Του Δημήτρη Μπίρμπα, μέλους του ΔΣ της ΚΕΔΕ με την παράταξη «Προοδευτική Αυτοδιοικητική Συνεργασία» 

Συμπληρώθηκαν δύο χρόνια από την εγκατάσταση των αυτοδιοικητικών αρχών και των συλλογικών τους οργάνων που συνέπεσε με την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από τη Νέα Δημοκρατία. Δύο χρόνια πανδημίας, ύφεσης, σεισμών και πυρκαγιών. Πού βρισκόμαστε σήμερα,  στη μέση της θητείας τους  και εν όψει του συνεδρίου της ΚΕΔΕ;

Πανθομολογούμενα ζούμε μια πρωτόγνωρη θεσμική και οικονομική υποβάθμιση της Αυτοδιοίκησης, με τη χειρότερη ιστορικά κυβερνητική αντιμετώπιση του ρόλου και των προβλημάτων της. Μόνο μέλημα των κυβερνώντων η επικοινωνιακή διαχείριση με ταρατατζούμ, μεγαλοστομίες και φωτογραφίες. Το ζήσαμε στο… επενδυτικό “Αντώνης Τρίτσης” που κατάργησε το κατά γενική ομολογία επιτυχημένο και αντικειμενικό “Φιλόδημος”. Δύο χρόνια μετά τα “εγκαίνιά” του στο “Σταύρος Νιάρχος” από τον πρωθυπουργό, καρκινοβατεί (έχοντας ένα πελατειακό νομοθετικό πλαίσιο), στερώντας από την Αυτοδιοίκηση πολύτιμους πόρους (περισσότερα από 1 δισ. αυτό το χρονικό διάστημα), απολύτως απαραίτητους για την άμεση αντιμετώπιση των ανισοτήτων που επιδείνωσαν οι πολλαπλές κρίσεις.

Το ζήσαμε στην πολυδιαφημισμένη “διοικητική μεταρρύθμιση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης των αρίστων”, η οποία παρήγαγε επιτροπές, φωτογραφήσεις, ανακοινώσεις και εξαγγελίες του πρωθυπουργού που ξεχάστηκαν, όπως και κάθε αναφορά στην Αυτοδιοίκηση, στο σχέδιο που παρουσίασε με την ομιλία του στη φετινή ΔΕΘ των πυρκαγιών.

Κατά τα άλλα, με διαρροές, αρμοδιότητες πάνε κι έρχονται, κώδικες ετοιμάζονται και το μόνο θεσμικό αποτύπωμα ένας νέος εκλογικός νόμος, που τον χαρακτηρίζει η κατάργηση της απλής αναλογικής με ένα νέο υπερπλειοψηφικό, ο υπερσυγκεντρωτισμός και η ακύρωση κάθε απόπειρας ενδοδημοτικής αποκέντρωσης. Παράλληλα, με αλλεπάλληλες νομοθετικές ρυθμίσεις, πραγματοποιείται μια αντιδημοκρατική εκτροπή, με τη διαρκή μεταφορά αποφασιστικών αρμοδιοτήτων από τα αιρετά συλλογικά όργανα (Δημοτικό και Περιφερειακό Συμβούλιο)  στα οριζόμενα εκτελεστικά (Οικονομική Επιτροπή και Επιτροπή Ποιότητας Ζωής), όπου πλειοψηφούν απόλυτα οι οριζόμενοι από τη Διοίκηση, κατά παράβαση του κυρωμένου με νόμο Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας (ΕΧΤΑ), αλλά και του Συντάγματος. Το ζήσαμε με την οικονομική ένδεια των Δήμων από τη μείωση των ΚΑΠ, αλλά και με τη μη κάλυψη του ελλείμματος των Δήμων από την αντιμετώπιση της πανδημίας (η κυβέρνηση μέχρι σήμερα διέθεσε 170 εκατ. ευρώ, όταν το Οικονομικό Παρατηρητήριο του υπουργείου Εσωτερικών υπολογίζει το κόστος της πανδημίας στους Δήμους στα 570 εκατ. ευρώ).

Το ζήσαμε με τη νομοθέτηση χωρίς διαβούλευση και την αγνόηση των απόψεων της Αυτοδιοίκησης σε μια σειρά σημαντικών ζητημάτων (χωροταξία-περιβάλλον, διαχείριση απορριμμάτων, χώροι λιμανιών, υδάτινοι πόροι, πολιτική προστασία, προσφυγικό, ζώα συντροφιάς, ιαματικές πηγές κ.λπ.), με κορωνίδα τη μετ’ επαίνων, σχεδόν καθολική, απόρριψη των προτάσεων της ΚΕΔΕ για το Ταμείο Ανάκαμψης.

Μαθητευόμενοι μάγοι, που σταθερά κινούνται με οδηγό το τρίπτυχο “κατ’ οικονομία δημοκρατία-ιδιωτικοποιήσεις-αυταρχισμός” στο σύνολο των πολιτικών και της διαχείρισής τους, οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια και όχι τυχαία την Αυτοδιοίκηση και την κοινωνία σε αδιέξοδο.

Κερασάκι στην τούρτα της υποβάθμισης, η αντιμετώπιση της καταστατικής θέσης των αιρετών ως “αυτοφοράκηδων”, σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΚΕΔΕ, αλλά και ως αναξιοπρεπών επαιτών όσον αφορά τις αποζημιώσεις συμμετοχής τους στα όργανα (έως και μηδενικές), τους όρους μετακίνησης και διαμονής, σε πλήρη απόκλιση από τα ευρωπαϊκά δεδομένα, αλλά και σε προκλητική αντίστιξη με τα ακριβοπληρωμένα golden boys που διορίζει η κυβέρνηση σε συμβούλια οργανισμών και φορέων του δημοσίου.

Αξιοσημείωτη είναι η αντιμετώπιση των φιλικών προς την κυβέρνηση συλλογικών οργάνων. Από τον ακραία αντιπολιτευτικό, αντικυβερνητικό, μηδενιστικό και καταγγελτικό λόγο της περιόδου Πατούλη (με τη συμπαράσταση Κοιμήση-ΚΙΝΑΛ), έχουμε περάσει στη διαχείριση των διαμαρτυριών με υποχωρητικότητα και ανοχή στις παρεμβάσεις της κυβέρνησης, με ευθύνη κυρίως του προεδρείου (πλην ορισμένων προσωπικών κατά καιρούς εξαιρέσεων). Μόλις πρόσφατα, όταν ξεπεράστηκε πια κάθε όριο (ζώα συντροφιάς, κόστος πανδημίας, Τρίτσης, Ταμείο Ανάκαμψης κ.λπ.), οι σκόρπιες φωνές ενοποιήθηκαν και καταγράφηκαν δημόσιες αντιδράσεις.

Ποιες είναι οι ευθύνες των δυνάμεων του πολύμορφου προοδευτικού χώρου γι’ αυτή την κατάσταση; Ποιες οφείλουν να είναι οι προτεραιότητές τους στο επικείμενο συνέδριο; Με δεδομένο ότι οι συσχετισμοί στο Δ.Σ. εκφράζουν τους συνεδριακούς συσχετισμούς, τα περιθώρια θεαματικών αλλαγών είναι μικρά. Στο συνεδριακό σώμα, η φιλοκυβερνητική παράταξη (Παπαστεργίου) υπερβαίνει το 60%, ενώ ακολουθούν κατά σειρά ποσοστών το  φίλα προσκείμενο στο  ΚΙΝΑΛ Αυτοδιοικητικό Κίνημά (Λυμπέρης), η υποστηριζόμενη από ανένταχτους, προοδευτικούς αυτοδιοικητικούς και τις δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Αυτοδιοικητική Συνεργασία (Καλογιάννης), η ανεξάρτητη Νέα Αυτοδιοίκηση (Ιωακειμίδης) και οι εκτός Δ.Σ. Λαϊκή Συσπείρωση-ΚΚΕ (Πελετίδης) και ένα σχήμα δυνάμεων της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς (Σακούτης).

Παρά τις σημαντικές διαφωνίες της αντιπολίτευσης σε επί μέρους ζητήματα (εκλογικός νόμος, ενδοδημοτική αποκέντρωση, όρια εμπλοκής του ιδιωτικού τομέα κ.λπ.), με δεδομένη τη συντριπτική υπεροχή του φιλοκυβερνητικού χώρου, και λαμβάνοντας υπόψη τις διεργασίες που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό του, θα πρέπει να επιδιωχθεί το συνέδριο να γίνει η αρχή μιας σαφούς διεκδικητικής πορείας της Αυτοδιοίκησης απέναντι στην κυβέρνηση και στο συγκεντρωτικό κράτος. Αυτό φαίνεται ότι μπορεί να αποτελέσει τον κοινό τόπο της μεγάλης πλειοψηφίας του, διεκδικώντας την αντιστοίχιση της ελληνικής Αυτοδιοίκησης με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Σχηματικά, θα μπορούσε να συμπυκνωθεί στη διεκδίκηση “Ίδιες και υψηλής ποιότητας παρεχόμενες υπηρεσίες, γενικού, δημόσιου και κοινωνικού ενδιαφέροντος, για όλους τους κατοίκους σε κάθε σημείο της χώρας”.

Κοινό τόπο διαφαίνεται ότι μπορεί να αποτελέσει η διεκδίκηση για:

• Σημαντική βελτίωση των οικονομικών της Αυτοδιοίκησης, με στόχο πάντα να αποδοθούν τα μνημονιακά παρακρατηθέντα που υπερβαίνουν τα 40 ΔΙΣ. και η εφαρμογή του νόμου (3852/2010)
• . Ελάχιστη γραμμή άμυνας η απόδοση των χρηματοδοτικών κενών από τα όρια που προέβλεπαν τα μεσοπρόθεσμα για την Αυτοδιοίκηση (περίπου 5 δισ. ευρώ) και η άμεση κάλυψη του κενού της πανδημίας (400 εκατ.) καθώς και η ετήσια αναλογική αύξηση με τα φορολογικά έσοδα.
• Αναβάθμιση της θεσμικής υπόστασης των δήμων, με την ουσιαστική συμμετοχή των ΟΤΑ στην προετοιμασία και τη συζήτηση πριν από τη λήψη αποφάσεων και τη νομοθέτηση. Το νομοθετικό πλαίσιο υπάρχει (άρθρα 212 και 213 του “Κλεισθένη”, νόμος 4555/2018) και μπορεί να προχωρήσει η εφαρμογή του πολύπαθου δημοκρατικού προγραμματισμού στον αναπτυξιακό σχεδιασμό (ν. 1622/1986), ως προοίμιο της αναγκαίας θεσμοθέτησης της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Αυτή τη στιγμή έχουμε μάλλον πολυεπίπεδη εξαπάτηση.
• Επιτάχυνση της ψηφιοποίησης και της απλοποίησης. Έχουν γίνει ήδη και με πρωτοβουλία της Αυτοδιοίκησης σημαντικά βήματα. Μένουν πολλά ακόμη, αλλά απαιτείται -πέραν της διαφαινόμενης κυβερνητικής θέλησης- η ολοκληρωμένη υποστήριξη των δήμων, ιδιαίτερα των μικρών, των ορεινών και νησιωτικών, με ανθρώπινους πόρους και επιχειρησιακό σχεδιασμό, για να επιτευχθεί σύγκλιση, ώστε να αποτρέψουμε τη μεγέθυνση των υπαρκτών ανισοτήτων και τη δημιουργία νέων αποκλεισμών. Σημαντικό βήμα απλοποίησης η άμεση υλοποίηση της κυβερνητικής δέσμευσης για νέο κώδικα των δήμων.
• Η ουσιαστική συμμετοχή των δήμων στα χρηματοδοτικά εργαλεία (ΕΣΠΑ, Ταμείο Ανάκαμψης, “Τρίτσης”, ΠΔΕ) είναι προϋπόθεση για να υπάρξει δίκαιη ανακατανομή και κατανομή των πόρων, με σωστή ιεράρχηση και προτεραιοποίηση των αναγκών, με βάση τις τοπικές ιδιαιτερότητες και τις διαπεριφερειακές και ενδοδημοτικές ανισότητες, προκειμένου να έχουμε στοιχεία πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και ουσιαστική εφαρμογή του άρθρου 102 του συντάγματος.
• Αναγκαίες προσλήψεις. Ο αναντικατάστατος ρόλος της Αυτοδιοίκησης και των υπηρεσιών της στην αντιμετώπιση των κρίσεων και στη λειτουργία των σύγχρονων πολυπολιτισμικών πόλεων απαιτεί ισχυρές τοπικές δομές με επαρκή στελέχωση. Η αντιμετώπιση των υποστελεχωμένων ΟΤΑ ως δεξαμενή για την κάλυψη -μέσω της κινητικότητας- των κενών στους λοιπούς φορείς της δημόσιας διοίκησης δεν μας κάνει αισιόδοξους για το μέλλον. Η προφανής στόχευση άμεσης και έμμεσης ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών αποτελεί κεντρική επιλογή της κυβέρνησης που πρέπει να αποτραπεί.
• Η αντιμετώπιση των ζητημάτων της καταστατικής θέσης των αιρετών από την κυβέρνηση, αυτή τη στιγμή παραπέμπει σε σχέση “διευθυντή – υπαλλήλου χωρίς δεξιότητες” και πρέπει να αλλάξει. Η κατοχύρωση αξιοπρεπούς άσκησης καθηκόντων απαιτείται άμεσα.
• Δεν μπορεί να συνεχιστεί η βιομηχανία δικαστικών διαδικασιών και διώξεων επί παντός του επιστητού, πολλές φορές για το σύνολο του Δ.Σ., όταν το 99% των περιπτώσεων τελικά αρχειοθετείται ή απορρίπτεται στο Εφετείο, ταλαιπωρώντας και κοστίζοντας πολύ σε αιρετούς και Δημόσιο. Η νομοθέτηση για αποσαφήνιση του πλαισίου και η άμεση εκδίκαση στο Εφετείο είναι βασικά στοιχεία για μια νέα χρηστή διοίκηση.

Δεν είναι περίεργο που υπάρχει σε μεγάλο βαθμό συμφωνία όλων των αυτοδιοικητικών δυνάμεων όσον αφορά αυτές τις διεκδικήσεις. Είναι απόλυτα συμβατό με τα ευρωπαϊκά ειωθότα, όπου η Αυτοδιοίκηση κινείται πάντα “αριστερότερα” -πιο δημοκρατικά και κοινωνικά ευαίσθητα- από τις κυρίαρχες συντηρητικές και πολλές φορές νεοφιλελεύθερες πολιτικές (Συμμαχία για τη Συνοχή, Κοινωνικό Ευρωβαρόμετρο, αμφισβήτηση της μακροοικονομικής αιρεσιμότητας, προσφυγικό-μεταναστευτικό, διεκδίκηση για αύξηση του ενωσιακού προϋπολογισμού και των κοινωνικών δαπανών κ.λπ.). Ταυτόχρονα, οφείλουν να αναδειχτούν  αντιρρήσεις και διαφωνίες , διεκδικώντας τουλάχιστον την καταγραφή τους, με επιμέρους συμφωνίες από τις λοιπές παρατάξεις και αυτοδιοικητικούς όλων των χώρων, ως παρακαταθήκη για τις μελλοντικές πολιτικές εξελίξεις σε κεντρικό και αυτοδιοικητικό επίπεδο. Ως χώρος οφείλουμε να τονίσουμε την αντίθεσή μας στην εξελισσόμενη αντιμεταρρύθμιση και τον υπερσυγκεντρωτισμό, να επαναδιατυπώσουμε τη θέση μας για το σύστημα απλής αναλογικής με ενίσχυση της ενδοδημοτικής αποκέντρωσης και της κοινωνικής συμμετοχής και, τέλος, να βρούμε κοινά σημεία αναφοράς και διεκδίκησης, διατηρώντας πολιτικά τις επιμέρους αντιθέσεις μας.

Μπορούμε να διεκδικήσουμε στο συνέδριο:

• Την αλλαγή του εκλογικού νόμου, με την κατάργηση του 43% για εκλογή από τον πρώτο γύρο. Σύμμαχοι σε αυτό όλες τις παρατάξεις της αντιπολίτευσης.
• Τον σεβασμό και την μη ακύρωση της ψήφου των τοπικών κοινωνικών για τα τοπικά και διαμερισματικά συμβούλια, μέσω της γραμμικής σύνδεσής τους με τα κεντρικά παραταξιακά ψηφοδέλτια και το υπερπλειοψηφικό των 3/5 στα συλλογικά όργανα κάθε επιπέδου. Σύμμαχοί σε αυτό οι αποφάσεις κάποιων ΠΕΔ, μέρος των παρατάξεων της αντιπολίτευσης και οι ενώσεις των χιλιάδων εκλεγμένων αιρετών στις υποδημοτικές ενότητες.
• Τον τερματισμό της διαρκούς μεταφοράς αποφασιστικών αρμοδιοτήτων από τα εκλεγμένα συλλογικά όργανα στα οριζόμενα από τον δήμαρχο εκτελεστικά, κατά παράβαση της ΕΧΤΑ. Σύμμαχοί εδώ η πλειοψηφία των Δημοτικών Συμβουλίων της χώρας.
• Τον περιορισμό της δυνατότητας για ιδιωτικοποίηση υπηρεσιών και δημιουργίας παράλληλων μηχανισμών εκτός δήμων, που έχει σαν αποτέλεσμα την κατάργηση του δημόσιου κοινωνικού ελέγχου και τη γενικευμένη δυνατότητα σχεδιασμού και πιστοποίησης εξωτερικών συνεργατών. Σύμμαχοί σε αυτό σύνεδροι όλων των παρατάξεων και μεγάλος αριθμός δημοτικών συμβούλων σε όλη τη χώρα.
• Να ενεργοποιηθούν άμεσα οι ενεργειακές κοινότητες, με την επίλυση όλων των απαραίτητων τυπικών εκκρεμοτήτων και την ένταξή τους στα χρηματοδοτικά εργαλεία. Σύμμαχοί σε αυτό η μεγάλη πλειοψηφία των αυτοδιοικητικών.
• Τη μη ιδιωτικοποίηση των δημόσιων δικτύων (ηλεκτρισμός, νερό, φυσικό αέριο) και την επαναφορά υπό δημόσιο έλεγχο όσων ιδιωτικοποιηθούν. Σύμμαχοί σε αυτό, ένα μεγάλο μέρος των αυτοδιοικητικών.
• Τη λήψη άμεσα μέτρων για την προστασία των συμπολιτών μας και ιδιαίτερα των αδύναμων από το κύμα ακρίβειας σε βασικά είδη και την διαμορφούμενη ενεργειακή φτώχεια (διεύρυνση Κοινωνικού Τιμολόγιου , αύξηση ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος).

Στα ζητήματα της πράσινης μετάβασης, της κυκλικής οικονομίας της συμπαραγωγής ενέργειας από τους Δήμους όπως και σε κάθε αναπτυξιακή δράση, ενώ υπάρχει εν πολλοίς σύμπτωση στόχων υπάρχουν σοβαρές διαφωνίες εντός της Αυτοδιοίκησης για την όρους εμπλοκής του ιδιωτικού τομέα. Σταθερή θέση μας στο διάλογο που γίνεται, η διατήρηση του δημοσίου και κοινωνικού χαρακτήρα των παρεχόμενων υπηρεσιών και του ελέγχου τους.