Κ. Πουλάκης: Ενίσχυση τοπικής δημοκρατίας, διασφάλιση οικονομικής βιωσιμότητας των ΟΤΑ, ανάδειξη της ΤΑ σε πρωταγωνιστή της δίκαιης ανάπτυξης οι στόχοι της μεταρρύθμισης

Συνέντευξη στον Πέτρο Αλεξάνδρου

Τις θέσεις της κυβέρνησης για τα μεγάλα προβλήματα της Αυτοδιοίκησης εξηγεί στην συνέντευξη του προς το localit.gr, ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εσωτερικών κ.  Κώστας Πουλάκης.

Ο κ Πουλάκης, ενόψει του συνεδρίου της ΚΕΔΕ στα Ιωάννινα, απαντά στις ερωτήσεις το localit.gr και εξηγεί πως σχεδιάζει η κυβέρνηση να αντιμετωπίσει μια σειρά από θέματα που απασχολούν την Τοπική Αυτοδιοίκηση και βέβαια τους πολίτες-δημότες.

Ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εσωτερικών, εξηγεί ποιό θεωρεί η κυβέρνηση το μεγαλύτερο πρόβλημα της Αυτοδιοίκησης σήμερα, τι έχει αποφασίσει για το θέμα των δημοτικών εκλογών και της απλής αναλογικής, πως η κυβέρνηση σκέπτεται να αντιμετωπίσει τα οικονομικά προβλήματα των δήμων αλλά και πώς μελετά να αναβαθμίσει το επίπεδο του προσωπικού.

Παράλληλα , ο κ Πουλάκης εξηγεί πώς βλέπει η κυβέρνηση τον ρόλο της δημοτικής αστυνομίας, αλλά και πως αντιμετωπίζει το αίτημα για ενίσχυση της θέσης των αιρετών της Αυτοδιοίκησης.

 

Η συνέντευξη του κ. Πουλάκη έχει ως εξής:

Ποιο πιστεύετε ότι είναι αυτή την στιγμή το βασικό πρόβλημα της Αυτοδιοίκησης στην χώρα μας, πρόβλημα που πρέπει άμεσα να «αντιμετωπιστεί»; Και πώς;

Νομίζω ότι η βασική πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η Αυτοδιοίκηση – δεν θα χρησιμοποιούσα τη λέξη πρόβλημα – είναι να ξανακερδίσει το ενδιαφέρον και την εμπιστοσύνη των πολιτών, ώστε να αναβαθμίσει το επίπεδο της συμμετοχής τους στα τοπικά πράγματα.

Δεν παραγνωρίζω, ασφαλώς, τις σημαντικές απώλειες που έχει υποστεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση, όπως και το σύνολο των δομών του Δημόσιου Τομέα, σε πόρους και προσωπικό, τις οποίες ήδη σταδιακά αποκαθιστούμε, ανάλογα και με τη βελτίωση της συνολικής οικονομικής θέσης της χώρας. Όμως η γνώμη μου είναι ότι το ζήτημα της αναπτέρωσης της συμμετοχής των πολιτών, του ενδιαφέροντος και της στήριξης προς την Αυτοδιοίκηση, είναι το μεγάλο στοίχημα που πρέπει να κερδίσει ο θεσμός για το σήμερα και για το αύριο.

Η απομάκρυνση των πολιτών από τα κοινά και η δυσπιστία τους απέναντι στους θεσμούς είναι γενικότερο, βέβαια, φαινόμενο και δεν είναι άσχετο με την κρίση που διανύουμε – μια κρίση που διέλυσε τις αυταπάτες, τρόμαξε τους ανθρώπους και, κυρίως, αποκάλυψε το άσχημο πρόσωπο, τη φαυλότητα μιας εξουσίας που μας έφερε μετά από δεκαετίες στη σημερινή κατάσταση. Αν υπάρχει όμως ένας θεσμός που μπορεί να οικοδομήσει σε νέες βάσεις μια σχέση εμπιστοσύνης και, κυρίως, μια σχέση άμεσης, ενεργού εμπλοκής των πολιτών στις αποφάσεις που τους αφορούν, αυτός δεν είναι άλλος από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, που αγγίζει άμεσα την καθημερινότητά τους.

 

Η κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι θα φέρει σύντομα νομοσχέδιο για την εφαρμογή της απλής αναλογικής στις δημοτικές εκλογές. Η επιλογή αυτή θα βοηθήσει στην καλύτερη λειτουργία των δήμων ή αντίθετα θα προκαλέσει δυσλειτουργίες και ακυβερνησία όπως πολλοί δήμαρχοι θεωρούν; 

Θα μου επιτρέψετε να σας διορθώσω. Μπορεί η απλή αναλογική να είναι το θέμα που κυριάρχησε στη δημόσια συζήτηση, λόγω των διαφωνιών που εξέφρασε η ηγεσία της ΚΕΔΕ, αλλά και η αξιωματική αντιπολίτευση – είδαμε άλλωστε τις δηλώσεις του προέδρου της ΝΔ στο προσυνέδριο του κόμματός του στη Λάρισα – όμως η μεταρρύθμιση που προωθούμε είναι συνολική και αφορά όλες τις πλευρές της οργάνωσης και της λειτουργίας της Αυτοδιοίκησης.

Επειδή όμως δεν θέλω να αποφύγω την ερώτησή σας, καταρχήν πρέπει να σας πω ότι η ακυβερνησία – όταν συμβαίνει – έχει πολιτικά και όχι θεσμικά αίτια. Ξέρετε ότι με το ισχύον σήμερα, ακραία πλειοψηφικό, εκλογικό σύστημα, υπάρχουν πολλοί Δήμαρχοι που έχουν χάσει την πλειοψηφία, γιατί ενέσκηψαν διαφωνίες στο εσωτερικό των παρατάξεών τους; Σήμερα ποιος φταίει;

Σε κάθε περίπτωση, όμως, η μείζονα αρχή που πρέπει να υπηρετεί ένα εκλογικό σύστημα – και εκ του συντάγματος, αν θέλετε – είναι αυτή της δημοκρατίας, της αντιπροσωπευτικότητας και της ισότητας της ψήφου. Και τις αρχές αυτές τις παραβιάζει κατάφωρα το σημερινό εκλογικό σύστημα, που μας οδηγεί στο να έχουμε Δημάρχους που έχουν πάρει ποσοστό 20-30%, αλλά οι παρατάξεις τους λαμβάνουν το 60% των εδρών. Αυτό είναι ένα μπόνους θηριώδες.

Η απλή αναλογική, λοιπόν, θα θεραπεύσει αυτές τις στρεβλώσεις και θα αποκαταστήσει την αντιστοίχηση του εκλογικού σώματος προς τη σύνθεση των δημοτικών συμβουλίων. Και κυρίως – πέρα από τις θεσμικές δικλείδες που επεξεργαζόμαστε για να αποτρέψουν το ενδεχόμενο της ακυβερνησίας – θα καλλιεργήσει μία κουλτούρα δημοκρατικού διαλόγου και συναινέσεων που μόνο θετικά μπορεί να λειτουργήσει για την Αυτοδιοίκηση και για τη χώρα συνολικά.

 

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει μεγάλα οικονομικά προβλήματα. Πώς μελετά η κυβέρνηση να βοηθήσει τους δήμους στο θέμα αυτό; Με αύξηση της χρηματοδότησης; Με μεταφορά πόρων στους δήμους (πχ ΦΠΑ); Με άλλους τρόπους και ποιους;

Καταρχάς, δεν θα έλεγα ότι τα οικονομικά προβλήματα της Αυτοδιοίκησης είναι πια τόσο μεγάλα. Προφανώς, έχει υποστεί, όπως ήδη ανέφερα, σημαντικές περικοπές. Όμως, στα δυόμιση χρόνια που μετρά η παρούσα κυβέρνηση έχουμε ανασχέσει τις διαρκείς μειώσεις και, σε συνεργασία με τα άξια υπηρεσιακά στελέχη του ΥΠΕΣ, έχουμε βοηθήσει τους Δήμους που αντιμετωπίζανε τα μεγαλύτερα ανοίγματα να βάλουν σε μια σειρά τα οικονομικά τους.

Όπως ξέρετε, ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης των Δήμων για να καλύψουν ληξιπρόθεσμες οφειλές τους, για το οποίο το Υπουργείο κινητοποίησε και πόρους του προγράμματος ΑΚΣΙΑ, συμβάλλοντας στην περαιτέρω εξυγίανσή τους.

Επίσης, πρόσφατα ψηφίστηκε το πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου, που περιλαμβάνει σειρά ρυθμίσεων που βοηθούν οικονομικά τους Δήμους. Ενδεικτικά, υπενθυμίζω, εν συντομία, τη νέα ρύθμιση οφειλών των πολιτών προς τους ΟΤΑ, τη θεσμοθέτηση της χρήσης POS και καρτών για την είσπραξη των εσόδων των ΟΤΑ, την επαναφορά της βεβαίωσης ΤΑΠ στις αγοραπωλησίες ακινήτων, την απαλλαγή των ΟΤΑ από τη φορολογία εισοδήματος από ακίνητα και τόσες άλλες ρυθμίσεις, που διευκολύνουν την είσπραξη των ιδίων εσόδων των ΟΤΑ και συνολικά εξορθολογίζουν την οικονομική τους διαχείριση.

Και βέβαια, σε συνεργασία με το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων έχουμε διαμορφώσει ένα πλαίσιο στοχευμένων χρηματοδοτήσεων για αναπτυξιακούς και κοινωνικούς σκοπούς, αλλά και ένα ευνοϊκό σύστημα διαχείρισης των δανειακών ανοιγμάτων των ΟΤΑ.

Σαφέστατα, η προσπάθεια δεν σταματά εδώ. Στο πλαίσιο των προτάσεων που καταθέσαμε για τη συνολική μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, έχουμε ήδη καταθέσει τις σκέψεις μας για το πώς θα διασφαλιστεί επαρκής χρηματοδότηση των ΟΤΑ, ενόψει και των αρμοδιοτήτων που θα ασκούν, μετά τον επανασχεδιασμό που επιχειρούμε, αλλά και πώς η χρηματοδότηση αυτή θα υποστηριχθεί με τα κατάλληλα θεσμικά και τεχνικά εργαλεία, ώστε να δημιουργήσει πολλαπλάσια προστιθέμενη αξία στο επίπεδο της δίκαιης τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης.

 

Η κυβέρνηση έχει δηλώσει την πρόθεση της για αλλαγή του Καλλικράτη. Προς ποια κατεύθυνση και με ποιο χρονικό ορίζοντα; 

Νομίζω ότι για την κατεύθυνση των μεταρρυθμίσεων σας έχω ήδη δώσει μία γεύση με όσα ήδη ανέφερα. Συνολικά, θα έλεγα ότι η μεταρρύθμιση που προωθούμε στηρίζεται σε τέσσερις αρχές-στόχους. Πρώτον, την ενίσχυση της τοπικής δημοκρατίας και της συμμετοχής, δεύτερον, την αναβάθμιση της αποτελεσματικής λειτουργίας των ΟΤΑ και τον επανασχεδιασμό της κατανομής των αρμοδιοτήτων μεταξύ κράτους, περιφερειών και δήμων, τρίτον, τη διασφάλιση της οικονομικής βιωσιμότητας και της δημοσιονομικής ισορροπίας των ΟΤΑ και, τέλος, την ανάδειξη των Δήμων και των περιφερειών σε πρωταγωνιστές του εθνικού στόχου της δίκαιης ανάπτυξης.

Ως προς το χρονοδιάγραμμα, όπως ξέρετε, οι προτάσεις της Επιτροπής του ΥΠΕΣ, της οποίας ήμουν πρόεδρος, έχουν κατατεθεί στον Υπουργό Εσωτερικών και έχουν δημοσιοποιηθεί από την 1^η Μαρτίου, προς περαιτέρω δημόσιο και ανοιχτό διάλογο, επιπλέον των θέσεων που είχαν ήδη διατυπώσει οι θεσμικοί εκπρόσωποι της Αυτοδιοίκησης εντός της Επιτροπής. Μετά από αυτή την εξαντλητική – αλλά δημοκρατικά αναγκαία – διεργασία, είμαι βέβαιος ότι το αμέσως επόμενο διάστημα θα δοθούν στη δημοσιότητα οι επίσημες προτάσεις της κυβέρνησης, ενώ η πρώτη τουλάχιστον φάση της μεταρρύθμισης θα έχει γίνει νόμος του κράτους στις αρχές του 2018. Άλλωστε, έχουμε δεσμευτεί ότι δεν πρόκειται να υπάρξουν αιφνιδιασμοί, ενόψει και του ότι το 2019 είναι εκλογική χρονιά για τους Δήμους και τις Περιφέρειες.

 

Πως μελετά η κυβέρνηση να ενισχύσει την θέση των αιρετών, όπως ζητούν οι ίδιοι;

Η κυβέρνηση έχει ήδη κάνει ένα αποφασιστικό βήμα στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της θέσης των αιρετών. Θυμίζω ότι με το άρθρο 33 του πρόσφατου πολυνομοσχεδίου του ΥΠΕΣ αποκαταστάθηκε η αντιμισθία όλων των Αντιδημάρχων και οι αποζημιώσεις των δημοτικών συμβούλων για τη συμμετοχή τους στις συνεδριάσεις των δημοτικών οργάνων – κάτι που αποτελούσε κεντρικό αίτημα της ΚΕΔΕ τα τελευταία χρόνια.

Από εκεί και πέρα, εκτός των βελτιώσεων του θεσμικού πλαισίου στο θέμα της καταστατικής θέσης των αιρετών, θα ήθελα να τονίσω ότι η ενίσχυση της θέσης των αιρετών είναι σε άμεση συνάρτηση με την ενίσχυση του ρόλου των Δήμων και των Περιφερειών, στοιχείο το οποίο επιδιώκουμε με την ανακατανομή των αρμοδιοτήτων κάθε επιπέδου διοίκησης, αλλά κυρίως με την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς την Αυτοδιοίκηση και τη διάθεσή τους να συμμετέχουν ενεργά στα τεκταινόμενα, κάτι για το οποίο σας μίλησα ήδη.

 

Πως μπορεί να ενισχυθεί η διαφάνεια στην λειτουργία των δήμων. Με θέσπιση ανεξάρτητης αρχής εξωτερικών ελέγχων; Με ενίσχυση του ρόλου του Ελεγκτικού Συνέδριου; Με άλλους τρόπους; 

Όπως ξέρετε, στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης πρόκειται να γίνουν κάποιες βελτιώσεις στο θεσμό του Ελεγκτή Νομιμότητας, που προέβλεψε ο «Καλλικράτης», χωρίς ποτέ να λειτουργήσει, προκειμένου να μπορέσουμε επιτέλους να έχουμε έναν θεσμό εποπτείας που αφ’ ενός θα λειτουργεί αμερόληπτα και αποτελεσματικά, αφ’ ετέρου θα σέβεται τη συνταγματικά κατοχυρωμένη αυτοτέλεια των ΟΤΑ και την άμεση δημοκρατική νομιμοποίηση των οργάνων τους. Το ζήτημα, επομένως, δεν είναι να προσθέσουμε έναν ακόμα φορέα ή μία ακόμα διαδικασία ελέγχου, αλλά να εξασφαλίσουμε τη γρήγορη εκκαθάριση των υποθέσεων που ελέγχονται και, κυρίως, την άμεση συμμόρφωση των υπόχρεων, ώστε να αποκαθίσταται άμεσα σε κάθε περίπτωση η νομιμότητα. Ένας έλεγχος, ακόμα και αν καταλήξει σε απόδοση ευθυνών, έχει μικρή κοινωνική αξία αν γίνει με τόση καθυστέρηση ώστε πια κανένας να μην ενδιαφέρεται ή να μη θυμάται πια το θέμα.

 

Πως πιστεύετε ότι μπορεί να αναβαθμιστεί το προσωπικό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης άρα και οι υπηρεσίες που προσφέρουν στους δημότες; Με επιμορφώσεις; Με κινητικότητα και υπαλλήλων του δημοσίου τομέα προς τους δήμους; Με αξιολόγηση των υπαλλήλων; Με άλλους τρόπους;

Το επίπεδο του προσωπικού της Αυτοδιοίκησης είναι ήδη υψηλό. Οι εργαζόμενοι των ΟΤΑ είναι οι αφανείς, δυστυχώς, ήρωες που φροντίζουν την καθημερινότητά μας και διασφαλίζουν για όλους μας τη βέλτιστη δυνατή ποιότητα ζωής, ακόμα και σε δύσκολες συνθήκες υποστελέχωσης και περικοπών που βίωσαν και οι ίδιοι τα προηγούμενα χρόνια. Πρωτοβουλίες για την αναβάθμιση της αποτελεσματικότητας των αυτοδιοικητικών υπηρεσιών λήφθηκαν ήδη και σχεδιάζονται ακόμη περισσότερες, περιλαμβάνουν δε και μηχανισμούς όπως η αξιολόγηση.

Όμως, πρέπει να είναι σαφές ότι οι υψηλού επιπέδου υπηρεσίες δεν αφορούν μόνο το ανθρώπινο δυναμικό, αλλά απαιτούν υποδομές, πόρους και επαρκή στελέχωση, κάτι που για την παρούσα κυβέρνηση είναι και το μεγάλο ζητούμενο. Αντίθετα, η στοχοποίηση των υπαλλήλων και η εμμονή σε απολύσεις και σε περιστολή των εργασιακών δικαιωμάτων, είναι μία στάση όχι μόνο κοινωνικά εμπαθής, αλλά και απολύτως ιδεοληπτική και άσχετη με την πραγματικότητα.

 

Η ασφάλεια απασχολεί όλο και περισσότερο τους πολίτες. Θεωρείτε ότι η αλλαγή της οργάνωσης και του ρόλου της δημοτικής αστυνομίας καθώς και η απόδοση κι άλλων αρμοδιοτήτων, μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων ασφαλείας;

Η δημοτική αστυνομία παίζει ήδη έναν κρίσιμο ρόλο σε επίπεδο καθημερινότητας μέσα στις πόλεις και ξέρετε πολύ καλά τις προσπάθειες που έχει κάνει η παρούσα κυβέρνηση για να ανασυστήσει και να στηρίξει τη συγκεκριμένη υπηρεσία που διαλύθηκε εν μία νυκτί από τον κ. Μητσοτάκη.

Ωστόσο, δεν θεωρώ ότι η με τη στενή έννοια αστυνόμευση, η πρόληψη δηλαδή και καταστολή του εγκλήματος, έστω και χαμηλής έντασης, πρέπει να προστεθεί στις αρμοδιότητες της δημοτικής αστυνομίας. Κάτι τέτοιο θα αλλοίωνε τη φυσιογνωμία της και θα θόλωνε την αποστολή της.