Η συζήτηση για τις έξυπνες πόλεις πολλές φορές περιορίζεται στις μεγάλες πόλεις. Δεν είναι τυχαίο ότι στον δείκτη Smart City 2023, οι 15 κορυφαίες έξυπνες πόλεις είναι, κατά σειρά, η Ζυρίχη, το Όσλο, η Καμπέρα, η Κοπεγχάγη, η Λωζάνη, το Λονδίνο, η Σιγκαπούρη, το Ελσίνκι, η Γενεύη, η Στοκχόλμη, το Αμβούργο, το Πεκίνο, το Άμπου Ντάμπι, η Πράγα και το Άμστερνταμ. Δηλαδή 15 μεγάλες πόλεις εκ των οποίων οι 12 είναι και πρωτεύουσες. Υπάρχει μία αντίληψη ότι οι μικροί Δήμοι δεν έχουν, κατά τεκμήριο, προβλήματα ρύπανσης, κόστους κορεσμού, κυκλοφοριακού και σε συνδυασμό με τις περιορισμένες επιστημονικές, τεχνικές, διαχειριστικές και χρηματοδοτικές ικανότητές τους, δεν χρειάζονται και δεν μπορούν να εφαρμόσουν έξυπνες παρεμβάσεις.

Στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις και ορισμοί για την «έξυπνη πόλη». Για την καλύτερη διευκόλυνση του αναγνώστη, σε αυτό το άρθρο χρησιμοποιείται ο επίσημος ορισμός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αναφέρει: Έξυπνες πόλεις θεωρούνται οι πόλεις που χρησιμοποιούν τεχνολογικές λύσεις για τη βελτίωση της διαχείρισης και της αποτελεσματικότητας του αστικού περιβάλλοντος και απαντά στο ερώτημα: Τι είναι οι έξυπνες πόλεις; Μια έξυπνη πόλη είναι ένας χώρος όπου τα παραδοσιακά δίκτυα και οι υπηρεσίες γίνονται πιο αποτελεσματικά με τη χρήση ψηφιακών λύσεων προς όφελος των κατοίκων και των επιχειρήσεων. Μια έξυπνη πόλη υπερβαίνει τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών για καλύτερη χρήση των πόρων και λιγότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Σημαίνει εξυπνότερα δίκτυα αστικών μεταφορών, αναβαθμισμένες εγκαταστάσεις ύδρευσης και διάθεσης απορριμμάτων και πιο αποτελεσματικούς τρόπους φωτισμού και θέρμανσης κτιρίων. Σημαίνει επίσης, μια πιο διαδραστική και ανταποκρινόμενη διακυβέρνηση της πόλης, ασφαλέστερους δημόσιους χώρους και κάλυψη των αναγκών ενός γηράσκοντος πληθυσμού.

Όπως γίνεται φανερό, από τα παραπάνω, πουθενά δεν υπεισέρχεται, στον ορισμό ή στην περιγραφή της έξυπνης πόλης, το πληθυσμιακό, οικονομικό, πολιτικό μέγεθος της πόλης.  Στόχος αυτού του άρθρου είναι να διερευνήσει ένας μικρός Δήμος εάν μπορεί, γιατί και πως να καταστεί έξυπνος.

Το άρθρο αυτό διαρθρώνεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, αξιοποιώντας σύγχρονες επιστημονικές μελέτες, αναζητούνται απαντήσεις σε ερωτήματα όπως:

1. Μπορούν οι μικροί Δήμοι να γίνουν έξυπνοι; Μπορεί ένα μικρό νησί της Μεσογείου να γίνει έξυπνο; Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που θα βοηθήσουν έναν μικρό ορεινό Δήμο, να γίνει έξυπνος; Τελικά, οι μεγάλοι Δήμοι είναι πιο εύκολο, από τους μικρούς να γίνουν έξυπνοι ή το αντίθετο;
2. Ένας μικρός Δήμος γιατί να επιδιώξει να καταστεί έξυπνος; Διευρενώνται προβλήματα που έχουν να κάνουν με την ποιότητα ζωής, την αποτελεσματικότητα, αλλά και την τοπική ανάπτυξη.
3. Πώς μπορεί ένας μικρός Δήμος να γίνει έξυπνος; Διερευνάται η τυπολογία των έξυπνων πόλεων, αλλά και οι ιδιαιτερότητες από την δημιουργία μίας νέας, από την αρχή, έξυπνης πόλης.
4. Ποιες είναι οι βασικές αρχές μετατροπής ενός μικρού Δήμου σε έξυπνο; Στόχοι, προτεραιότητες, αλλά και οι διαφορές και ομοιότητες μεγάλων, μεσαίων και μικρών Δήμων στο σχεδιασμό και την εφαρμογή έξυπνων παρεμβάσεων.

Στο δεύτερο μέρος του άρθρου παρουσιάζονται δέκα καλές πρακτικές από τη διεθνή εμπειρία. Υπενθυμίζεται ότι με την Ελληνική εμπειρία έξυπνων παρεμβάσεων έχουμε ασχοληθεί σε προηγούμενο άρθρο. Οι καλές πρακτικές, που παρουσιάζονται, διαχέονται όχι μόνο στο χώρο αλλά και στα αντικείμενα των έξυπνων παρεμβάσεων, όπως και στις επιμέρους επιστημονικές και οικονομικές δυνατότητες. Παρουσιάζεται για παράδειγμα το όραμα του Bill Gates για τη νέα πόλη του μέλλοντος στην Αριζόνα, παράλληλα με τις έξυπνες- ήπιες παρεμβάσεις σε μία μεσαιωνική πόλη της Τοσκάνης. Παρουσιάζεται επίσης, το πως μπορούν οι έξυπνες παρεμβάσεις να δημιουργήσουν εισόδημα στο Δήμο ή /και στους πολίτες παράλληλα με τον έξυπνο τρόπο αντιμετώπισης, μέσω της πρόληψης, των φυσικών καταστροφών.  Η αναζήτηση έξυπνων λύσεων, από μικρούς Δήμους, περιλαμβάνει εμπειρίες από τις ΗΠΑ, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, έως την Ν. Αφρική και το Ιράν.

Τέλος, καταβάλλεται προσπάθεια να κωδικοποιηθούν τα συμπεράσματα του άρθρου.

Υπενθυμίζεται ότι πάνω από το ¼ των Ελληνικών Δήμων έχει πληθυσμό μικρότερο των 10.000 κατοίκων, εκ των οποίων οι περισσότεροι είναι ορεινοί και νησιωτικοί. Το άρθρο αυτό ευελπιστεί να χρησιμεύσει, πρωτίστως, σε αυτούς του Δήμους, στις νέες δημοτικές αρχές τους και στους ενεργούς πολίτες που ζουν, εργάζονται και ενδιαφέρονται για τον τόπο.

Μέρος Ι

1. Μπορούν οι μικροί Δήμοι να γίνουν «έξυπνοι»;

Οι μικροί Δήμοι αντιμετωπίζουν ορισμένες προκλήσεις όσον αφορά στην αξιοποίηση των τεχνολογιών έξυπνης πόλης. Αυτές οι προκλήσεις περιλαμβάνουν:

• Περιορισμένους πόρους. Οι μικροί Δήμοι κατά τεκμήριο δεν διαθέτουν τους χρηματοδοτικούς και ανθρώπινους πόρους για να επενδύσουν σε τεχνολογίες έξυπνης πόλης.
• Έλλειψη εμπειρίας. Οι μικροί Δήμοι δεν έχουν συνήθως την εμπειρία ή την τεχνογνωσία για να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν τεχνολογίες έξυπνης πόλης.
• Δυσκολία συνεργασίας. Οι μικροί Δήμοι παρουσιάζουν δυσκολίες στις συμμαχίες και συνεργασίες, που θα αποτελούσαν λύση στην από κοινού ανάπτυξη και εφαρμογή τεχνολογιών έξυπνης πόλης.

Μπορεί, άραγε, ένα μικρό μεσογειακό νησί να καταστεί έξυπνο; Είναι το πολύ ενδιαφέρον ερώτημα που έθεσε η L. Pavlic (Pavlić k.a. 2019). Στην έρευνα της, ως μελέτη πεδίου, χρησιμοποίησε το Vis. Το Vis είναι ένα μικρό κροατικό νησί στα νότια της Αδριατικής Θάλασσας, σε απόσταση 29 ναυτικών μιλίων από το Σπλιτ. Το Vis έχει 3.617 κατοίκους και 1.410 νοικοκυριά. Σύμφωνα με την Απογραφή του 1910,  το Vis είχε σχεδόν 10.000 κατοίκους.

Η απάντηση που προέκυψε από τη συγκεκριμένη έρευνα, είναι καταφατική. Κατέληξε μάλιστα σε προτάσεις στρατηγικής και πολιτικής σε συγκεκριμένους τομείς

Προτάσεις στρατηγικής:

• Η μετεξέλιξη του Vis σε έξυπνο νησί προϋποθέτει τη στήριξη στην παράδοση, στο ενισχυμένο κοινωνικό κεφάλαιο, για στην καλλιέργεια καινοτόμων μορφών συλλογικότητας στη χρηματοδότηση για παράδειγμα συνεταιρισμών, crowd-funding, crowd-lending και πολλαπλές και πολύμορφες συνεργασίες και συμμαχίες.
• Θεωρείται απαραίτητη η διαφοροποίηση και ο εμπλουτισμός των οικονομικών δραστηριοτήτων, ώστε να γίνει εφικτή η δημιουργία βιώσιμων τοπικών θέσεων εργασίας, η αντιμετώπιση της δημογραφικής μείωσης και γήρανσης και η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής.
• Στο Vis, είναι απαραίτητο να προωθηθεί η ανάπτυξη της γεωργίας, για να δημιουργηθούν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης για τους νησιώτες. Τα προϊόντα, που παράγονται από αυτές τις δραστηριότητες, θα πρέπει να διασφαλίζουν στο νησί συνθήκες αειφορίας, ιδίως λόγω της αύξησης του τουρισμού. Έξυπνη γεωργία, με επενδύσεις σε έξυπνες τεχνολογίες, θα συνέβαλαν στην αύξηση των αποδόσεων και στην οικονομική σταθεροποίηση.
• Ο ψηφιακός μετασχηματισμός των δημόσιων υπηρεσιών θα οδηγήσει σε πολλαπλά οφέλη την τοπική κοινωνία.

Συνοπτικά οι προτάσεις, όπου κατέληξε η έρευνα, για συγκεκριμένους τομείς είναι:

Διαχείριση υδατικών πόρων. Το Vis είναι ένα νησί που καλύπτει τις υδατικές του ανάγκες, αντλώντας από το δικό του υδροφόρο ορίζοντα. Δεν υπήρξαν περιορισμοί στην κατανάλωση νερού τα τελευταία χρόνια, χάρη στην καλή διαχείριση. Ωστόσο θα πρέπει να υιοθετηθούν πολιτικές «έξυπνου νερού». Η διαχείριση των υδατικών πόρων αποσκοπεί στη βελτιστοποίηση της χρήσης του νερού και την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της. Η αποτελεσματική μέτρηση και παρακολούθηση, μπορεί επιπλέον να βοηθήσει στη βελτιστοποίηση της κατανάλωσης νερού, οδηγώντας σε μείωση του οικιακού κόστους και αύξηση των επενδυτικών ευκαιριών. Είναι απαραίτητο, κατά τους ερευνητές, η Vis να εφαρμόζει συστήματα εξοικονόμησης νερού, ώστε να επαρκεί και για οικονομικές δραστηριότητες.

Φωτισμός. Η εφαρμογή μιας λύσης έξυπνου φωτισμού για τη δημόσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας είναι απαραίτητη για την εξοικονόμηση δαπανών του Δήμου.

Κυκλοφορία. Δεν χρειάζεται να εφαρμοστούν ακριβές μεταφορικές λύσεις στο νησί, αλλά μέσω της εκπαίδευσης. Οι κάτοικοι, είναι απαραίτητο να ενημερωθούν σχετικά με τα οφέλη από τις πρακτικές carpooling και carsharing.

Διαχείριση απορριμμάτων. Η βελτιστοποίηση των διαδρομών συλλογής απορριμμάτων είναι απαραίτητη για την εξοικονόμηση δημοτικού κόστους.

Ένα ανάλογο ερευνητικό ερώτημα έθεσαν και οι Mashau, Kroeze και Howard (2022). Η έρευνα τους επικεντρώνεται στον εντοπισμό βασικών παραγόντων, που μπορούν να βοηθήσουν τους μικρούς και αγροτικούς Δήμους να αξιολογήσουν την ετοιμότητά τους για την εφαρμογή παρεμβάσεων έξυπνης πόλης. Χρησιμοποίησαν μια συστηματική μεθοδολογία ανασκόπησης της βιβλιογραφίας, για να συνοψίσουν τη σχετική έρευνα και να συνθέσουν κρίσιμους, κατά τη γνώμη τους, παράγοντες.

Η έρευνα εντοπίζει ορισμένους βασικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών, των δεξιοτήτων, της καινοτομίας, της τεχνολογίας, της οικονομίας, του πολιτισμού, των οικονομικών, του δημόσιου τομέα, των ιδιωτικών οργανισμών, των δεδομένων, της διαχείρισης, των πολιτικών, της συνδεσιμότητας στο Διαδίκτυο, της εκπαίδευσης και της ενέργειας. Η αποτελεσματική διαχείριση και βελτίωση αυτών των βασικών παραγόντων μπορεί να βοηθήσει τους μικρούς και αγροτικούς Δήμους να προετοιμαστούν για την εφαρμογή έξυπνων πόλεων, αντιμετωπίζοντας έτσι ζητήματα παροχής υπηρεσιών, οικονομίας και την ποιότητας ζωής των πολιτών.

Στον αντίποδα της επιχειρηματολογίας, ότι δηλαδή οι μικροί Δήμοι δεν μπορούν να αξιοποιήσουν τεχνολογίες έξυπνης πόλης, βρίσκεται και η έρευνα του ο Appana (2018). Στην έρευνα αυτή, υποστηρίζεται ότι οι μεγάλες πόλεις, για να καταστούν αποτελεσματικότερα έξυπνες, θα πρέπει να αποκεντρώσουν τις σχετικές πολιτικές τους. Προτείνει την έννοια των έξυπνων «μικροπόλεων», ως λύση για την επίτευξη τοπικής λήψης αποφάσεων και βελτιστοποίησης των πόρων. Υπογραμμίζει ότι η εξάρτηση από ένα συγκεντρωτικό κέντρο δεδομένων, με γενικευμένες πληροφορίες, μπορεί να αντενδείκνυται για την αποτελεσματική λήψη αποφάσεων σε έξυπνες πόλεις. Σε μία πόλη με 1.000 κάμερες παρακολούθησης, 200 περιβαλλοντικούς αισθητήρες και 300 hotspots Wi-Fi, παράγονται περισσότερα από ένα εκατομμύριο gigabytes δεδομένων την ημέρα. Για το λόγο αυτό, κρίνει αποτελεσματικότερο, τα σχετικά δεδομένα να είναι προσβάσιμα και διαχειρίσιμα αποκεντρωμένα, σε άτομα που βρίσκονται στο χώρο, για να λαμβάνονται περισσότερο ορθολογικές και  τεκμηριωμένες αποφάσεις. Τέλος, τονίζει τη σημασία της συμμετοχής των πολιτών και της μείωσης των εξωτερικών αλληλεπιδράσεων σε έξυπνες μικρές πόλεις.

2. Ένας μικρός Δήμος, γιατί να επιδιώξει να καταστεί «έξυπνος».

Οι μικροί Δήμοι μπορούν να επωφεληθούν από τις τεχνολογίες έξυπνης πόλης με διάφορους τρόπους. Με προσεκτικό σχεδιασμό και εφαρμογή, οι τεχνολογίες αυτές μπορούν να βοηθήσουν τους μικρούς Δήμους να:

Βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των πολιτών τους. Οι εφαρμογές έξυπνης πόλης μπορούν να βοηθήσουν τους μικρούς Δήμους να βελτιώσουν την καθημερινότητα των πολιτών τους, που έχει να κάνει με την παροχή υπηρεσιών, τη βελτίωση της ασφάλειας και την προστασία του περιβάλλοντος.

Βελτιστοποιήσουν την αποτελεσματικότητα της τοπικής διακυβέρνησης. Οι τεχνολογίες έξυπνης πόλης μπορούν να βοηθήσουν τους μικρούς Δήμους να βελτιώσουν τη διαχείριση των πόρων τους και να μειώσουν το κόστος των υπηρεσιών.

Μεγιστοποιήσουν την προστιθέμενη αξία των τοπικών επιχειρήσεων. Οι τεχνολογίες έξυπνης πόλης μπορούν να δημιουργήσουν ένα ελκυστικό περιβάλλον για επιχειρήσεις και επενδύσεις.

3. Πως μπορεί μία μικρή πόλη να γίνει έξυπνη;

Στην έρευνα τους, οι Desouza, Hunter, Jacob και Yigitcanlar (2020) θεωρούν ότι υπάρχει επαρκής βιβλιογραφία για το τι σημαίνει έξυπνη πόλη, αλλά όχι για το πως μία πόλη μπορεί να γίνει έξυπνη. Εξετάζουν «μονοπάτια» προς τις έξυπνες πόλεις, εστιάζοντας σε τρία κυρίαρχα θέματα: πράσινη πόλη, ανάπτυξη γειτονιάς και ενσωμάτωση Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.) Στις περιπτωσιολογικές μελέτες όπου βασίστηκαν, έχουν επιλέξει να αντιπροσωπεύονται και τα τρία μονοπάτια για έξυπνες πόλεις. Πιο συγκεκριμένα, στο πράσινο μονοπάτι εξετάστηκαν οι Songdo, Νότια Κορέα, Masdar, Άμπου Ντάμπι και Γκουτζαράτ, Ινδία. Για την ανάπτυξη της γειτονιάς, εξετάστηκε η εμπειρία από τη Hudson, Yards, Νέα Υόρκη και Jurong,  Σιγκαπούρη. Όσο για την ενσωμάτωση των Τ.Π.Ε. εξετάστηκαν το Άμστερνταμ, Ολλανδία, Μάντσεστερ, Αγγλία, Βαρκελώνη, Ισπανία και Τελ Αβίβ, Ισραήλ.

Η συγκεκριμένη έρευνα αποκάλυψε ότι βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας εποχής, όπου η τεχνολογία και η πόλη συμβαδίζουν, αλλά ταυτόχρονα τα παραδοσιακά εργαλεία χάραξης αστικής πολιτικής και σχεδιασμού, όπως η δέσμευση των ενδιαφερομένων /κοινοτήτων, ο συμμετοχικός σχεδιασμός, η προσέγγιση του αστικού μεταβολισμού^[i], εξακολουθούν να είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά. Η έξυπνη τεχνολογία είναι κρίσιμης σημασίας αλλά η τεχνολογία από μόνη της δεν μπορεί να δημιουργήσει έξυπνες πόλεις. Ένας υγιής συνδυασμός σύγχρονων και παραδοσιακών εργαλείων είναι απαραίτητος.

Ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα της έρευνας είναι η κωδικοποίηση των τρόπων, οι οποίοι υιοθετούνται για τη δημιουργία έξυπνων πόλεων. Η κωδικοποίηση αυτή περιέχει:

1) ανάπτυξη εντελώς νέων (έξυπνων) πόλεων,

2) έργα ανάπτυξης έξυπνων πόλεων σε συγκεκριμένα σημεία- γειτονιές της πόλης και

3) ενσωμάτωση των Τ.Π.Ε. στην οργάνωση και τον εξοπλισμό της πόλης.

Κάθε ένας από τους τρόπους αυτούς έχει τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του και η καταλληλόλητα του εξαρτάται από τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου χώρου.

Σημαντικό συμπέρασμα επίσης, της συγκεκριμένης έρευνας είναι ότι η δημιουργία ευημερούσας έξυπνης πόλης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό και από την επαρκή σύνδεση, αλληλοεπίδραση και αλληλουχία των κατευθυντήριων αρχών.

Σε μία αντίστοιχη έρευνα προχώρησαν οι Némediné, Topa, Káposzta και Borbás (2020) οι οποίοι διερεύνησαν την ανάγκη σχεδιασμού νέων έξυπνων πόλεων. Τονίζουν τη σημασία της κατασκευής πόλεων από το μηδέν, επιτρέποντας τη μέγιστη ευελιξία σχεδιασμού και την ευκαιρία προβολής συγκεκριμένων προσπαθειών και καινοτομίας. Οι ερευνητές αναφέρουν τα φιλόδοξα έργα των NEOM στη Σαουδική Αραβία και Belmont στην Αριζόνα, ως παραδείγματα έξυπνων πόλεων, που σχεδιάστηκαν και ιδρύθηκαν από το μηδέν, με έμφαση σε φιλικά προς το κλίμα χαρακτηριστικά και στη δυνατότητα ανάδειξης των δυνατοτήτων του αστικού σχεδιασμού. Υποστηρίζουν ότι είναι σημαντικό να δημιουργηθούν νέες πόλεις, που λειτουργούν ως εμβληματικά έργα ανάπτυξης, καθώς οι ίδιες μπορούν να τονώσουν την καινοτομία, την ανάπτυξη, την ευημερία και να διαχέουν την τεχνογνωσία και εκτός των εδαφών τους.

Οι μικροί Δήμοι δεν χρειάζεται να προσπαθήσουν να εφαρμόσουν όλες τις τεχνολογίες έξυπνης πόλης ταυτόχρονα. Είναι καλύτερο να ξεκινήσουν με μικρά βήματα και να επεκτείνουν σταδιακά τις προσπάθειές τους.

Καλό είναι να ιεραρχήσουν τις παρεμβάσεις τους. Οι μικροί Δήμοι πρέπει να επικεντρωθούν σε εφαρμογές που θα έχουν άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα των πολιτών τους. Για παράδειγμα, οι εφαρμογές για την παροχή υπηρεσιών στους πολίτες, την ασφάλεια και την προστασία του περιβάλλοντος είναι καλές επιλογές.

Οι μικροί Δήμοι πρέπει να επιδιώξουν να αξιοποιήσουν συνεργασίες και συμμαχίες με άλλους Δήμους, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, αλλά και τον ιδιωτικό τομέα, για να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν κοινές τεχνολογίες έξυπνης πόλης. Αυτό θα βοηθήσει να εμπλουτίσουν τους πόρους και την εμπειρία τους και να μειώσουν το κόστος.

4. Ποιες είναι οι βασικές αρχές μετατροπής ενός μικρού Δήμου σε «έξυπνο»;

Στην έρευνα της η Prachi Deora (2021) αναζητεί τις βασικές αρχές, οι οποίες πρέπει να διέπουν το σχεδιασμό των έξυπνων πόλεων. Οι έξυπνες πόλεις χρησιμοποιούν ψηφιακή τεχνολογία και δεδομένα, για να βελτιώσουν τη λήψη των αποφάσεων και την ποιότητα ζωής, αναβαθμίζοντας έτσι τις λειτουργίες της πόλης. Απαιτείται μια κρίσιμη μάζα συνδεδεμένων αισθητήρων, smartphones, και άλλων συσκευών IoT (Internet of Things), για τη συλλογή και κοινή χρήση δεδομένων από στελέχη και διαχειριστές της πόλης. Αυτά τα δεδομένα, στη συνέχεια, μετατρέπονται σε πληροφορίες, με δυνατότητα δράσης για τη βελτιστοποίηση των λειτουργιών και την εκτέλεση εργασιών.

Η συγκεκριμένη έρευνα τονίζει τη σημασία της ενσωμάτωσης βιώσιμων και φιλικών προς τη φύση χωροταξικών σχεδίων, διασφάλισης ύπαρξης και ενεργούς προστασίας χώρων πρασίνου και εφαρμογής κατάλληλων συστημάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων, σε έξυπνα σχέδια πόλεων. Η προσοχή, σύμφωνα με τη ερευνήτρια, θα πρέπει να εστιαστεί στην ανάπτυξη έξυπνων πόλεων, που ανταποκρίνονται στις πιο πιεστικές ανάγκες των πολιτών, που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής τους, μέσω ενός συνδυασμού ψηφιακών τεχνολογιών και τεχνολογιών πληροφοριών, βέλτιστων πρακτικών πολεοδομικού σχεδιασμού, Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα και ευέλικτων πολιτικών.

Προτείνει, οι αρχές σχεδιασμού έξυπνων πόλεων να δώσουν προτεραιότητα στην ένταξη, την κεντρικότητα του πολίτη και την οικονομική αποδοτικότητα, προκειμένου να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι τοπικές προκλήσεις και να ενισχυθούν τόσο η αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών όσο και η αίσθηση του πολιτισμού στην πόλη. Ως προσχέδιο για την επίτευξη ενός καλύτερου και πιο βιώσιμου μέλλοντος προτείνονται οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ).

Είναι όμως ίδιες οι αρχές, οι οποίες διέπουν το σχεδιασμό μίας έξυπνης μικρής και μεγάλης πόλης; Οι Poltie, Udoh και Luna-Reyes (2021) διερεύνησαν την υπόθεση υιοθέτησης έξυπνων πρωτοβουλιών σε μικρές, μεσαίες και μεγάλες πόλεις στις ΗΠΑ. Χρησιμοποίησαν ένα σύνολο δεδομένων από 12 πόλεις και ανέλυσαν τις διαστάσεις της διακυβέρνησης, του φυσικού περιβάλλοντος και της κοινωνίας στο πλαίσιο της μετάβασης σε έξυπνες πόλεις.

Η ανάλυση δείχνει ότι η υιοθέτηση πρωτοβουλιών έξυπνων πόλεων ποικίλλει μεταξύ πόλεων διαφορετικών μεγεθών, με διαφορετικές προτεραιότητες και προσεγγίσεις. Τα ευρήματα υπογραμμίζουν την ανάγκη για προσαρμοσμένες στρατηγικές και λύσεις για έξυπνη ανάπτυξη πόλεων με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι διάφορες πόλεις. Τα ευρήματα της μελέτης υποδεικνύουν επίσης ότι οι μικρότερες πόλεις έχουν λιγότερο πολύπλοκες προσεγγίσεις για την υιοθέτηση έξυπνων λύσεων, ενώ οι μεσαίες πόλεις δίνουν προτεραιότητα στην κοινωνική διάσταση των έξυπνων πρωτοβουλιών.

Όπως είδαμε παραπάνω, στην περίπτωση του Vis, οι έξυπνες πρωτοβουλίες λαμβάνονται πολλές φορές σε παρακμάζουσες πόλεις. Πόσο αποτελεσματικές μπορεί να είναι αυτές οι παρεμβάσεις και σε αυτή την περίπτωση, οι αρχές σχεδιασμού είναι ίδιες; Στην έρευνα του, ο Jakob Schackmar (2020) θεωρεί ότι οι εφαρμογές έξυπνης πόλης μπορούν να αναζωογονήσουν τις πόλεις, που δοκιμάζονται από τις οικονομικές ταλαντώσεις και να τις κάνουν περισσότερο ελκυστικές. Για να κατανοήσει την εφαρμογή και τον αντίκτυπο των έξυπνων πρωτοβουλιών στις παρακμάζουσες πόλεις, πραγματοποίησε συγκριτική προσέγγιση σχεδιασμού της πόλης του Bochum της Γερμανίας και του Cincinnati, Οχάιο, ΗΠΑ. Τα ευρήματα της έρευνας καταδεικνύουν ότι οι εφαρμογές έξυπνης πόλης μπορούν να συμβάλουν στην αναζωογόνηση των παρακμαζουσών πόλεων, βελτιώνοντας τις υποδομές, ενισχύοντας τη βιωσιμότητα και προωθώντας την οικονομική ανάπτυξη.

Η περίπτωση του Bochum επιβεβαιώνει τη σημασία της συμμετοχής των πολιτών και της συνεργασίας μεταξύ διαφόρων ενδιαφερομένων στην επιτυχή υλοποίηση έργων έξυπνων πόλεων.

Η περίπτωση του Cincinnati καταδεικνύει τις δυνατότητες των τεχνολογιών έξυπνης πόλης στην αντιμετώπιση αστικών προκλήσεων και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.

Μέρος ΙΙ

5. Δέκα Καλές Πρακτικές από τη διεθνή εμπειρία.

Alingsεs, Σουηδία

Το Alingsεs είναι μία Σουηδική πόλη 24.482 κατοίκων. Εφάρμοσε μία έξυπνη πολιτική μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας στα κτίρια, που περιελάμβανε:

• Μετασκευή του κελύφους του κτιρίου
• Κατασκευή ολοκληρωμένων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
• Συσκευές χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας στα διαμερίσματα και φωτισμός χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας ή αλογόνου και LED σε κλιμακοστάσια
• Ισορροπημένος αερισμός με ανάκτηση θερμότητας,

Τα αποτελέσματα αυτών των παρεμβάσεων ήταν εντυπωσιακά. Η κατανάλωση ενέργειας από 210 kWh/m²/έτος, πριν από το έργο, περιορίστηκε στις 90 kWh/m²/έτος μετά τις παρεμβάσεις. Η συνολική θερμική κατανάλωση μειώθηκε κατά δύο τρίτα, από 170 kWh/m²/έτος σε 58 kWh/m²/έτος, χάρη στις παθητικές στρατηγικές που εφαρμόζονται.

Colchester Borough, Αγγλία

Το Colchester  βρίσκεται στο Essex στην νοτιοανατολική Αγγλία. Το δημοτικό συμβούλιό του, όπως και οι περισσότερες άλλες τοπικές αρχές, αναζητούσαν νέες ροές εισοδήματος για να αντικαταστήσουν τη φθίνουσα κρατική επιχορήγηση.

Το έργο, προϋπολογισμού 340.000 λιρών, επέτρεψε σε περίπου 850 μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) και 1.100 κατοικίες, στο κέντρο της πόλης Colchester, να έχουν πρόσβαση  σε ευρυζωνική καθαρή ίνα. Το κέντρο της πόλης πλέον μπορεί δικαίως να αυτοαποκαλείται το καλύτερα συνδεδεμένο μέρος στην Ανατολική Αγγλία, προσφέροντας ψηφιακές υποδομές, που τροφοδοτούν υψηλότερη οικονομική ανάπτυξη, εσωτερικές επενδύσεις και προ(σ)καλούν περαιτέρω ψηφιακές ευκαιρίες/ επενδύσεις.

Στο επιχειρηματικό μοντέλο, ο Δήμος κατέχει τη βασική υποδομή, η οποία αναφέρεται ως «παθητική», καθώς δεν περιλαμβάνει την πραγματική παροχή εξοπλισμού για ψηφιακή συνδεσιμότητα. Μετά από διαγωνιστική διαδικασία, ορίστηκε διαχειριστής δικτύου, ο οποίος επιβλέπει τη σχέση με τους παρόχους υπηρεσιών και επιχειρηματικής συνδεσιμότητας για να προσφέρει λύσεις συνδεσιμότητας στους τελικούς χρήστες. Το Δημοτικό Συμβούλιο δεν εμπορεύεται ούτε παρέχει ευρυζωνικές υπηρεσίες το ίδιο. Ωστόσο, εισπράττει εισόδημα από την ενοικίαση της υποδομής σε παρόχους υπηρεσιών.

Η παρέμβαση αυτή του Δήμου του Colchester είχε ως αποτέλεσμα:

• Να φέρει έσοδα στο Δήμο
• Να εξοπλίσει την πόλη με ψηφιακές υποδομές, στις οποίες οι μεγάλοι «παίκτες» του ιδιωτικού τομέα δεν ενδιαφέρονταν να επενδύσουν
• Η ανάπτυξη του κέντρου της πόλης δίνει στην Colchester ένα προβάδισμα έναντι άλλων τοπικών αρχών, που ανταγωνίζονται για επενδύσεις σε βασικούς τεχνολογικούς τομείς, συμπεριλαμβανομένου του δημιουργικού και του ψηφιακού τομέα.

Greyton, Νότια Αφρική 

Μία άλλη εμπειρία του πώς η έξυπνη πόλη μπορεί να δημιουργήσει και εισοδήματα για τον Δήμο, είναι αυτή του Greyton. Το Greyton είναι κωμόπολη της Νότιας Αφρικής, με πληθυσμό 2.780 κατοίκους. Οι κάτοικοι της πόλης πιστεύουν στους αργούς ρυθμούς ζωής και υπάρχει μια πραγματική αίσθηση κοινότητας. Οι δρόμοι του Greyton είναι γεμάτοι με ιστορικά μνημεία, γκαλερί τέχνης και καταστήματα με αντίκες. Το μέρος δίνει στους ανθρώπους άφθονο χώρο για περίπατο, ιππασία και πεζοπορία. Στο Greyton, έχουν βρει τρόπο να χρηματοδοτούν τις έξυπνες παρεμβάσεις στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον τους.

Τα Σαββατοκύριακα, η πόλη κινείται στους ρυθμούς της Αγοράς του Σαββάτου. Αυτή η αγορά διευκολύνει τους ανθρώπους να πωλούν φρέσκα σπιτικά προϊόντα και χειροτεχνήματα. Κάθε εβδομάδα, κάθε πωλητής δωρίζει το 10% των κερδών του στην Greyton Conservation Society, που εργάζεται για την προστασία των φυσικών και δομικών πόρων της πόλης.

Cary, ΗΠΑ

Η πόλη Cary της Βόρειας Καρολίνας, θεωρείται μια από τις πιο έξυπνες πόλεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Cary ξεκίνησε τις παρεμβάσεις στην έξυπνη τεχνολογία, αρχίζοντας να παρακολουθεί και να διαχειρίζεται έξυπνα, βασικά στοιχεία της δημόσιας υποδομής της. Σήμερα, είναι μια έξυπνη πόλη με συνεπή συλλογή και ανάλυση δεδομένων και ανάπτυξη έξυπνων λύσεων, προς όφελος του ευρύτερου καλού της κοινότητας.

Οι έξυπνες τεχνολογίες είναι τόσο καλές όσο τα «χέρια», στα οποία τοποθετούνται. Ιστορικά, η Cary έχει αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις, όσον αφορά στην αποχέτευση όμβριων και στις πλημμύρες. Καθώς η πόλη αντιμετωπίζει την πραγματικότητα των αυξανόμενων έντονων καιρικών συνθηκών, που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, τα όμβρια ύδατα αποτελούν κινδύνους για τους κατοίκους και τις περιουσίες τους. Οι λύσεις IoT έχουν αποδειχθεί κρίσιμες για την προειδοποίηση της πόλης και των κατοίκων της για πιθανές φυσικές καταστροφές. Με αυτό τον τρόπο, η πόλη μπόρεσε να μετατρέψει την απόκρισή της σε καταστροφές από μια εκ των υστέρων και χειροκίνητη διαδικασία σε μια πιο προγνωστική, προληπτική και αυτοματοποιημένη παρέμβαση, συχνά προτού καν χτυπήσει μια καταιγίδα.

Στην πραγματικότητα, για την ανάπτυξη των νέων λύσεων IoT, η πόλη έχει δημιουργήσει μια Διεύθυνση Stormwater που είναι υπεύθυνη για τη συλλογή, τη διαχείριση και την ανάλυση δεδομένων πλημμυρικών υδάτων. Οι αισθητήρες οι οποίοι βασίζονται τις νέες τεχνολογίες, επιτρέπουν την πρόβλεψη και μέτρηση του ύψους, του βάθους, της ροής και του όγκου των βροχοπτώσεων. Αυτά τα δεδομένα στη συνέχεια συνδυάζονται με δεδομένα από άλλα μοντέλα καιρού που χρησιμοποιούνται για την πρόβλεψη και ανάπτυξη στρατηγικής από τα τμήματα Δημοσίων Έργων, Δημόσιας Ασφάλειας και Πληροφορικής στην πόλη.

Montieri, Ιταλία

Το Montieri βρίσκεται στην κεντρική Ιταλία, περίπου 2 ώρες οδικώς από τη Φλωρεντία. Η ιστορική πόλη έχει πληθυσμό 1.216 άτομα. Διαθέτει μια σειρά από πολύ παλιά κτίρια με διακριτά χαρακτηριστικά, όπως πέτρινοι τοίχοι και ασυνήθιστες καμάρες και ανοίγματα. Αυτά τα κτίρια χαρακτηρίζονται από την τοπική αρχή ως σημαντικά πολιτιστικά και ιστορικά σύμβολα του Montieri. Ως αποτέλεσμα, η πόλη έπρεπε να αναπτύξει καινοτόμες λύσεις για τη μείωση της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας των κτιρίων αυτών, χωρίς παρεμβάσεις με μεγάλα έργα μετασκευής.

Επίκεντρο των παρεμβάσεων στο Μοντιέρι ήταν η κατασκευή νέου συστήματος τηλεθέρμανσης με βάση τη γεωθερμική ενέργεια, συνολικής ισχύος 6 MW. Ανακαινίσεις, φωτοβολταϊκές και ηλιακές θερμικές εγκαταστάσεις ήταν πρόσθετα μέτρα.

Συνολικά ανακαινίστηκε μια συνολική επιφάνεια 1.986 m². Ως αποτέλεσμα των παρεμβάσεων, οι ενεργειακές ανάγκες μειώθηκαν από 214 kWh/m²/έτος σε 75 kWh/m²/έτος. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον απολογισμό του έργου, η ανακαίνιση των κτιρίων είχε ως αποτέλεσμα η τελική εξοικονόμηση ενέργειας, να ανέρχεται σε 96 MWh/έτος. Η αλλαγή στους φορείς ενέργειας, μαζί με την αναβάθμιση των κτιρίων, είχε ως αποτέλεσμα την εξοικονόμηση 148 MWh/έτος πρωτογενούς ενέργειας, ενώ η μείωση του CO₂ ανέρχεται σε 3.507 τόνους κάθε χρόνο.

Wiltshire, Αγγλία

To Wiltshire βρίσκεται στη νοτιοδυτική Αγγλία. Το πρόγραμμα « Warm and Safe Wiltshire » είναι μια μακροχρόνια υπηρεσία ενεργειακών συμβουλών για άτομα με χαμηλά εισοδήματα, η οποία παρέχεται από το Συμβούλιο του Wiltshire, σε συνεργασία με το Κέντρο Βιώσιμης Ενέργειας (CSE) και το Συμβούλιο του Δήμου Swindon. Σε αυτό το πρόγραμμα έχουν συμμετάσχει περισσότερα από 7.000 νοικοκυριά.

Διατίθενται σειρά υποστηρικτικών υπηρεσιών, όπως:

• συμβουλές εξοικονόμησης ενέργειας, τηλεφωνικά ή αυτοπροσώπως
• συμβουλές για μόνωση και στεγανοποίηση
• συμβουλές για την κατανόηση των λογαριασμών καυσίμων
• συμβουλές για τα χρέη από τους λογαριασμούς καυσίμων.

Τους τέσσερις μήνες, από τον Οκτώβριο του 2022 έως τον Ιανουάριο του 2023, η υπηρεσία έλαβε 1009 αιτήματα.  Το προσωπικό της βιβλιοθήκης, οι εργαζόμενοι στην πρώτη γραμμή και οι κοινοτικές ομάδες μπορούν να συμμετάσχουν εθελοντικά σε εκπαίδευση, που τους εξοπλίζει ώστε να παρέχουν βασικές ενεργειακές συμβουλές.

Darmstadt, Γερμανία

Το Darmstadt, στο κρατίδιο της Έσσης στη Γερμανία, έγινε έξυπνη πόλη με την εφαρμογή σειράς έξυπνων τεχνολογιών, οι οποίες έχουν βοηθήσει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών, στη μείωση του κόστους των υπηρεσιών και στην προστασία του περιβάλλοντος. Παραδείγματα εφαρμογών έξυπνων τεχνολογιών στο Darmstadt είναι:

Διοίκηση:

• Λογαριασμοί Δημοτικών Υπηρεσιών
• Διαδικτυακή διαχείριση εφαρμογών
• Εισαγωγή ηλεκτρονικών αρχείων
• GovBot (Chatbot)

Κινητικότητα

• Έξυπνη κυκλοφορία
• Δοκιμή ημιαυτόνομων τραμ
• Αυτόνομα mini bus
• Έξυπνο πάρκινγκ
• Αισθητήρες για φανάρια

Εκπαίδευση

• Πιλοτικό έργο «Ψηφιακό Σχολείο 2020»
• Σπίτι των Ψηφιακών Μέσων Εκπαίδευσης
• Ψηφιακός εκπαιδευτικός χάρτης

Digital city Lab

• Εφαρμογή Γειτονιάς / Ψηφιακή βοήθεια της γειτονιάς
• Οπτικοποιήσεις δεδομένων
• Επέκταση «ψηφιακού πολίτη», πλατφόρμα συμμετοχής

Περιβάλλον

• Έξυπνα Απόβλητα
• Mobility Portal – δημοτική πισίνα οχημάτων emobility
• Δίκτυο Περιβαλλοντικών Αισθητήρων

Υγεία

• Ψηφιακός φάκελος ασθενούς
• Δικτύωση δεδομένων με παρόχους υγειονομικής περίθαλψης
• Διαδικτυακό check-in στο νοσοκομείο
• Αίθουσες συνομιλίας για συγκεκριμένες ομάδες-στόχους στο διαδίκτυο, διαβούλευση και βοήθεια

Ασφάλεια / Πολιτική Προστασία

• Χρήση drones και καμερών
• Δεδομένα ψηφιακής εφαρμογής για κινητά
• Κατασκευή ψηφιακού κέντρου ελέγχου

Masdar City

Το Masdar City είναι ένα πολύ φιλόδοξο έργο ανάπτυξης μίας πόλης σε μια χώρα εξαγωγής πετρελαίου (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα). Είναι το πρώτο παράδειγμα μιας πλήρως βιώσιμης πόλης. Σύμφωνα με το έργο, η πόλη θα φιλοξενήσει πολλά ερευνητικά και εκπαιδευτικά κέντρα, αλλά και κέντρα παραγωγής, στον τομέα της εναλλακτικής ενέργειας, καθώς και εξειδικευμένες εταιρείες χρηματοδότησης και μάρκετινγκ στον κλάδο. Μπορεί να φιλοξενεί περίπου 50.000 κατοίκους και θα πρέπει να είναι αυτάρκης, με μηδενικές εκπομπές ρύπων και μηδενικά απόβλητα.

Οι παράμετροι οι οποίοι καθορίζουν, στη συγκεκριμένη περίπτωση, την έννοια της ευφυούς πόλης είναι:

Έξυπνη ενέργεια. Ενέργεια που παρέχεται μέσω της χρήσης φωτοβολταϊκών και αιολικής ενέργειας, καθώς και ενέργειας, που προέρχεται από την επεξεργασία των απορριμμάτων της πόλης.

Έξυπνο κτίριο. Κτίρια σχεδιασμένα ώστε να επιτρέπουν σχεδόν μηδενική παροχή ενέργειας, με την εγκατάσταση συστημάτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις στέγες τους.

Έξυπνη κινητικότητα. Ένας τομέας μεταφορών, με εντελώς καινοτόμο αντίληψη.

Έξυπνοι άνθρωποι. Με την έναρξη του Ινστιτούτου Επιστήμης και Τεχνολογίας, η πόλη επιδιώκει να καταστεί πόλος παγκόσμιας αριστείας στην έρευνα, για τις τεχνολογίες βελτίωσης της αποδοτικότητας, για εναλλακτικές μορφές ενέργειας και για περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

Birjand, Ιράν

Το Birjand βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του Ιράν και αποτέλεσε το αντικείμενο της έρευνας των Amirhossein Ghasemi, Mohsen Saberi (2020) για το πώς θα μπορούσε να μετασχηματιστεί σε μία έξυπνη πόλη. Χρησιμοποίησαν δευτερογενή δεδομένα και παράλληλα πραγματοποίησαν έρευνα πεδίου, με συνεντεύξεις και ερωτηματολόγια για τη συλλογή πρωτογενών δεδομένων.

Η έρευνα επικεντρώθηκε στους βασικούς παράγοντες για τη μετατροπή του Birjand σε έξυπνη πόλη, ειδικά στους τομείς της έξυπνης κινητικότητας και της έξυπνης διακυβέρνησης. Κατέληξε στην πρόταση δημιουργίας δομής για την έναρξη και την προετοιμασία πολιτικών και κανονισμών της έξυπνης διακυβέρνησης. Το έξυπνο σύστημα μεταφορών (ITS) αναδείχθηκε ως πολύτιμη λύση στα προβλήματα μεταφοράς και δόθηκε έμφαση στην αναγκαιότητα του στρατηγικού σχεδιασμού για αύξηση της παροχής υπηρεσιών και μείωση των σχετικών προβλημάτων.

Cardiff, Μ. Βρετανία

Η πόλη του Cardiff στη Μεγάλη Βρετανία έχει υιοθετήσει σειρά από έξυπνες τεχνολογίες, για να γίνει μια πιο βιώσιμη, αποδοτική και προσβάσιμη πόλη. Οι στόχοι του Cardiff είναι:

Στόχος 1: Μια Συνεργατική Πόλη

• Οι πολίτες να έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν στον Μετασχηματισμό της Έξυπνης Πόλης του Cardiff
• Διερεύνηση καλύτερων τρόπων συνεργασίας με την πόλη
• Συνεργασία με τους υπαλλήλους για μεγιστοποίηση αποτελεσμάτων
• Αντιμετώπιση του ψηφιακού αποκλεισμού και του ψηφιακού αναλφαβιτισμού
• Δεσμευτικό πλαίσιο συνεργασίας

Στόχος 2: Ψηφιακή πόλη

• Χρήση δεδομένων για τη βελτίωση της λήψης αποφάσεων, την παροχή καλύτερων υπηρεσιών και την προώθηση της καινοτομίας στην πόλη.
• Χρήση τα δεδομένων πιο αποτελεσματικά
• Δεδομένα πιο ανοιχτά και διαθέσιμα
• Βελτίωση της εμπιστοσύνης του κοινού στη χρήση δεδομένων

Στόχος 3: Μια συνδεδεμένη πόλη

• Η συνδεσιμότητα πρέπει να είναι ανθεκτική και βελτιωμένη, ώστε η ψηφιακή υποδομή να μπορεί να ανταγωνιστεί τις καλύτερες στο Ηνωμένο Βασίλειο.
• Βελτίωση της υποδομής οπτικών ινών
• Εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας και διάθεσης του 5G και βελτίωση της συνδεσιμότητας κινητής τηλεφωνίας
• Αξιοποίηση της δύναμης του Διαδικτύου των Πραγμάτων (IoT)

Στόχος 4. Κινητικότητα και βιώσιμη πόλη

• Χρήση της τεχνολογίας και της καινοτομίας για να βελτίωση των υποδομών των μεταφορών της πόλης, ώστε το Cardiff να καταστεί πόλη χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
• Χρήση της πιο πρόσφατης τεχνολογίας, στις μετακινήσεις
• Διερεύνηση των απαιτήσεων υποδομής για αυτόνομα οχήματα
• Ανάπτυξη εξυπνότερης υποδομής και πιο έξυπνα δομημένα περιβάλλοντα
• Υλοποίηση έξυπνων ενεργειακών υποδομών

Στόχος 5: Μια υγιής πόλη

• Διασφάλιση ότι οι δημόσιες υπηρεσίες διαλειτουργούν
• Χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας για την υποστήριξη των χρηστών
• Συν-σχεδιασμός τεχνολογιών υγείας
• Εγγραφή στις δημόσιες υπηρεσίες
• Χρήση της τεχνολογίας για βελτίωση της σωματικής δραστηριότητας και την ευεξία

6. Συμπεράσματα

Το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει, από τα παραπάνω, είναι ότι οι μικροί Δήμοι όχι μόνο μπορούν αλλά πρέπει να προκρίνουν και να διεκδικήσουν έξυπνες λύσεις. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι μικροί Δήμοι μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικοί στην εφαρμογή έξυπνων παρεμβάσεων.  Αρκεί, στο σχεδιασμό των παρεμβάσεων τους να λάβουν υπόψη ορισμένες ιδιαιτερότητες, όπως:

1. Δεν είναι ανάγκη να το παίξουν «μικρο-μέγαλοι». Πρέπει να ξεκινήσουν με μικρά πρώτα βήματα και να επιλέξουν λίγες και συγκεκριμένες παρεμβάσεις. Ούτως ή άλλως οι έξυπνες παρεμβάσεις των μικρών Δήμων είναι πολύ λιγότερο περίπλοκες από ότι των μεγάλων.
2. ΟΙ παρεμβάσεις τους θα πρέπει κατά κύριο λόγο να στοχεύουν στην επίλυση πιεστικών προβλημάτων και στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Δεν είναι τυχαίο ότι για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή έξυπνων παρεμβάσεων κρίνεται απαραίτητη η συμμετοχή των πολιτών.
3. Η συσσώρευση δεδομένων δεν αρκεί. Το σημαντικό είναι πως αξιοποιούνται. Για την αξιοποίηση τους, χρειάζεται επιστημονική υποστήριξη, αλλά και στρατηγικοί στόχοι- πολιτική ιεράρχηση.
4. Οι έξυπνες παρεμβάσεις απαντούν σε σύγχρονα προβλήματα, όπως οι επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή. Η αποτελεσματική προληπτική αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, από τους Δήμους, είναι ένα από τα πεδία εφαρμογής τους.
5. Οι έξυπνες παρεμβάσεις μπορούν να προσφέρουν και οικονομικές λύσεις, τόσο στους Δήμους όσο και στις επιχειρήσεις και στους πολίτες.
6. Οι έξυπνες λύσεις είναι πιο αποτελεσματικές όταν αξιοποιούν τοπικά συγκριτικά πλεονεκτήματα και συνδυάζονται με παραδοσιακές και δοκιμασμένες μορφές παρέμβασης και εντάσσονται σε έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό.

Το ερώτημα «πού θα βρει ένας μικρός Δήμος τους ανθρώπινους, τεχνικούς  επιστημονικούς και χρηματοδοτικούς πόρους για να εφαρμόσει έξυπνες πολιτικές», είναι κρίσιμο. Χρηματοδότηση για έξυπνες παρεμβάσεις υπάρχει στο ΕΣΠΑ, στο Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά και σε κοινοτικές πρωτοβουλίες όπως το HORIZON. Ειδικά η τελευταία όμως, χρειάζεται συνεργασίες με πολύ ισχυρά πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα. Ως εκ τούτου είναι σημαντικές οι συμμαχίες και οι συνεργασίες τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι έξυπνες λύσεις διατρέχουν πλέον οριζόντια όλα τα επιχειρησιακά και αναπτυξιακά προγράμματα. Η ένταξη έξυπνων προτάσεων σε οποιοδήποτε πρόγραμμα αποτελεί θετικό στοιχείο αξιολόγησης. Τέλος, ένας υποστηρικτικός μηχανισμός ο οποίος θα λειτουργεί ως πλατφόρμα πληροφόρησης, διάχυσης της τεχνογνωσίας και υποστήριξης του Δήμου, από τη διατύπωση της πρότασης έως την παρακολούθηση του έργου, δεν απαιτεί νέες δομές, αλλά μπορεί να λειτουργήσει στο πλαίσιο της ΕΕΤΑΑ, του ΙΤΑ ή της ΠΕΤΑ.

Για περισσότερα:

2022. Mashau, N.L, Kroeze, J.H, Howard, G.R. «Key Factors for Assessing Small and Rural Municipalities Readiness for Smart City Implementation». Smart Cities 2022, 5, 1742–1751
2023. Prachi Deora. «Smart City Design Principles». International Journal for Research in Applied Science and Engineering Technology(International Journal for Research in Applied Science and Engineering Technology (IJRASET))-Vol. 9, pp 865-899
2024. Kitti Némediné Kollár, Zoltán Topa, József Káposzta, Péter Dániel Borbás «Making rural cities smart by upgrading existing cities or creating new ones?» Article  in  Studia Mundi – Economica, Vol. 7, Iss: 4, pp 113-124
2025. Brian M. Poltie, Emmanuel Sebastian Udoh, Luis F. Luna-Reyes. «Understanding Smart City Projects and Priorities across Large, Medium and Small Cities in the United States». The 21st Annual International Conference on Digital Government Research Pages 361–362

2020 Jakob Schackmar «Smart Cities – a New Revitalisation Approach for Shrinking Cities?»  REAL CORP 2020: SHAPING URBAN CHANGE Livable City Regions for the 21st Century – Aachen, Germany pp 739-750

2019. Marina Pavlić, Lea Vojković, Goran Vojković. «Small City Like Smart City – Proposal for Town of Vis». 26th Geographic Information Systems Conference and Exhibition “GIS ODYSSEY 2019”
2020. Sravan Appana. «Smart Micro-Cities: Decentralization of Access and Decision Making». Στο 4th International Conference and Exhibition on Smart Grids and Smart Cities. pp 285-293

Για τη διεθνή εμπειρία:

2023. Local Government Association (LGA). https://www.local.gov.uk/ Πρόσβαση 10/2023
2024. Amirhossein Ghasemi, Mohsen Saberi. «The key factors in transforming Birjand City to a smart city: smart mobility, smart government». Indonesian Journal of Electrical Engineering and Computer Science. Vol. 19, No. 1, pp. 317~324
2025. ΕΕ. «The making of a smart city: best practices across Eu»
2026. Eleonora Riva Sanseverino, Raffaella Riva Sanseverino, Valentina Vaccaro. «Smart Cities Atlas». Springer Tracts in Civil Engineering

[i] Ο αστικός μεταβολισμός είναι μια προσέγγιση προσανατολισμένη στα συστήματα για την κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ της αστικής κοινωνικοοικονομικής κατάστασης και του φυσικού περιβάλλοντος.