Πολιτικές αντιμετώπισης των επιπτώσεων από τη μείωση και γήρανση του πληθυσμού

Καλές Πρακτικές Ευρωπαϊκών Δήμων (2)

Το άρθρο αυτό είναι το τρίτο και τελευταίο, μιας σειράς άρθρων που αντικείμενο έχουν τις επιπτώσεις των δημογραφικών αλλαγών  και το ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Στο πρώτο άρθρο, παρουσιάστηκαν οι επιπτώσεις της μείωσης και της γήρανσης του πληθυσμού στην οικονομία και στην κοινωνία και το πώς αυτές επηρεάζουν την Τοπική Ανάπτυξη και Αυτοδιοίκηση γενικότερα.

Στο δεύτερο άρθρο, κατεβλήθη προσπάθεια να παρουσιαστούν, συνοπτικά, οι προτεινόμενες, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), τοπικές πολιτικές, για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τις δημογραφικές αλλαγές και παρουσιάστηκαν δύο καλές Ευρωπαϊκές πολιτικές από το Sutton της Μεγάλης Βρετανίας και τη Badalona της Ισπανίας.

Στο παρόν άρθρο παρουσιάζονται τέσσερις ακόμα καλές πρακτικές ευρωπαϊκών Δήμων και στο τέλος, καταβάλλεται προσπάθεια σύνοψης κάποιων συμπερασμάτων.

1.Κεντ, Ηνωμένο Βασίλειο

Βοήθεια σε ηλικιωμένους που κινδυνεύουν να απομονωθούν

Το Κεντ είναι μια κομητεία στη νοτιοανατολική Αγγλία, όπου ζουν 1.466.500 κάτοικοι.

ΣΤΟΧΟΣ

Το πιλοτικό πρόγραμμα του συμβουλίου της κομητείας του Κεντ βοηθά στην υποστήριξη ηλικιωμένων, που είναι απομονωμένοι και κινδυνεύουν να χάσουν την ανεξαρτησία τους.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Το Συμβούλιο της Κομητείας του Κεντ ξεκίνησε ένα πιλοτικό πρόγραμμα για την υποστήριξη των ηλικιωμένων. Οι «κοινοτικοί φύλακες», σε τέσσερις περιοχές, έχουν αναλάβει πρόσθετες ευθύνες, ώστε να υποστηρίξουν ηλικιωμένα άτομα, που είναι απομονωμένα και κινδυνεύουν να χάσουν την ανεξαρτησία τους.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

Έρευνα αναδεικνύει ότι η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση αυξάνονται. Πριν από την πανδημία, η Age UK υπολόγιζε ότι υπήρχαν 1,4 εκατομμύρια ηλικιωμένοι που βρίσκονταν σε αυτή τη θέση – περίπου ένας στους 12 άνω των 50 ετών. Προβλέπεται ότι ο πληθυσμός αυτός  θα αυξηθεί στα δύο εκατομμύρια, μέχρι το 2026.

Για αυτή την αυξανόμενη κοινωνική απομόνωση υπάρχει ένας περίπλοκος συνδυασμός αιτιών, στις οποίες προστέθηκαν και οι επιπτώσεις του COVID-19. Η κοινωνική απομόνωση επιβαρύνει το Εθνικό Σύστημα Υγείας και αυξάνει τη ζήτηση για κοινωνικές δημόσιες υπηρεσίες, ιδιαίτερα για γενικούς ιατρούς και στελέχη που απασχολούνται στο τομέα της κοινωνικής φροντίδας.

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Για να αντιμετωπίσει, το συγκεκριμένο κοινωνικό πρόβλημα, το Συμβούλιο της Κομητείας του Κεντ παρέχει μια σειρά από υπηρεσίες και παρεμβάσεις, που υποστηρίζουν τους ανθρώπους, με στόχο να ζήσουν καλά στο σπίτι τους και να βελτιώσουν τη σωματική και ψυχική τους υγεία. Επιδιώκει να αξιοποιήσει τη νέα υπηρεσία Positive Wellbeing, η οποία απευθύνεται σε άτομα άνω των 65 ετών. Ξεκίνησε στις αρχές του 2021, τη στιγμή που η χώρα έμπαινε στο τρίτο lockdown.

Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Interreg France (Channel) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι δωρεάν, για τους χρήστες και εμπιστευτικό, λειτουργεί από τις 9 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα, Δευτέρα έως Παρασκευή, σε τέσσερις μικρές περιοχές του Κεντ, ως πιλοτικό. Οι άνθρωποι μπορούν να καλέσουν οι ίδιοι για βοήθεια ή οι φίλοι και η οικογένεια, να καταφύγουν στις συγκεκριμένες υπηρεσίες, μέσω τηλεφώνου, είτε μέσω διαδικτύου.

Στόχος είναι η παροχή υποστήριξης έως και 12 εβδομάδων για να βοηθήσει τους ανθρώπους να επανασυνδεθούν με τις κοινότητές τους και να ανακτήσουν την ανεξαρτησία τους.

Οι «κοινοτικοί φύλακες», στις τέσσερις περιοχές πιλότους, έχουν λάβει επιπλέον εκπαίδευση, που καλύπτει τομείς όπως οι πρώτες βοήθειες ψυχικής υγείας, η καθοδήγηση υγείας και η πρόληψη της αυτοκτονίας.

Το πρόγραμμα βασίζεται, σε μεγάλο βαθμό, στην ιδέα του να μπορεί το άτομο να βοηθήσει τον εαυτό του. Έτσι, οι «κοινοτικοί φύλακες» εργάζονται μαζί με τους χρήστες των υπηρεσιών, για να αναπτύξουν προσωπικά σχέδια και να τους βοηθήσουν να τα εφαρμόσουν. Οι παρεχόμενες, από το πρόγραμμα, υπηρεσίες μπορεί να περιλαμβάνουν και τη συνοδεία τους σε κοινωνικές δραστηριότητες ή ακόμη και τη δημιουργία νέων ομάδων, εάν χρειαστεί.

Η ΛΕΣΧΗ ΜΑΓΕΙΡΙΚΗΣ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΕ ΖΩΕΣ

Ένα παράδειγμα των αποτελεσμάτων του προγράμματος, είναι η δουλειά που έγινε με τέσσερις γυναίκες, που όλες είχαν πάθει εγκεφαλικό και ζούσαν μόνες. Μια ομάδα μαγειρικής δημιουργήθηκε ειδικά για αυτές, για να τις βοηθήσει να ανακτήσουν τις μαγειρικές τους δεξιότητες και την αυτοπεποίθηση για να μαγειρεύουν στο σπίτι. Ένας τοπικός σεφ επιστρατεύτηκε για να κάνει μια σειρά από συνεδρίες με τις γυναίκες, οι οποίες έχουν γίνει σταθερές φίλες και έχουν περάσει ακόμη και τα Χριστούγεννα μαζί. Ο σεφ εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από τον αντίκτυπο, με αποτέλεσμα να έχει εξασφαλίσει πρόσθετη, εξωτερική χρηματοδότηση, για να προσφέρει παρόμοια υποστήριξη και σε άλλες ανάλογες περιπτώσεις.

Το πρόγραμμα παρέχει επίσης βοήθεια ώστε να αποκτήσουν οι ηλικιωμένοι εμπιστοσύνη για να κάνουν το επόμενο βήμα και να συμμετέχουν σε τοπικές δραστηριότητες. Θα μπορούσε να είναι ένα απλό τηλεφώνημα για να βοηθήσει κάποιον να διαχειριστεί το άγχος του ή, ανάλογα με την κατάσταση περιορισμών του COVID-19, να πάει μαζί του σε ένα μάθημα τέχνης ή μαγειρικής.

Από τότε που ξεκίνησε το Positive Wellbeing, έχουν επωφεληθεί πάνω από 40 άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών. Εκατοντάδες άλλοι έχουν λάβει υποστήριξη από «κοινοτικούς φύλακες» στις πιλοτικές περιοχές. Μια εκστρατεία μέσων κοινωνικής δικτύωσης και επικοινωνίας έφτασε σε 4,7 εκατομμύρια ανθρώπους, με συμβουλές και υποστήριξη, από τον Μάρτιο του 2020. Το έργο πρόκειται να διαρκέσει έως τον Ιανουάριο 2023.

Η υπηρεσία Positive Wellbeing είναι μια προληπτική υπηρεσία που υποστηρίζει ανθρώπους πριν φτάσουν στο στάδιο ανάγκης περαιτέρω βοήθειας ή ιατρικής παρέμβασης. Άτομα που δεν μπορούν να λάβουν μέρος στο πρόγραμμα, επειδή οι ανάγκες τους είναι περίπλοκες, οι «κοινοτικοί φύλακες» είναι σε θέση να τα υποστηρίξουν με άλλους τρόπους.

Οι «κοινοτικοί φύλακες» γνωρίζουν πολύ καλά τις τοπικές ιδιαιτερότητες, συνδέονται με τις τοπικές και φιλανθρωπικές οργανώσεις, τις υπηρεσίες υποστήριξης και τις δραστηριότητες και μπορούν πραγματικά να βοηθήσουν τους ανθρώπους, που παλεύουν με την απομόνωση και χάνουν την ανεξαρτησία τους.

1.KAZINCBARCIKA,  ΟΥΓΓΑΡΙΑ

Συνεργασία μεταξύ γενεών για την αστική κοινωνική ανανέωση

Μια τοπική πρωτοβουλία που συνδέει τους συνταξιούχους και τους νέους, τώρα επεκτείνεται σε όλη την πόλη

Η Kazincbarcika είναι μία βιομηχανική πόλη στον βορρά της Ουγγαρίας, με  πληθυσμό 29.256 κατοίκους.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Τα προβλήματα της γήρανσης, η απομάκρυνση των νέων και η αστική φτώχεια είναι τεράστιες προκλήσεις στην Kazincbarcika, μια από τις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές της Ουγγαρίας. Ως λύση, ένας σύλλογος ηλικιωμένων προσφέρθηκε εθελοντικά να βοηθήσει τους νέους. Οι συνταξιούχοι δημιούργησαν σειρά εργαστηρίων για παιδιά από μειονεκτούσες ομάδες σε μια απομονωμένη περιοχή της πόλης. Με βάση την επιτυχία τους, οι εκδηλώσεις επεκτάθηκαν σε ολόκληρη την πόλη, υπό τον συντονισμό της υπηρεσίας οικογενειακής βοήθειας. Σήμερα, παρέχουν τακτική μετασχολική εκπαίδευση μία έως τρεις φορές την εβδομάδα για παιδιά ηλικίας 7 έως 16 ετών. Ως αποτέλεσμα, οι μαθητές βλέπουν βελτιώσεις στη σχολική τους απόδοση και στην προσωπική τους ανάπτυξη. Αυτό που ξεκίνησε ως μια μικρή πρωτοβουλία έχει πλέον οδηγήσει σε συνεργασία μεταξύ γενεών και τοπικών κοινωνιών, η οποία περιλαμβάνεται στις πέντε βασικές αρχές του δημιουργικού σχεδίου αστικής δράσης της πόλης «Kolorcity».

ΟΙ ΛΥΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Η ΚΑΛΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ

Τα μέλη της Λέσχης Πολιτισμού Συνταξιούχων «Idővár», ως επί το πλείστον πρώην δάσκαλοι, συντονιζόμενοι από εργαζόμενους στην υπηρεσία οικογενειακής βοήθειας, ασχολήθηκαν εθελοντικά με παιδιά ηλικίας 7 έως 15 ετών, κυρίως Ρομά, που είχαν μαθησιακές δυσκολίες και κινδύνευαν να εγκαταλείψουν το σχολείο.

Έκτοτε, η δημοτικότητα του προγράμματος αυξάνεται και δεν περιορίζεται στις εργασίες για το σπίτι ή στη διόρθωση/κάλυψη των ανεπαρκών γνώσεων, αλλά επεκτείνεται επίσης σε αμοιβαίες, εμπιστευτικές συζητήσεις και παιχνίδια. Με αυτόν τον τρόπο, οι εκδηλώσεις αυτές, όχι μόνο βοηθούν τη σχολική σταδιοδρομία των παιδιών με μαθησιακές ελλείψεις, αλλά συμβάλλουν και στην προσωπική ευημερία, που είναι απαραίτητη για τις περαιτέρω σπουδές και την απασχόλησή τους. Με αυτόν το τρόπο η γενιά των συνταξιούχων αξιοποιεί εθελοντικά την εμπειρία και τη γνώση της, κρατώντας τα παιδιά απασχολημένα, περνώντας παράλληλα ενεργά, τη ζωή τους.

ΚΤΙΖΟΝΤΑΣ ΜΙΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Η συνεργασία της παλαιότερης και της νεότερης γενιάς, που αναπτύχθηκε από το σχέδιο αναζωογόνησης της κοινωνικά και περιβαλλοντικά υποβαθμισμένης περιφέρειας της πόλης, συμπεριλήφθηκε στην ολοκληρωμένη αναπτυξιακή στρατηγική της πόλης. Το πρόγραμμα, που υλοποιήθηκε το 2011-12, περιελάβανε την αναζωογόνηση του περιβάλλοντος της πόλης, τις δημόσιες υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, τη δημιουργία εσωτερικών και εξωτερικών κοινοτικών χώρων και την παροχή εκπαιδευτικών, κοινωνικών προγραμμάτων και προγραμμάτων απασχόλησης. Τα αρχικά περιστασιακά προγράμματα, που ξεκίνησαν οι συνταξιούχοι στις υποβαθμισμένες περιοχές, έγιναν μόνιμα και επεκτάθηκαν σε όλους τους κατοίκους της πόλης, ιδιαίτερα στα παιδιά.

Το πρόγραμμα συντόνιζε η τοπική υπηρεσία οικογενειακής βοήθειας. Λόγω της επιτυχίας του, ο Πολιτιστικός Όμιλος Συνταξιούχων «Idővár» επέκτεινε τις δραστηριότητές του. Το 2014, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα για θέματα που ενδιαφέρουν τους νέους (π.χ. επιλογή συνεργατών, εορτασμοί, εθελοντισμός) μαζί με τη La Cosa Nostra Ensemble, μια οργάνωση νεολαίας για κατοίκους ηλικίας 15 έως 25 ετών, της πόλης. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο σύλλογος συνταξιούχων δεν είναι νομικά κατοχυρωμένος οργανισμός και τα μέλη του εργάζονται σε απολύτως εθελοντική βάση.

ΒΑΣΙΣΜΕΝΟ ΣΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Στην αρχή, η υπηρεσία οικογενειακής βοήθειας του Δήμου συνεργάστηκε με τοπικές ΜΚΟ. Αργότερα, η υπηρεσία οικογενειακής βοήθειας και η Λέσχη «Idővár» σχεδίασαν μαζί τις καθημερινές, μετά το σχολείο, εκπαιδευτικές εκδηλώσεις. Η υπηρεσία οικογενειακής βοήθειας επιλέγει τα παιδιά και τις εκδηλώσεις ανάλογα με τις ανάγκες τους, μέσω και των διασυνδέσεών της με οικογένειες, που ζουν σε δύσκολες συνθήκες. Στα παιδιά αρέσει να παρακολουθούν την εκδήλωση, όπου ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους, διεξάγονται συζητήσεις για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης, παίζονται παιχνίδια και, αργότερα, τα παιδιά βοηθιούνται να αντιμετωπίσουν τις μαθησιακές τους ελλείψεις. Η συνεργασία με νέους, σχολεία και τοπικές οργανώσεις νεολαίας είναι ανεξάρτητη από τη δημοτική οργάνωση.

ΤΙ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΧΕΙ ΚΑΝΕΙ;

Μετά τις αρχικές αβεβαιότητες, τις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή Herbolya επισκέπτονταν όλο και περισσότεροι κάτοικοι (80 έως 150 άτομα ανά εκδήλωση). Μετά την ολοκλήρωση του πιλοτικού έργου, διοργανώνονταν τέσσερις έως πέντε εκδηλώσεις ετησίως. Οι εκδηλώσεις δεν χρειάστηκε να προβληθούν ιδιαίτερα, καθώς τα παιδιά εξοικειώθηκαν με το πρόγραμμα. Οι τακτικές απογευματινές εκδηλώσεις, που διοργανώθηκαν, στο κέντρο της πόλης, ξεκίνησαν το 2013. Στην αρχή, υπήρχαν μόνο λίγοι παρευρισκόμενοι, αλλά στη συνέχεις, οι εκδηλώσεις έγιναν όλο και πιο δημοφιλείς. Το 2016 πραγματοποιήθηκαν 600 εκδηλώσεις, μετά το σχολείο, και περίπου 25 παιδιά παρακολουθούσαν τακτικά. Ως αποτέλεσμα του προγράμματος θεωρείται ότι η προσωπικότητα των νεαρών έχει αναπτυχθεί, η αυτοπεποίθησή τους έχει βελτιωθεί, τα ψυχικά τους προβλήματα έχουν αντιμετωπιστεί και η σχολική του επίδοση έχει βελτιωθεί σημαντικά. (ο αριθμός των περιπτώσεων επανάληψης της τάξης έχει μειωθεί). Πολλοί δε, από τους νέους βλέπουν τους παιδαγωγούς ως υποκατάστατες γιαγιάδες- παππούδες τους. Δύο έως τέσσερις δάσκαλοι διευθύνουν τα απογευματινά προγράμματα, μία έως τρεις ημέρες την εβδομάδα. Η επιτυχία του προγράμματος ενέπνευσε τους συνταξιούχους να συνεργαστούν με άλλες οργανώσεις νεολαίας, όπως η Οργάνωση Νεολαίας La Cosa Nostra, και να οργανώσουν περαιτέρω εκδηλώσεις.

ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ;

Αυτή η πρωτοβουλία αντιμετωπίζει ένα πραγματικό κοινωνικό πρόβλημα και παρέχει λύσεις στους ηλικιωμένους, ώστε να περνούν τον χρόνο τους ενεργά και χρήσιμα, υποστηρίζοντας παράλληλα μειονεκτούντες νέους και οικογένειες. Όλα ξεκίνησαν αυθόρμητα και συνεχίστηκαν με τον συντονισμό του Δήμου και στη συνέχεια ακολούθησαν προγράμματα, που οργανώθηκαν από κοινού με άλλες οργανώσεις νεολαίας, μέσω μιας διαδικασίας αυτοοργάνωσης.

Η καλή πρακτική δίνει ένα παράδειγμα για τον συντονιστικό/ενδιάμεσο ρόλο του Δήμου, για τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να συνεργαστούν οι παλαιότερες γενιές και οι νέοι (παιχνιδόσπιτα, συμπληρωματική μάθηση, προγράμματα για τους νέους) και για τη μετεξέλιξη της θετικής διαδικασίας που ξεκίνησε στην κοινωνία των πολιτών, σε ένα σύστημα. Πέρα από την οργάνωση της συνεργασίας μεταξύ των γενεών, πρόκειται επίσης για πολύτιμη εμπειρία, σχετικά με το πως θα πρέπει να αντιμετωπίζονται μεμονωμένα οι νέοι που ανήκουν σε μειονεκτούσες ομάδες.

1.VASLUI, ΡΟΥΜΑΝΙΑ

Όταν οι αχρησιμοποίητοι και κενοί χώροι μετασχηματίζονται σε κέντρα κοινωνικής ένταξης

Πώς μια πόλη μπορεί να χρησιμοποιήσει έξυπνα τους εγκαταλειμμένους χώρους της για να ανταποκριθεί στις ανάγκες των πολιτών

To VASLUI είναι μία Ρουμάνικη πόλη στην περιοχή της Μολδαβίας με πληθυσμό 55.407 κατοίκους.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Αντιμέτωπη με κοινωνικές προκλήσεις, όπως αυξανόμενος αριθμός ηλικιωμένων, ατόμων με αναπηρία και παιδιών των οποίων οι γονείς εργάζονται στο εξωτερικό, η πόλη του Vaslui ξεκίνησε μια ολοκληρωμένη διαδικασία αποκατάστασης σε έξι εγκαταλειμμένους πρώην σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, που θέρμαιναν τις γειτονιές της πόλης. Αυτοί μετατράπηκαν σε έξι κέντρα ημερήσιας φροντίδας, ακριβώς στην καρδιά των μεγαλύτερων γειτονιών της πόλης, εξυπηρετώντας άμεσα συνολικά 300 ηλικιωμένους, 15 νέους μαθητές και τις οικογένειές τους, και επίσης προσφέροντας ένα κατάλληλα εξοπλισμένο αμφιθέατρο, ανοιχτό για οποιονδήποτε από τους 14.000 φοιτητές, ΜΚΟ ή άλλους πολιτιστικούς συλλόγους.

ΟΙ ΛΥΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Η ΚΑΛΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ

Κρυμμένα ανάμεσα σε πολυκατοικίες, τα πρώην εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της γειτονιάς, που ζέσταιναν τα διαμερίσματα, παρέμεναν ένα προς ένα χωρίς την κύρια χρησιμότητα τους, καθώς το κεντρικό σύστημα θέρμανσης έχει καταστεί τεχνικά ξεπερασμένο. Επομένως, οι περισσότεροι χρήστες εγκατέλειψαν αυτήν την υπηρεσία και επέλεξαν μεμονωμένα συστήματα θέρμανσης. Ως συνέπεια αυτού του φαινομένου, σε τοπικό επίπεδο, από συνολικά 27 σταθμούς θέρμανσης, μόνο 6 εξακολουθούν να λειτουργούν. Τα άλλα 21 μη λειτουργικά κτίρια, εκτός από την αντιαισθητική τους πτυχή, παρουσίαζαν υψηλό κίνδυνο για την υγεία και την ασφάλεια των πολιτών. Ο Δήμος Vaslui αναζήτησε λύσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που εντοπίστηκαν και από αυτή την άποψη, σε συνεργασία με το Τοπικό Συμβούλιο του Vaslui, ξεκίνησε μια ολοκληρωμένη διαδικασία αποκατάστασης και αλλαγής προορισμού και χρήσης, για αυτά τα κτίρια.

ΚΤΙΖΟΝΤΑΣ ΜΙΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Καθώς η φτώχεια αυξάνεται, τόσο αυξάνεται και ο κίνδυνος συγκέντρωσης ευάλωτων και περιθωριοποιημένων αστικών ομάδων, σε υποβαθμισμένες περιοχές, οι οποίες χαρακτηρίζονται από κοινωνικό διαχωρισμό, στιγματισμό, μειωμένη κινητικότητα, περιορισμένη πρόσβαση σε πιστώσεις, στέρηση στέγης, με  περιβαλλοντική υποβάθμιση αλλά και μειωμένες δημόσιες δαπάνες για την πρόληψή της. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων των ευάλωτων και περιθωριοποιημένων ομάδων έχει άμεσο αντίκτυπο στους τοπικούς δημοτικούς προϋπολογισμούς, λόγω της μεγάλης ανάγκης υπηρεσιών κοινωνικής υποστήριξης και των τοπικών παροχών/επιδοτήσεων, που διατίθενται για την ανακούφιση της φτώχειας.

Ως εκ τούτου, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η καταπολέμηση του σχετικού κοινωνικού/ χωρικού διαχωρισμού αναγνωρίστηκε, σε επίπεδο πόλης, ως μία από τις βασικές προτεραιότητες, που πρέπει να στοχεύσει ο Δήμος Vaslui. Οι προτεινόμενες στρατηγικές συμβάλλουν στην κοινωνικοοικονομική ένταξη συγκεκριμένων ευάλωτων και περιθωριοποιημένων ομάδων. Οι δράσεις επιτρέπουν μόνιμες και βιώσιμες λύσεις για μείζονες κοινωνικές προκλήσεις στην πόλη, μέσω της θέσπισης καινοτόμων πλαισίων πολιτικής, σχεδίων δράσης, πιλοτικών παρεμβάσεων και δράσεις παρακολούθησης.

ΒΑΣΙΣΜΕΝΟ ΣΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Οι αυξανόμενες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες αντανακλώνται στη χαμηλή ποιότητα της ζωής στην πόλη. Για να ξεπεραστούν αυτές οι προκλήσεις, ο Δήμος ενέπλεξε τις ομάδες-στόχους στην αντιμετώπιση του κοινωνικοοικονομικού αποκλεισμού, για τον καθορισμό των καλύτερων δράσεων και σχεδίων, που θα αναπτυχθούν, με συμμετοχικές δραστηριότητες. Η ανάπτυξη των παιδικών σταθμών και οι δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν ήταν αποτέλεσμα των πολλαπλών συζητήσεων με τους «στοχευμένους» δικαιούχους. Το αντικείμενο ήταν να εξασφαλιστεί ένα μέγιστο επίπεδο ικανοποίησης των ευάλωτων/ περιθωριοποιημένων ομάδων και να ενσωματωθούν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

Στη διαβούλευση συμμετείχαν δομές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το Τοπικό Συμβούλιο και σχετικοί φορείς τοπικής κοινότητας (ΜΚΟ και ενώσεις, επιχειρήσεις, δημόσιοι φορείς, ειδικοί από διάφορους τομείς, απλοί πολίτες, ευάλωτες/περιθωριοποιημένες ομάδες). Στόχος ήταν να υπάρξει μια συμμετοχική προσέγγιση στη διακυβέρνηση και στον προγραμματισμό, όσον αφορά στον αποκλεισμό ευάλωτων/περιθωριοποιημένων ομάδων από την κοινωνική ζωή και τις οικονομικές ευκαιρίες, όπως επίσης και στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργήθηκε μια κοινή συμμετοχική μεθοδολογία, που μπορεί να αναπαραχθεί με επιτυχία σε άλλες πόλεις και περιοχές.

ΤΙ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΧΕΙ ΚΑΝΕΙ;

Αν μιλάμε για το κέντρο ημέρας για ηλικιωμένους «Buna Vestire», το κέντρο ημέρας για ηλικιωμένους «Sfântul Nicolae», τη Λέσχη συνταξιούχων και τη λέσχη «Prietenia», σχεδόν 300 άτομα επωφελούνται άμεσα από τις επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν. Οι υπηρεσίες ποικίλλουν από κοινωνικές δραστηριότητες και δραστηριότητες αναψυχής, ατομική και ομαδική συμβουλευτική, κοινωνική συμβουλευτική, ιατρική και κοινωνική βοήθεια, ηθική και συναισθηματική υποστήριξη και υπηρεσίες εστίασης. Το πολιτιστικό κέντρο «Alexandra Nechita», λόγω του σκοπού του να προσφέρει δωρεάν έναν κατάλληλο χώρο για πολιτιστικές δραστηριότητες, μπορούμε να πούμε ότι εξυπηρετεί και τους 14.000 μαθητές, τις ΜΚΟ και τους τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους. Το κέντρο ημέρας για μαθητές «Bucuria» (Ευτυχία) προσφέρει καθοδήγηση σε 15 παιδιά και τις οικογένειές τους.

ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ;

Η δράση για ένταξη των ευάλωτων και περιθωριοποιημένων ομάδων στην κοινωνική ζωή και τις οικονομικές δραστηριότητες έχει τεράστιο αντίκτυπο στον Δήμο Vaslui. Ο Δήμος Vaslui θέλει να ενισχύσει τους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων που είναι πιο κοντά στους πολίτες. Ως εκ τούτου, ο Δήμος Vaslui έχει να διαδραματίσει βασικό ρόλο στη δημιουργία και την υποστήριξη των κατάλληλων συνθηκών για καινοτόμες δράσεις, που οδηγούν σε περισσότερη και καλύτερη κοινωνική και οικονομική ενσωμάτωση κοινοτήτων που κινδυνεύουν με αποκλεισμό.

1.NAAS, ΙΡΛΑΝΔΙΑ

Το πρόγραμμα McAuley Place για ηλικιωμένους

Η αλλαγή παιχνιδιού στην αναζωογόνηση του κέντρου της πόλης

To Naas είναι μία πόλη 20.002 κατοίκων στην Ανατολική Ιρλανδία

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Για να διασφαλίσει την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων και την ανεξαρτησία τους, η Naas ανέπτυξε ένα εναλλακτικό μοντέλο σε σχέση με το μοντέλο ιδρυματικής φροντίδας. Το McAuley Place είναι ένας μη ιατρικός, διαγενεακός και μη κερδοσκοπικός σύλλογος στέγασης που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Τα 53 διαμερίσματά του διατίθενται τόσο για κοινωνικούς λόγους όσο και ιδιωτικά σε 60 άτομα. Το McAuley Place στοχεύει να φέρει τους ηλικιωμένους στην καρδιά της ζωντανής κοινότητας Naas. Δραστηριότητες, όπως το δημοφιλές πρόγραμμα Arts and Crafts, προσελκύουν κατοίκους κάθε ηλικίας και διασφαλίζουν την κοινωνική ένταξη. Η McAuley παρέχει ένα περιβάλλον, στο οποίο μπορούν να συνδεθούν όλοι οι ενδιαφερόμενοι, κάτοικοι, εργαζόμενοι και εθελοντές.

ΟΙ ΛΥΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Η ΚΑΛΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ

Το McAuley Place προσφέρει τα ακόλουθα:

• Καθοδηγείται από τις αρχές του ΟΗΕ για τους ηλικιωμένους, κάνοντας σαφή τη φιλοσοφία και το ήθος του, αλλά επίσης υποδεικνύοντας πως αυτές οι αρχές εφαρμόζονται στην πράξη.
• Το McAuley προσφέρει ένα μοντέλο βιώσιμης αστικής διαβίωσης, στο κέντρο της πόλης, όπου ο πολιτισμός λειτουργεί ως κρίσιμη πλατφόρμα, προσβάσιμη τόσο στους κατοίκους όσο και στους επισκέπτες.
• Έχει επιτευχθεί, μέσω της δικτύωσης, μία διαθεσμική- διαβαθμιδική προσέγγιση, με την υποστήριξη από την κυβέρνηση, τις τοπικές αρχές, τις τοπικές επιχειρήσεις και τις κοινοτικές ομάδες.
• Τόσο στο μέτωπο πολιτικής όσο και στο επιχειρησιακό, το McAuley Place προσπαθεί να επιτύχει οριζόντια ολοκλήρωση, μέσω μιας σύνθετης στρατηγικής, που συνδέει τις κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές προοπτικές.
• Το McAuley απεικονίζει τη συμμετοχή των γενεών, μέσω δραστηριοτήτων, που εντάσσουν όλες τις ηλικιακές ομάδες σε ένα σκόπιμα μικτό πρόγραμμα.

ΚΤΙΖΟΝΤΑΣ ΜΙΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

• Το McAuley Place καθοδηγείται από μια ολιστική ώθηση.
• Ενώ εργάζεται με μια συστημική προσέγγιση, η οποία αναγνωρίζει την πολυπλοκότητα των αστικών χώρων, προτείνει την ανάγκη επίτευξης βιωσιμότητας κάτω από βασικούς στόχους όπως: κοινωνική βιωσιμότητα, πολιτιστική βιωσιμότητα, οικονομική βιωσιμότητα, περιβαλλοντική βιωσιμότητα, βιωσιμότητα κινήσεων και χωρική βιωσιμότητα.
• Βασικοί τομείς του προγράμματος περιλαμβάνουν την επαναχρησιμοποίηση υποχρησιμοποιούμενων και κενών χώρων στο κέντρο της πόλης, την εφαρμογή μικτών χρήσεων γης, που συνδυάζουν την ποικιλομορφία των συμπληρωματικών δραστηριοτήτων σε ένα μικτό πρόγραμμα.
• Το McAuley μειώνει την ανάγκη για χρήση οχημάτων, μέσω της χωροθέτησης του στο κέντρο της πόλης, η οποία δίνει προτεραιότητα στην πρόσβαση των πεζών και των ποδηλάτων.
• Το McAuley Place επιτυγχάνει περιβαλλοντικούς στόχους μέσω της ανακύκλωσης, της εξοικονόμησης νερού, της προμήθειας τοπικών προϊόντων διατροφής και παρέχει οικολογικούς χώρους πρασίνου.

ΒΑΣΙΣΜΕΝΟ ΣΕ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Διαφάνεια και επικοινωνία. Προσπαθεί να δημιουργήσει ένα περιβάλλον στο οποίο όλοι οι ενδιαφερόμενοι, κάτοικοι, εργαζόμενοι/εθελοντές, μπορούν να επικοινωνούν, να συνδέονται και να συνεργάζονται.

• Το McAuley Place ενθαρρύνει και βασίζεται σε ένα ευρύ φάσμα υποστήριξης από την τοπική κυβέρνηση, τις τοπικές επιχειρήσεις και τους ενδιαφερόμενους φορείς της κοινότητας.
• Αποτελεί πρακτική, στο McAuley Place, να ενθαρρύνει ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων ώστε να είναι διαθέσιμο για συνεντεύξεις σε μέσα ενημέρωσης/έρευνα κ.λπ.
• Τα υψηλά επίπεδα συμμετοχής στο πρόγραμμα Arts and Crafts αντικατοπτρίζουν την κρίσιμη σημασία της δημιουργικότητας και συμβάλλουν στην οικοδόμηση μιας κουλτούρας κοινωνικής επαφής.

ΤΙ ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΧΕΙ ΚΑΝΕΙ;

• Εφαρμόζονται οι αρχές του ΟΗΕ για τους ηλικιωμένους.
• Το πρόγραμμα εκδηλώσεων είναι πραγματικό, ποικίλο και πολύ καλά υποστηριζόμενο.
• Οι αίθουσες τσαγιού έχουν τεράστια επιτυχία, ένα πολυσύχναστο σημείο συνάντησης για την πόλη, όπου μικροί και μεγάλοι αναμειγνύονται, όπου σερβίρεται υπέροχο φαγητό και όπου έως και 35 εθελοντές υποστηρίζουν το προσωπικό πλήρους απασχόλησης.
• Το McAuley είναι μια τεράστια θετική παρέμβαση στο κέντρο της πόλης, που έχει υποφέρει οικονομικά και όπου υπάρχουν διαθέσιμα πολλά άδεια κτίρια.
• Επεξηγεί πως η διακυβέρνηση, από πάνω προς τα κάτω και η κοινοτική ενέργεια, από κάτω προς τα πάνω, μπορούν να συνδυαστούν για να αντιμετωπίσουν αυτά που φαίνονται δυσεπίλυτα κοινωνικά ζητήματα, όπως π.χ. η απομόνωση και η κακή ποιότητα ζωής, που υφίστανται οι ηλικιωμένοι·
• Το μοντέλο του McAuley Place έχει προσελκύσει μεγάλο ενδιαφέρον από τα μέσα ενημέρωσης και την τηλεόραση και έχει εγκριθεί από τον Πρόεδρο της Ιρλανδίας.
• Στοιχεία συνεχούς κοινοτικής υποστήριξης.

ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ;

• Η σχέση των νέων με την παλαιότερη γενιά είναι ένα παγκόσμιο ζήτημα. Το McAuley Place δείχνει πως μπορεί να προσεγγιστεί αυτό το ζήτημα και πως μπορεί να αμφισβητηθεί η υπάρχουσα πρακτική.
• Επιδεικνύει μια διεπιστημονική και διατομεακή προσέγγιση, όπου ο συνδυασμός κατοικιών, Arts Hub, κοινοτικού κέντρου, αναπαλαιωμένου κήπου και αιθουσών τσαγιού, δημιουργεί το είδος της οικολογίας, που παράγει καθημερινά μικρά θαύματα και υποστηρίζει την ψυχική υγεία.
• Το McAuley είναι κοινωνικά καινοτόμο. Έχει δημιουργήσει ένα νέο είδος υποδομής, και το πέτυχε δουλεύοντας με διαθεσμικό- διαβαθμιδικό τρόπο, χτίζοντας γέφυρες μεταξύ της διακυβέρνησης και μιας νοοτροπίας «can-do».
• Έχει χρησιμοποιήσει μια «σκληρή» υποδομή, από μια κληρονομιά του παρελθόντος και τη συνδύασε με την «μαλακή» υποδομή, που εμπνέεται από ένα σύστημα αξιών που εκφράζεται στις Αρχές του ΟΗΕ για τους ηλικιωμένους.
• Το McAuley Place είναι ένα καινοτόμο σύγχρονο ίδρυμα, που προσελκύει και διατηρεί μια εντυπωσιακή συνεισφορά από εθελοντές.
• Κάθε πόλη και κάθε γειτονιά θα επωφελούνταν από ένα McAuley Place.

Συμπεράσματα

Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τις δημογραφικές αλλαγές απαιτεί την κινητοποίηση όλων των βαθμίδων Δημόσιας Διοίκησης.   H Κεντρική Κυβέρνηση θα πρέπει να δημιουργήσει δημοσιονομικό χώρο και να προετοιμάσει δημόσιες υποδομές και υπηρεσίες, ώστε να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις. Ο μεγάλος «πονοκέφαλος» όμως των Κεντρικών Κυβερνήσεων είναι η αντιμετώπιση του ασφαλιστικού και συνταξιοδοτικού προβλήματος.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση παράλληλα, θα πρέπει να προσαρμόσει και αναβαθμίσει τις υποδομές της. Με δεδομένο ότι οι αρνητικές επιπτώσεις των δημογραφικών αλλαγών αναμένεται να είναι περισσότερο έντονες σε αγροτικές περιοχές, με μικρούς Δήμους και χαμηλό εισόδημα, απαιτείται να δημιουργηθούν ολοκληρωμένα πακέτα πολιτικής, που θα περιλαμβάνουν πρόσβαση σε χρηματοοικονομικές πηγές, φορολογικά κίνητρα, επενδυτικά προγράμματα, καινοτόμες δράσεις, που θα βοηθήσουν και θα υποστηρίξουν, κυρίως τους μικρούς αγροτικούς και νησιωτικούς Δήμους, να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις και να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα και τεχνολογίες.

Στο προηγούμενο και στο τρέχον άρθρο παρουσιάστηκαν έξι καλές πρακτικές ευρωπαϊκών Δήμων, που ανέλαβαν ήδη πρωτοβουλίες για να αντιμετωπίσουν ή για να περιορίσουν, τις  αρνητικές επιπτώσεις των δημογραφικών αλλαγών.

Ένα κοινό σημείο,  σχεδόν όλων των παρεμβάσεων που παρουσιάζονται, είναι ο συμμετοχικός σχεδιασμός και η συνεργασία ευρύτερων κοινωνικών και επαγγελματικών ομάδων.  Στην προσπάθεια αυτή παρατηρούμε να συνεργάζονται πανεπιστήμια (Badalona), επιχειρήσεις (Sutton), εθελοντές (Kazincbarcika) με δημοτικές υπηρεσίες, δημιουργώντας ένα ολιστικό πλαίσιο προστασίας και υποστήριξης. Η ποικιλία των παρεμβάσεων είναι πολύ μεγάλη. Περιλαμβάνονται λέσχες μαγειρικής (Κεντ), πρωτοβουλίες σύνδεσης των συνταξιούχων με τους νέους (Kazincbarcika), αναβάθμιση δημοτικών υπηρεσιών, όπως η βοήθεια στο σπίτι (Badalona) ή τα ΚΗΦΗ (Vaslui), μέχρι και η προσπάθεια μεσοπρόθεσμης αντιμετώπισης του σημαντικού προβλήματος της στέγης στην τρίτη ηλικία (Νaas). Πολύ ενδιαφέρουσα επίσης είναι η Βρετανική πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός δικτύου Δήμων,  με στόχο την αλληλοϋποστήριξη, αλληλοενημέρωση και προώθηση πολιτικών για την ενεργό γήρανση.

Μην ξεχνάμε ότι όλες αυτές οι πρωτοβουλίες λαμβάνονται στο πλαίσιο του στόχου 11 της στρατηγικής βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ, ώστε να καταστούν οι πόλεις και οι οικισμοί ανθρώπινοι, χωρίς αποκλεισμούς, ασφαλείς και ανθεκτικοί.

Για περισσότερα:

2022. Ράλλης Γκέκας Οι επιπτώσεις της μείωσης και γήρανσης του πληθυσμού στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Localit. https://kede.gr/oi-epiptoseis-tis-meiosis-kai-giransis-tou-plithysmou-stin-topiki-aftodioikisi/
2023. Ράλλης Γκέκας. Μείωση και Γήρανση πληθυσμού. Καλές Πρακτικές Ευρωπαϊκών Δήμων (1). Localit. https://kede.gr/meiosi-kai-giransi-plithysmou/

Περισσότερα για τις σχετικές πολιτικές στο ΚΕΝΤ:

https://www.kent.gov.uk/leisure-and-community/community-safety/community-connectors

Περισσότερα για τις σχετικές πολιτικές στη Kazincbarcika:

https://urbact.eu/sites/default/files/280_Kazincbarcika_Gpsummary.pdf

Περισσότερα για τις σχετικές πολιτικές στη Vaslui:

https://urbact.eu/sites/default/files/360_Vaslui_Gpsummary.pdf

Περισσότερα για τις σχετικές πολιτικές στη NAAS:

https://www.mcauleyplace.ie/