Άρθρο του  Ράλλη Γκέκα*

Σε προηγούμενα άρθρα έχουμε αναφερθεί εκτεταμένα στο INTERREG 2014 – 2020, τα επιμέρους προγράμματά του και τις προοπτικές που δίνονται στους ελληνικούς ΟΤΑ για ανάπτυξη συνεργασιών, παραγωγή έργου και χρηματοδότησής τους μέσα από αυτά.

Όπως έχει ανακοινωθεί, έχουν ήδη εγκριθεί τα περισσότερα από τα προγράμματα του Interreg 2014-2020, που μας αφορούν και συγκεκριμένα τα: Med, Ελλάδα –Κύπρος, Ελλάδα – Αλβανία και Ελλάδα – FYROM. Η δε πρόσκλησή τους για υποβολή προτάσεων αναμένεται τον Σεπτέμβριο του 2015.
Υπενθυμίζεται ότι:
• Για το Med, επιλέξιμες περιοχές είναι όλη η Ελλάδα και η Κύπρος.
• Για το Ελλάδα – Κύπρος, επιλέξιμες περιοχές είναι οι περιφέρειες του Βόρειου, Νότιου Αιγαίου και της Κρήτης και όλη η Κύπρος.
• Για το Ελλάδα – Αλβανία, επιλέξιμες περιοχές είναι οι νομοί Γρεβενών, Καστοριάς, Φλώρινας, Άρτας, Θεσπρωτίας Ιωαννίνων, Πρέβεζας, Ζακύνθου, Κέρκυρας, Κεφαλονιάς Λευκάδας και Berat, Gjirokaster, Korce, Vlore.
• Για το Ελλάδα – FYROM, επιλέξιμες περιοχές είναι οι Περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας, (νομός Φλώρινας) και Κεντρικής Μακεδονίας, (νομοί Πέλλας, Κιλκίς, Σερρών και Θεσσαλονίκης) στην Ελλάδα, καθώς και οι Περιφέρειες Σχεδιασμού Πελαγονίας, Βαρδαρίου, Νοτιοανατολική και Νοτιοδυτική στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Ο Νομός Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα και η Νοτιοδυτική Περιφέρεια Σχεδιασμού στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας συμμετέχουν ως όμορες περιοχές.
Η επενδυτική άπνοια που έχει πλήξει τους δήμους, όχι μόνο λόγω της δυσχερούς οικονομικής θέσης της χώρας, αλλά και της μεγάλης καθυστέρησης ενεργοποίησης του ΕΣΠΑ 2014 -2020, δεν αναμένεται να ξεπεραστεί πολύ σύντομα. Παράλληλα, οι αδυναμίες πολλών δήμων, ιδιαίτερα μικρών, σε τεχνική και επιστημονική υποστήριξη δημιουργούν σοβαρούς κινδύνους για επενδυτική και οικονομική απομόνωση και, ουσιαστικά για αποκλεισμό τους από το ΕΣΠΑ. Τέλος, οι αναμενόμενες αλλαγές στον τρόπο και τη διαδικασία λήψης της διαχειριστικής επάρκειας των τελικών δικαιούχων του ΕΣΠΑ προβληματίζουν, αν μη τι άλλο, το σύνολο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Σε όλα τα παραπάνω όπως τονίστηκε και σε προηγούμενο άρθρο: “Πως μπορούν να διεκδικήσουν χρηματοδότηση οι ελληνικοί δήμοι από το INTERREG 2014 – 2020” https://localit.gr/site/archives/89180,
η συμμετοχή ενός δήμου στο Interreg μπορεί να προσφέρει λύσεις. Επιπλέον, οι δράσεις στις οποίες δίνεται προτεραιότητα από τα προγράμματα του Interreg, μπορούν να καλύψουν ανάγκες που αντιμετωπίζουν πολλοί δήμοι.
Η συμμετοχή όμως στο Interreg δεν είναι μία απλή διαδικασία. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά μίας κοινοτικής πρωτοβουλίας. Απαιτεί ώριμες, ολοκληρωμένες και καλά επεξεργασμένες προτάσεις. Λόγω δε της συγκυρίας, που προαναφέρθηκε, αναμένεται μεγαλύτερος ανταγωνισμός, άρα και μεγαλύτερες απαιτήσεις ως προς την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα της προσπάθειας, από τους δήμους που επιθυμούν να υποβάλουν πρόταση και να ενταχθούν στο πρόγραμμα.
Ένας δήμος, που ούτως ή άλλως μπορεί να είναι τελικός δικαιούχος, θα πρέπει:
Ø Να διεκδικήσει την ένταξή του σε πρόγραμμα ανάλογα με την επιλεξιμότητα της περιοχής του.
Ø Να συγκεκριμενοποιήσει τις ανάγκες του και να τις εντάξει κατάλληλα στους στόχους του προγράμματος. Οι λεπτομέρειες σχετικά με τα αντικείμενα και τους στόχους κάθε προγράμματος θα ανακοινωθούν στη πρόσκληση του.
Ø Να προσπαθήσει να διαμορφώσει ώριμες, καινοτόμες και ελκυστικές προτάσεις.
Ø Να εξασφαλίσει, προκειμένου να πετύχει το παραπάνω, την απαιτούμενη επιστημονική και τεχνική υποστήριξη και τέλος,
Ø Να αναζητήσει και να «χτίσει» διεθνείς συνεργασίες, απαραίτητες για τη συμμετοχή σε πρόγραμμα Interreg.
Σημειώνεται ότι οι χρόνοι δεν είναι απεριόριστοι. Οι προσκλήσεις αναμένεται να «ανοίξουν» Σεπτέμβριο και να «κλείσουν» μέσα Νοεμβρίου 2015. Άρα οι προθεσμίες τρέχουν…
Στην προσπάθεια να βοηθήσουμε τους δήμους, ιδιαίτερα αυτούς που δεν έχουν εμπειρίες από το Interreg, να κατανοήσουν το προγραμματικό πλαίσιο, επιλέξαμε, ανά γενική κατηγορία δράσεων, κάποιες ιδέες – προτάσεις, που υπάρχουν στη σχετική βάση δεδομένων του Interreg.
Οι ιδέες αυτές, προφανώς, δεν είναι προς αντιγραφή. Παρέχουν όμως τη δυνατότητα στον αναγνώστη να προσανατολιστεί ως προς το πού στοχεύουν οι προτάσεις του προγράμματος και να εντοπίσει ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά τους, όπως η καινοτομία.
Στον τομέα της έρευνας και καινοτομίας, επιλέχθηκαν να παρουσιαστούν προτάσεις που συνδέονται με τη διαχείριση των υδατικών πόρων, τη χρήση νέων τεχνολογιών σε προγράμματα, όπως η «βοήθεια στο σπίτι», στη νεολαία και στην αγροτική οικονομία. Γενικός στόχος είναι η βελτίωση του ψηφιακού περιβάλλοντος, η ανταλλαγή και προώθηση εμπειριών μεταξύ εθνικών και περιφερειακών αρχών, πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων και η αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Στον τομέα των Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων (ΜΜΕ), δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση σε προτάσεις που σχετίζονται με την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, τον τουρισμό, την κοινωνική επιχειρηματικότητα και τον αγροτοδιατροφικό τομέα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η βελτίωση των πολιτικών ανάπτυξης, που σχετίζονται με την προώθηση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, η υποστήριξη των γυναικών στην αυτοαπασχόληση, αλλά και οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού, όπως είναι ο αγροτουρισμός και ο γαστρονομικός τουρισμός.
Στον τομέα μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση σε προτάσεις εξοικονόμησης ενέργειας, τόσο από επιχειρήσεις, όσο και μέσω της κινητικότητας. Για το λόγο αυτό έχουν επιλεχθεί περιπτώσεις προτάσεων που αφορούν στη βιώσιμη κινητικότητα, στη βελτίωση του αστικού σχεδιασμού και την ενίσχυση της ενεργειακής αποδοτικότητας των ΜΜΕ.
Τέλος, στον τομέα του περιβάλλοντος και της αποδοτικότητας των πόρων, ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στις δυνατότητες της πολιτιστικής βιομηχανίας και κληρονομιάς, όπως επίσης και στην αποτελεσματική διαχείριση των υδατικών πόρων. Στο κομμάτι αυτό παρουσιάζονται συνοπτικά ιδέες που αφορούν στις βιώσιμες τουριστικές δράσεις, στην ενίσχυση της χρήσης των ψηφιακών τεχνολογιών στην πολιτιστική κληρονομιά, αλλά και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, μέσω της ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Για αναλυτική παρουσίαση των ιδεών – προτάσεων πατήστε ΕΔΩ

Αντί επιλόγου
Το Interreg είναι ένα πρόγραμμα – χρηματοδοτικό εργαλείο στο οποίο κύριος «παίκτης» είναι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές.
Όπως ήδη τονίστηκε, οι παραπάνω ιδέες δεν είναι «προς αντιγραφήν». Η επιλογή τους είναι άκρως υποκειμενική (από τους υπογράφοντες) και το κριτήριο ήταν ιδέες που θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμες σε Ελληνικούς δήμους ή που απαντούν, με πολύ εύγλωττο τρόπο, στις απαιτήσεις του προγράμματος.
Είναι προφανές ότι όλες οι παραπάνω ιδέες κινούνται στο πλαίσιο της πολιτικής της Ε.Ε. 2020 και του προγράμματος. Επομένως, κάποιες από τις δημοτικές πολιτικές δεν μπορούν να ενταχθούν γιατί δεν είναι επιλέξιμες και κάποιες άλλες χρειάζονται προσαρμογή…
Ένα επίσης πολύ σημαντικό στοιχείο, που θα ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση των προγραμμάτων, είναι η συνέργειά τους με άλλες δράσεις που χρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία ή ακόμα και από εθνικούς ή άλλους πόρους. Η συνέργεια των δράσεων είναι απαραίτητη για να τονιστεί η βιωσιμότητα – διατηρησιμότητα της δράσης, αλλά και για να υποστηριχθούν τα συνδυαστικά πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα που μπορούν να προκαλέσουν. Άρα, οι προτάσεις του δήμου δεν πρέπει να είναι ad hoc για κάθε πρόσκληση. Θα πρέπει να εντάσσονται σε ένα γενικότερο δημοτικό επενδυτικό πλαίσιο, που στην καλύτερη περίπτωση θα περιγράφεται στο επιχειρησιακό πρόγραμμα.
Η κεφαλαιοποίηση είναι ένας σχετικά νέος λειτουργικός όρος, που έχει ενταχθεί στην κοινοτική «αργκό», τουλάχιστον όσον αφορά στον τρόπο της χρήσης του. Με τον όρο αυτόν γίνεται προσπάθεια να σηματοδοτηθεί η συμπυκνωμένη εμπειρία, η δράση, το αναπτυξιακό απόθεμα και η συνέχεια που μπορεί να κινητοποιηθεί μέσω της προτεινόμενης παρέμβασης. Σε περίπτωση που κάποιος δήμος νοιώθει όχι τόσο ισχυρός σε αυτό το σημείο, είναι πολύ σημαντικό να διερευνήσει συμμαχίες, η εμπειρία των οποίων στην αποτελεσματική διαχείριση και ολοκλήρωση συγχρηματοδοτουμένων έργων, θα ενδυναμώσει την ποιότητα της πρότασης.
Ένας σημαντικός τομέας, που σε ορισμένα προγράμματα θα λάβει τη μερίδα του λέοντος στις χρηματοδοτήσεις, είναι οι περιβαλλοντικές παρεμβάσεις. Οι παρεμβάσεις αυτές έχουν να κάνουν τόσο με την εξοικονόμηση ενέργειας και τον περιορισμό του ανθρακικού αποτυπώματος, όσο και με τις εναλλακτικές πηγές κάλυψης των ενεργειακών αναγκών. Σημαντικό ρόλο σε αυτόν τον τομέα κατέχει η αποτελεσματική διαχείριση των υδατικών πόρων, δράσεις της οποίας φαίνεται ότι μπορούν να ενταχθούν και στα τέσσερα αντικείμενα του προγράμματος.
Πολύ ενδιαφέρον σημείο είναι ότι μεγάλος αριθμός ιδεών στον τομέα «Περιβάλλον και αποδοτικότητα των πόρων» κατευθύνεται στον πολιτισμό. Η αξιοποίηση του πολιτιστικού αποθέματος και της ιστορικής κληρονομιάς, σε συνδυασμό με νέες τεχνολογίες και καινοτομία, μπορούν να προσφέρουν πολύ αποτελεσματικές αναπτυξιακές δυνατότητες και για το λόγο αυτό φαίνεται να είναι επιλέξιμες από πολλούς δήμους.
Όλες τις παραπάνω ιδέες διατρέχει το στοιχείο της καινοτομίας. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία, αλλά και προσοχή σε αυτό το σημείο. Η καινοτομία δεν είναι αυτοσκοπός. Δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί καινοτομία για την καινοτομία. Η προτεινόμενη καινοτομία θα πρέπει να έχει εφαρμογή στην πραγματική οικονομία και κοινωνία. Παράλληλα, καινοτομία δεν σημαίνει επένδυση μόνο σε κλάδους υψηλής τεχνολογίας. Ακόμα και σε παραδοσιακούς κλάδους, όπως προκύπτει και από τις παραπάνω ιδέες, μπορούν να προταθούν καινοτόμες ιδέες στο στάδιο της παραγωγής, συσκευασίας, προβολής και προώθησης των προϊόντων- υπηρεσιών που είναι αποδεκτές από το πρόγραμμα.
Ο χρόνος είναι λίγος και οι δήμοι θα πρέπει να συγκεκριμενοποιούν σιγά- σιγά τις προτάσεις τους, ώστε να μπορέσουν κατόπιν να αναζητήσουν εταίρους με το προφίλ που επιδιώκει η κάθε πρόταση ξεχωριστά. Ελπίζουμε το άρθρο αυτό να βοήθησε. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται και ένα επόμενο άρθρο που θα παρουσιάζει ορισμένες «καλές πρακτικές» δράσεων, από την Ελλάδα ή το εξωτερικό, που έχουν ήδη χρηματοδοτηθεί από το Interreg. Με αυτό τον τρόπο ευελπιστούμε να βοηθήσουμε τους δήμους να προετοιμάσουν αξιόπιστες και ανταγωνιστικές προτάσεις.

*Δρ. Ράλλης Γκέκας
Επιστημονικός Συνεργάτης ΚΕΔΕ
rgkekas@skepsis.net.gr