Διαμορφώνει την επιλογή των υποψηφίων, που διεκδικούν τοπικά αξιώματα, αφού οι ψηφοφόροι που ταυτίζονται έντονα με μια συγκεκριμένη ιδεολογία, είναι πιο πιθανό να υποστηρίξουν υποψηφίους με τις ίδιες ιδεολογικές- πολιτικές προτιμήσεις. Η πολιτική ιδεολογία επηρεάζει σημαντικά τις θέσεις των υποψηφίων σε διάφορα τοπικά ζητήματα, όπως η φορολογία, οι κρατικές δαπάνες, οι κοινωνικές πολιτικές, η αστική ανάπτυξη, οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί και οι δημόσιες υπηρεσίες. Οι ψηφοφόροι με συγκεκριμένη πολιτική- ιδεολογική προσέγγιση είναι περισσότερο διατεθειμένοι να υποστηρίξουν υποψηφίους που στηρίζουν πολιτικές οι οποίες συνάδουν με τη δική τους ιδεολογία. Επίσης, η πολιτική ιδεολογία μπορεί να κινητοποιήσει ψηφοφόρους που είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένοι με συγκεκριμένα θέματα ή ιδεολογικές αρχές. Ακτιβιστές, ομάδες συμφερόντων, ή πολιτικά κόμματα που συνδέονται με μια συγκεκριμένη ιδεολογία, συχνά εργάζονται για να πλησιάσουν και να ενεργοποιήσουν ψηφοφόρους οι οποίοι μοιράζονται τις αξίες τους. Αυτή η κινητοποίηση μπορεί αφ’ ενός να επηρεάσει την προσέλευση των ψηφοφόρων και αφ’ ετέρου να προσφέρει πλεονέκτημα σε πολιτικά συγγενείς υποψηφίους. Τέλος, η πολιτική ιδεολογία είναι στενά συνδεδεμένη με τον κομματικό προσανατολισμό, καθώς τα πολιτικά κόμματα αντιπροσωπεύουν συχνά συγκεκριμένες ιδεολογικές θέσεις. Οι ψηφοφόροι, που ταυτίζονται έντονα με μια συγκεκριμένη ιδεολογία, μπορούν να ευθυγραμμιστούν με ένα αντίστοιχο πολιτικό κόμμα. Αυτή η κομματική ένταξη μπορεί να διαμορφώσει την εκλογική συμπεριφορά στις τοπικές εκλογές, καθώς οι ψηφοφόροι τείνουν να υποστηρίζουν υποψήφιους από το κόμμα που προτιμούν.

Οι Flavin και Law (2022) εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι ψηφοφόροι επιλέγουν τον υποψήφιο, με βάση την πολιτική- ιδεολογική εγγύτητα και αξιολογούν τη σημασία της εγγύτητας πολιτικής στην εκλογική συμπεριφορά. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η εγγύτητα πολιτικής είναι ένας σημαντικός παράγοντας που καθορίζει την επιλογή ψήφου, με περισσότερο από το 80% των ψηφοφόρων να επιλέγουν τον πιο κοντινό, πολιτικά, υποψήφιο.

Ένα πολύ επίκαιρο και ενδιαφέρον θέμα εξετάζει η Dowley (2022). Διερευνά πώς ανταποκρίνονται τα πολιτικά κόμματα, στη Δυτική Ευρώπη, στο δημογραφικό τοπίο που αλλάζει, εστιάζοντας σε έναν αυξανόμενο πληθυσμό ψηφοφόρων μεταναστευτικής προέλευσης, προερχόμενων κυρίως από μουσουλμανικές χώρες. Αναλύει τις τοπικές εκλογές του 2018, στις Βρυξέλλες, για να κατανοήσει πώς η πολιτική ιδεολογία και η δημογραφία, σε επίπεδο κοινότητας, αλληλοεπιδρούν. Διαπίστωσε ότι τα κόμματα της αριστεράς προτείνουν και εκλέγουν περισσότερους μουσουλμάνους από ό,τι τα κόμματα της δεξιάς, αλλά η μεγαλύτερη διαφορά στη συμπερίληψη εντοπίστηκε εντός της αριστεράς, μεταξύ των σοσιαλιστών και των πρασίνων. Συμπεραίνει επίσης, ότι οι μουσουλμάνοι υποψήφιοι είναι πιο πιθανό να εκλεγούν σε περιφέρειες με υψηλότερες συγκεντρώσεις ψηφοφόρων μεταναστευτικής προέλευσης και σε λίστες των σοσιαλιστικών κομμάτων. Ωστόσο, τα οφέλη ενδέχεται να μην προκύψουν εξίσου σε άνδρες και γυναίκες υποψηφίους μουσουλμάνους. Όσον αφορά στην εκλογιμότητα, τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι συνολικά οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εκλογής από τους άνδρες, και οι μουσουλμάνοι μεγαλύτερη από τους μη μουσουλμάνους. Σύμφωνα με την Dowley, τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν ότι το καθεστώς φιλελεύθερης ιθαγένειας και τα ευρέα δικαιώματα ψήφου, που παρέχονται στους μακροχρόνιους κατοίκους στο Βέλγιο, το καθιστούν ένα από τα κράτη, όπου οι μουσουλμανικές προλήψεις παραμένουν υψηλές και η εκλογική τους επιτυχία, σε μεγάλο βαθμό, ανάλογη με τη συμμετοχή τους στο συνολικό πληθυσμό, που ζει στη Βελγική πρωτεύουσα.

Η διαφθορά

Ένα πολύ σημαντικό ερώτημα που καλούνται να απαντήσουν τα σύγχρονα τοπικά εκλογικά συστήματα είναι: Γιατί σε ορισμένες περιπτώσεις, επανεκλέγονται διεφθαρμένοι Δήμαρχοι;

Κάποιες από τις απαντήσεις που δίνονται, με βάση τη διεθνή εμπειρία, είναι:

Οι ψηφοφόροι ενδέχεται να έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε ακριβείς και ολοκληρωμένες πληροφορίες σχετικά με τις πρακτικές διαφθοράς των εν ενεργεία Δημάρχων. Η έλλειψη διαφάνειας, κάλυψης από τα μέσα ενημέρωσης ή αποτελεσματικών μηχανισμών διερεύνησης, μπορεί να συμβάλει στην έλλειψη ευαισθητοποίησης των ψηφοφόρων σχετικά με τις διεφθαρμένες δραστηριότητες των συγκεκριμένων αιρετών.

• Οι διεφθαρμένοι Δήμαρχοι συχνά δημιουργούν ισχυρά πελατειακά δίκτυα, αναπτύσσοντας σχέσεις με άτομα με επιρροή, ομάδες συμφερόντων ή διαμορφωτές κοινής γνώμης, που επωφελούνται από τις πρακτικές διαφθοράς τους. Αυτά τα δίκτυα μπορούν να παρέχουν υποστήριξη, πόρους και προστασία στον διεφθαρμένο δήμαρχο.
• Οι ισχυρές κομματικές σχέσεις ή η εμπιστοσύνη προς σε ένα συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα, μπορεί να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των ψηφοφόρων. Οι ψηφοφόροι, που ευθυγραμμίζονται με ένα συγκεκριμένο κόμμα, μπορεί να συνεχίσουν να υποστηρίζουν έναν διεφθαρμένο δήμαρχο, από αυτό το κόμμα, λόγω της κομματικής τους «πειθαρχίας», ακόμα κι αν γνωρίζουν τους ισχυρισμούς διαφθοράς. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν μηχανισμοί και πόροι του κόμματος, για τη διατήρηση της υποστήριξης προς τον διεφθαρμένο κατεστημένο.
• Αδύναμοι ή αναποτελεσματικοί νομικοί και θεσμικοί μηχανισμοί για τον εντοπισμό, τη διερεύνηση και τη δίωξη της διαφθοράς, μπορούν να συμβάλουν στην επανεκλογή διεφθαρμένων Δημάρχων. Είναι πιθανό επίσης, να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον, όπου οι διεφθαρμένοι αξιωματούχοι αντιμετωπίζουν ελάχιστες συνέπειες, οδηγώντας σε έναν κύκλο επανεκλογής.

Οι Troisi και Alfano (2023) διερεύνησαν ακριβώς αυτό το αντικείμενο, γιατί δηλαδή οι πολίτες επανεκλέγουν διεφθαρμένους Δημάρχους. Μελέτησαν ιδιαίτερα δύο απαντήσεις:

α) Την ύπαρξη ισχυρής σχέσης μεταξύ του δημάρχου και των πολιτών και

β) Το χαμηλό επίπεδο διαφθοράς, που μπορεί να θεωρηθεί αμελητέο από τους πολίτες.

Τα δεδομένα, που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την έρευνα, βασίστηκαν σε αποφάσεις του Ιταλικού Ακυρωτικού Δικαστηρίου, μεταξύ 2012 και 2019, με ανάλυση περιεχομένου περίπου 700 ποινών, με στόχο τον εντοπισμό περιπτώσεων διαφθοράς Δημάρχων. Ένα δεύτερο, τυχαιοποιημένο σύνολο δεδομένων, που αφορούσε περίπου 500 μη διεφθαρμένους Δημάρχους, δημιουργήθηκε μετά από έρευνα στη βάση δεδομένων του Υπουργείου Εσωτερικών, για να συγκρίνει την επανεκλογή διεφθαρμένων και μη διεφθαρμένων Δημάρχων. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η διαπροσωπική σχέση μεταξύ των Δημάρχων και των πολιτών είναι ένας ελαφρυντικός παράγοντας, αν και με βάση τοπικές ιδιαιτερότητες ο βαθμός επηρεασμού της είναι διαφορετικός. Όσον αφορά στα χαμηλά επίπεδα διαφθοράς, ως ελαφρυντικού παράγοντα, αποδεικτικά στοιχεία, που τεκμηριώνουν την άποψη αυτή, εντοπίζονται μόνο σε μέτριους και πολύ αναπτυγμένους Δήμους.

Οι Benito κ.α. (2018) διερεύνησαν το κατά πόσο οι μισθοί που λαμβάνουν οι τοπικοί αιρετοί άρχοντες και η πρόθεσή τους να επιδιώξουν επανεκλογή, επηρεάζουν τα κίνητρά τους για διαφθορά. Η μελέτη χρησιμοποιεί δείγμα 358 Ισπανικών Δήμων, άνω των 20.000 κατοίκων, για την περίοδο 2004-2009 και αναλύει τον αντίκτυπο των μισθών των αιρετών ή/και την πρόθεσή τους να επιδιώξουν επανεκλογή, στη διαφθορά. Τα συμπεράσματα της έρευνας συνοψίζονται στα εξής:

• Οι υψηλότεροι μισθοί δεν μειώνουν τα κίνητρα των αιρετών να είναι διεφθαρμένοι
• Όταν οι πολιτικοί θέλουν να επανεκλεγούν η διαφθορά μειώνεται
• Άλλοι παράγοντες, που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά τη διαφθορά, περιλαμβάνουν το επίπεδο εισοδήματος, την εισοδηματική ανισότητα, το επίπεδο εκπαίδευσης, τα δημοτικά αστικά έσοδα και τον τουριστικό χαρακτήρα του δήμου.

Τέλος, οι Put, Maddens και Smulders (2015) διερευνούν την επίδραση των δαπανών της προεκλογικής εκστρατείας στο ατομικό αποτέλεσμα των υποψηφίων στις Βελγικές τοπικές εκλογές. Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν στην έρευνα αφορούν στις τοπικές εκλογές του 2012, στην περιφέρεια της Φλάνδρας. Από την έρευνα συμπεραίνεται  ότι οι δαπάνες της προεκλογικής εκστρατείας έχουν μικρή, αλλά σημαντική, επίδραση στο ατομικό αποτέλεσμα των υποψηφίων στις τοπικές εκλογές στο Βέλγιο. Ιδιαίτερα, οι υποψήφιοι που δαπανούν περισσότερο, σε απόλυτους όρους ή ξεπερνούν, στις δαπάνες, τους αντιπάλους τους (σε επίπεδο λίστας και Δήμου) επιτυγχάνουν καλύτερο αποτέλεσμα, παρόλο που το εύρος του αποτελέσματος είναι περιορισμένο. Από τη συγκεκριμένη έρευνα  διαπιστώνεται επίσης ότι οι δαπάνες επηρεάζουν θετικά τις πιθανότητες απόκτησης έδρας στο τοπικό συμβούλιο, κάτι που είναι αντίθετο με τις αντίστοιχες διαπιστώσεις που αφορούν στις εθνικές εκλογές. Επισημαίνεται πάντως, ότι το αποτέλεσμα αύξησης των δαπανών, για τους υποψηφίους που κατέχουν αξίωμα στο Δήμο, τείνει να είναι ασθενέστερο.

Συμπεράσματα[i]

Το κύριο συμπέρασμα που προκύπτει από τα παραπάνω είναι το αναμενόμενο. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν είναι ο κατάλληλος χώρος για εφαρμογή δογματισμών. Σε κάθε χώρα, σε κάθε τόπο, ανάλογα με το πολιτικό σύστημα, την ιστορία, τον πολιτισμό, τους συσχετισμούς, τη συγκυρία, η επιρροή των παραγόντων, που εξετάστηκαν παραπάνω, στην εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων, αλλά και των υποψηφίων, μπορεί να είναι από ισχυρή, έως αμελητέα. Για αυτόν τον λόγο τα ευρήματα των επιστημονικών ερευνών που αναφέρθηκαν και τα συμπεράσματα που ακολουθούν, θα πρέπει να εμβαπτιστούν στις, κάθε φορά, ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες.

Ένα συμπέρασμα, στο οποίο καταλήγουν οι περισσότερες έρευνες, είναι ότι η διάρθρωση της δημογραφικής πυραμίδας επηρεάζει τη συμμετοχή, όχι μόνο στις εκλογές αλλά και στα τοπικά πολιτικά δρώμενα. Το περιορισμένο ενδιαφέρον των νέων δεν αντιμετωπίζεται με αποσπασματικά μέτρα, όπως η κάθετη επέκταση της εκλογικής βάσης. Χρειάζεται ένα σύνολο παρεμβάσεων που αλληλοσυνδέονται και αλληλοεπηρεάζονται. Παρατηρήθηκε, για παράδειγμα, ότι οι νέοι ψηφοφόροι τείνουν να ψηφίζουν νέους. Άρα, καλό είναι να υπάρχουν νέοι στο ψηφοδέλτιο, αλλά όχι ως «γλάστρες». Θα πρέπει να έχουν συγκεκριμένους ρόλους και να συμβάλλουν, με τη νεανική τους ματιά, στο σύνολο των τοπικών πολιτικών, αρχίζοντας από το προεκλογικό πρόγραμμα. Παράλληλα, θα πρέπει οι υποψήφιοι αυτοί, να επωμιστούν το καθήκον να αποκαλύψουν νέους τρόπους επαφής, διάδρασης και συμμετοχής, με τους συνομήλικους τους, χρησιμοποιώντας συγχρόνως τις νέες τεχνολογίες και δίνοντας ενδιαφέρον και ζωή ακόμα και σε «αραχνιασμένους», σε πολλούς Δήμους, θεσμούς, όπως οι Επιτροπές Νεότητας.

Η βαρύτητα της ηλικίας των 60 και άνω, όλο και περισσότερο αυξάνεται σε όλη την Ευρώπη, τόσο στην κοινωνία και οικονομία όσο και στην πολιτική. Είναι επόμενο η Τρίτη Ηλικία να διεκδικεί φιλική, ασφαλή πόλη και αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού. Παράλληλα βέβαια, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι πολλοί από τους ηλικιωμένους έχουν ελεύθερο χρόνο και κυρίως συσσωρευμένη εμπειρία, ιδιαίτερα χρήσιμη για τις τοπικές κοινωνίες. Υπάρχουν πολλές καλές πρακτικές  ευρωπαϊκών Δήμων (Γκέκας 2023^γ), που αξιοποιούν τα προσόντα των ηλικιωμένων, δίνοντας τους ενεργό κοινωνικό ρόλο. Τα στερεότυπα φύλου φαίνεται να επηρεάζουν την εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων. Παρά το ότι στις τοπικές εκλογές, λόγω του περιεχομένου των αρμοδιοτήτων των Δήμων, φαίνεται να ευνοούνται οι γυναίκες υποψήφιοι, οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα που σχετίζονται με το φύλλο, δεν τους επιτρέπουν να εκπροσωπηθούν ισότιμα. Είναι χαρακτηριστική η εμπειρία της Γαλλίας, όπου τα στερεότυπα αυτά επηρεάζουν πολύ λίγο ή σχεδόν καθόλου, τις νεότερες υποψήφιες. Για το λόγο αυτό, η μεσαίας και μεγαλύτερης ηλικίας υποψήφιες θα πρέπει να έχουν σημαντική πολιτική υποστήριξη.

Στις δημοτικές εκλογές του 2019, στη χώρα μας, εκλέχθηκαν 18 γυναίκες Δήμαρχοι, ποσοστό 5,4%, επί του συνόλου των 332 Δημάρχων της χώρας. Ο αριθμός αυτός δεν είναι πολύ διαφορετικός από αυτόν των δημοτικών εκλογών του 2014, που είχαν εκλεγεί 15 Δήμαρχοι γυναίκες.  Αυτή η υπο-εκπροσώπηση είναι, κατά τη γνώμη μου, ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα του πολιτικού μας συστήματος.

Τι κάναμε για να λύσουμε το πρόβλημα; Το πιο εύκολο. Θεσμοθετήσαμε ποσοστώσεις. Υπενθυμίζεται ότι οι ποσοστώσεις θεσπίστηκαν στην Ελλάδα από το 2000 και εφαρμόστηκαν για πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές του 2002. Από τότε και με διάφορες τροποποιήσεις, ισχύουν μέχρι σήμερα. Μετά από είκοσι χρόνια και πάνω, εφαρμογής της ποσόστωσης των γυναικών στις δημοτικές εκλογές, το αποτέλεσμα δεν είναι μόνο η υπο-εκπροσώπηση, αλλά και φαινόμενα όχι τόσο κολακευτικά για το τοπικό εκλογικό μας σύστημα, πολλώ δε μάλλον για τα κινήματα ισότητας και ίσων ευκαιριών.

Η υπο- εκπροσώπηση των γυναικών στην πολιτική ζωή της χώρας είναι ένα σύνθετο κοινωνικό- πολιτικό πρόβλημα. Δεν λύνεται με «ένα νόμο και ένα άρθρο» και κυρίως απαιτεί μεσο/ μακροχρόνιες στρατηγικές, σοβαρότητα και συνέπεια. Οι ποσοστώσεις είναι ένα από τα μέτρα που έπρεπε να ληφθούν. Οι σχετικές επιστημονικές μελέτες συμφωνούν. Οι ποσοστώσεις φύλου είναι ένα αποτελεσματικό μέτρο, ανάλογα όμως με τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζονται και συνδέονται με το ισχύον εκλογικό σύστημα. Η θεσμοθέτηση ποσοστώσεων φύλου πάντως, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποτελέσει άλλοθι για την αδράνεια στην εφαρμογή μέτρων που προωθούν τις ίσες ευκαιρίες στην πολιτική ζωή.

Το πώς η εκπαίδευση επηρεάζει την εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων διχάζει τις επιστημονικές έρευνες. Φαίνεται να είναι σημαντική η συνεισφορά της όταν συνδυάζεται με άλλους παράγοντες. Η αύξηση του ποσοστού των γυναικών, για παράδειγμα, συνδυάζεται θετικά με το εκπαιδευτικό επίπεδο των υποψηφίων, που με τη σειρά του, επηρεάζει θετικά τη συμμετοχή στις τοπικές εκλογές. Σε αυτό, που θα πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη σημασία οι Δήμαρχοι είναι η σχέση τους με τους συλλόγους γονέων και κηδεμόνων, καθώς και άλλων φορέων σχετικών με την παιδεία. Σύμφωνα με τον Yair, οι κακές σχέσεις μπορεί να κοστίσουν την επανεκλογή, ενώ οι καλές δεν την εγγυόνται.

Είναι πολύ ενδιαφέρον το εύρημα της έρευνας των Flavin και Law (2022) ότι η εγγύτητα πολιτικής- ιδεολογίας είναι ένας σημαντικός παράγοντας για τον καθορισμό της επιλογής ψήφου, με περισσότερο από το 80% των ψηφοφόρων, στις ΗΠΑ, να επιλέγουν τον πιο κοντινό, ιδεολογικά ή πολιτικά, υποψήφιο. Σε τόσο μεγάλο βαθμό, αυτό δεν φαίνεται να ισχύει, ιδιαίτερα για τις τοπικές εκλογές στην Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστική η άρνηση «χρίσματος» από πολλούς υποψήφιους Δημάρχους της χώρας.

Επίσης, ενδιαφέρουσα είναι η εμπειρία από το Βέλγιο σχετικά με τους μουσουλμάνους ψηφοφόρους. Υπενθυμίζεται ότι τα συμπεράσματα της σχετικής έρευνας είναι: α) τα κόμματα της αριστεράς προτείνουν και εκλέγουν περισσότερους μουσουλμάνους από ό,τι τα κόμματα της δεξιάς, β) οι μουσουλμάνοι υποψήφιοι είναι πιο πιθανό να εκλεγούν σε περιφέρειες με υψηλότερες συγκεντρώσεις ψηφοφόρων μεταναστευτικής προέλευσης και σε λίστες των σοσιαλιστικών κομμάτων και γ)  στους Δήμους με μεγάλα ποσοστά μουσουλμάνων ψηφοφόρων, οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εκλογής από τους άνδρες, και οι μουσουλμάνοι μεγαλύτερη από τους μη μουσουλμάνους.

Το ερώτημα γιατί επανεκλέγονται ορισμένοι διεφθαρμένοι Δήμαρχοι απασχολεί, όπως είδαμε, τη διεθνή επιστημονική σκέψη. Στην Ελλάδα, κατά τη γνώμη μου, το θέμα είναι κυρίως θεσμικό. Όταν η συντριπτική πλειοψηφία των εσόδων του Δήμου, κυρίως των μικρών Δήμων, προέρχεται από κρατικές επιχορηγήσεις, είναι προφανές ότι η κατασπατάληση του τοπικού δημόσιου χρήματος δεν αγγίζει τους δημότες τόσο, όσο εάν επρόκειτο για πόρους που προέρχονται από τοπική φορολογία. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να επισημανθεί ότι η  ΚΕΔΕ έχει πλειστάκις καταθέσει προτάσεις για τον αποτελεσματικό και παραγωγικό έλεγχο των Δήμων, που, παρά τα εγκωμιαστικά σχόλια, δεν έχουν γίνει αποδεκτές και εφαρμοστεί. Σημαντικό πάντως εύρημα είναι ότι οι πιθανότητες επανεκλογής του δημάρχου, περιορίζουν τη διαφθορά.

Ένα πολύ σημαντικό εύρημα είναι ότι το κόστος του προεκλογικού αγώνα επηρεάζει, αλλά όχι τόσο σημαντικά, την εκλογική συμπεριφορά. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της επανεκλογής, η επιρροή αυτή εκμηδενίζεται. Άρα, δεν αξίζει τον κόπο και επιπλέον ελλοχεύουν κίνδυνοι εμπλοκής των υποψηφίων με τον σχετικό νόμο.

Τέλος, κάτι το προφανές. Ο μισθός του αιρετού δεν συνδέεται με τη διαφθορά. Οι Δήμαρχοι στην Ελλάδα ποτέ δεν τον συνέδεσαν. Το θεωρούν ζήτημα καταστατικής θέσης, ισονομίας, ίσης αντιμετώπισης και αξιοπρέπειας του θεσμού. Είναι ζήτημα δημοκρατικής λειτουργίας, η κάθοδος στις δημοτικές εκλογές να μην αποτελεί προνόμιο των προνομιούχων.

Το επόμενο και τελευταίο άρθρο, της σειράς θα έχει ως αντικείμενο το πως επηρεάζουν οι συμμετοχικές διαδικασίες άμεσα ή έμμεσα, μέσω της αύξησης της αποτελεσματικότητας, την εκλογική συμπεριφορά στις τοπικές εκλογές. Θα διερευνηθούν επίσης η στάση αλλά και τα όρια που τίθενται τόσο από το πολιτικό όσο και από το στελεχικό, προσωπικό της ΤΑ, στην δημοκρατική συμμετοχή και έλεγχο.

Για περισσότερα:

2023α  Ράλλης Γκέκας. Είναι οι δημοτικές, εκλογές δεύτερης κατηγορίας; Localit https://kede.gr/einai-oi-dimotikes-ekloges-defteris-katigorias/

2023β  Ράλλης Γκέκας. Οι δημοτικές εκλογές σε κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Localit https://kede.gr/oi-dimotikes-ekloges-se-krati-meli-tis-evropaikis-enosis/

2023γ  Ράλλης Γκέκας. Πενήντα Καλές Πρακτικές Ευρωπαϊκών ΟΤΑ. ΕΕΤΑΑ. https://www.eetaa.gr/ekdoseis/pdf/180.pdf

2023. Roberta Troisi & Gaetano Alfano. The re-election of corrupt mayors: context, relational leadership and level of corruption. Local Government Studies, 49:1, 204-225
2024. Patrick Flavin, Wilson Law Ideological proximity, issue importance, and vote choice. Electoral Studies(Elsevier BV)-Vol. 75, pp 102422
2025. Kathleen M. Dowley . Parties courting Muslim voters in Belgium’s local elections: electoral incentives and ideological tensions. Local Government Studies, 48:3, 525-545
2026. Semra Sevi. Do young voters vote for young leaders? Electoral Studies 69, 102200
2027. Signe Bock Segaard & Jo Saglie. A gender-generation gap in political representation? The contingent impact of preference voting in Norwegian municipal elections. Local Government Studies, 47:1, 145-165
2028. Rafael Ahlskog. Education and voter turnout revisited: Evidence from a Swedish twin sample with validated turnout data. Electoral StudiesVol. 69, pp 102186

2020α. Nichole M. Bauer. Running Local: Gender Stereotyping and Female Candidates in Local Elections. Urban Affairs Review Vol. 56, Iss: 1, pp 96-123

2020β Nichole M. Bauer. Shifting Standards: How Voters Evaluate the Qualifications of Female and Male Candidates. The Journal of Politics (The University of Chicago PressChicago, IL)-Vol. 82, Iss: 1, pp 1-12

2020. Drude Dahlerup. Gender Quotas in Politics: Oxford Bibliographies in Political Science
2021. Julie Lassébie. Gender quotas and the selection of local politicians: Evidence from French municipal elections. European Journal of Political Economy(North-Holland)-Vol. 62, Iss: 62, pp 101842
2022. Sreevidya Kalaramadam. Presence into Participation and Representation: Gender Quotas in Local Governance in India. Journal of South Asian Development 13(1) 1–23
2023. Bernardino Benito, María-Dolores Guillamón, Ana-María Ríos. Can salaries and re-election prevent political corruption? An empirical evidence. Revista de ContabilidadVol. 21, Iss: 1, pp 19-27
2024. Jean-Benoît Eyméoud, Paul Vertier. Gender Biases: Evidence from a Natural Experiment in French Local Elections. Social Science Research Network
2025. Marco Alberto De Benedetto, Maria De Paola. Candidates’ Education and Turnout: Evidence from Italian Municipal Elections. German Economic ReviewVol. 18, Iss: 1, pp 22-50

2016 Erik Gahner Larsen, Klaus Levinsenand Ulrik Kjaer. Democracy for the youth? The impact of mockelections on voting age attitudes. Journal Of Elections, Public Opinion And Parties, vol. 26, No. 4, 435–451

2016. Diana Z. O’Brien and Johanna Rickne. Gender Quotas and Women’s Political Leadership IFN Working Paper No. 1043, American Political Science Review
2017. Gert-Jan Put, Bart Maddens, Jef Smulders. Buying Local Votes: The Effect of Individual Campaign Spending Under a Semi-Open PR System in the Belgian Local Elections. Local Government StudiesVol. 41, Iss: 1, pp 137-155
2018. Audinga Baltrunaite, Piera Bello, Alessandra Casarico, Paola Profeta. Gender quotas and the quality of politicians. Fedea. Documento de Trabajo 2013-11
2019. Diganta Mukherjee, Rajlakshmi Mallik Education and Electoral Outcomes Theoretical Economics LettersVol. 2, Iss: 2, pp 186-191
2020. Steven Tenn. The Effect of Education on Voter Turnout. Political Analysis 15:446–464
2021. Gad Yair. In a Double Bind: Conflicts over Education and Mayoral Election Outcomes. Local Government Studies, Vol. 31, No. 2, 167 – 184, April 2005
2022. James G. Gimpel, Irwin L. Morris, David R. Armstrong. Turnout and the local age distribution: examining political participation across space and time. Political Geography Volume 23, Issue 1, January 2004, Pages 71-95

[i] Οι απόψεις που διατυπώνονται εκφράζουν αποκλειστικά τον συγγραφέα