Των Ράλλη Γκέκα[1], Κατερίνας Μήτσου
Οι εκδόσεις της Dexia ειδικεύονται στο σύνολο των θεμάτων που αφορούν την Τοπική Αυτοδιοίκηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Με τη βοήθεια των εμπειρογνωμόνων και των ειδικών της συνεργατών η Dexia, σε συνεργασία και με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Δήμων και Περιφερειών (CEMR), συγκεντρώνει, σε ετήσια βάση, τα στοιχεία εκείνα (οικονομικά, κοινωνικά, πληθυσμιακά κα) που αφορούν τις τοπικές αρχές σε κάθε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Βασικός στόχος είναι η πληροφόρηση των θεσμικών οργάνων και των εκπροσώπων των τοπικών αρχών, η δυνατότητα σύγκρισης ανάμεσα στα τοπικά επίπεδα των ευρωπαϊκών χωρών και η διευκόλυνση στη διαχείρισή τους. Στο κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζονται συνοπτικά τα συγκριτικά στοιχεία και τα βασικά μεγέθη των υπο-εθνικών κυβερνήσεων στην Ευρώπη, ενώ παράλληλα επιχειρείται ένας μικρός σχολιασμός σχετικά με τη θέση της Ελλάδας και της ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο γενικότερο ευρωπαϊκό περιβάλλον.
Κοινωνικοοικονομικά στοιχεία
Παρατηρώντας τον παραπάνω πίνακα αυτό που ίσως κάνει τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι το γεγονός ότι ανάμεσα στα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης η Πολωνία είναι η μοναδική χώρα με θετικό ΑΕΠ, ιδιαίτερα, μάλιστα, σε μια περίοδο χρηματοπιστωτικής κρίσης. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι οι επιπτώσεις της κρίσης δεν έχουν ακόμη καταγραφεί στο ΑΕΠ της χώρας. Θα πρέπει, επίσης, να επισημανθεί ότι σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα η ύφεση ήταν ισχυρότερη σε χώρες όπως είναι η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία.
Η Διοικητική Διάρθρωση σε υπο-εθνικό επίπεδο και τα μέσα μεγέθη των ευρωπαϊκών ΟΤΑ
Ύστερα από τη Διοικητική Μεταρρύθμιση του «Καλλικράτη» η Ελλάδα βρίσκεται στη 17η θέση της κατάταξης που αφορά το πλήθος των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ, πολύ χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, και στην 6η θέση όσον αφορά το μέσο πληθυσμιακό μέγεθος των ΟΤΑ, αρκετά υψηλότερα αυτή τη φορά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ωστόσο, το μέγεθος των ΟΤΑ δεν είναι ο μόνος ή ο αποκλειστικός παράγοντας που σχετίζεται με το βαθμό αποκέντρωσης του κεντρικού κράτους, καθώς χώρες όπως είναι η Δανία με μέσο πληθυσμιακό μέγεθος υψηλότερο από αυτό της Ελλάδας ή η Γαλλία με μέσο πληθυσμιακό μέγεθος χαμηλότερο από το αντίστοιχο της Ελλάδας έχουν ισχυρότερη Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Συνολικά έσοδα και φορολογικά έσοδα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Ένας διεθνής δείκτης μέτρησης της συγκέντρωσης ή αποκέντρωσης ενός κράτους είναι η σχέση των εσόδων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με το ΑΕΠ. Παρατηρείται ότι η σχέση αυτή στη χώρα μας είναι μικρότερη του 50% του μέσου ευρωπαϊκού όρου και αν εξαιρέσουμε τη Μάλτα και την Κύπρο κατέχουμε τη θέση του πιο συγκεντρωτικού κράτους στην Ευρώπη. Ταυτόχρονα, ο πίνακας παρουσιάζει και την ασθενή παρουσία των φορολογικών εσόδων στα συνολικά έσοδα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που μαρτυρά την περιορισμένη ελευθερία της να επιβάλλει τοπικούς φόρους, τα έσοδα των οποίων μπορούν να ενισχύσουν την οικονομική της αυτοτέλεια. Κύρια πηγή εσόδων της ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι το κεντρικό κράτος. Το γεγονός αυτό είναι ίσως η καλύτερη ένδειξη για το βαθμό εξάρτησής της από την κεντρική χρηματοδότηση, όπως, επίσης, και για τη μακρά πορεία που πρέπει να διανύσει ακόμη η Τοπική Αυτοδιοίκηση για να προσεγγίσει το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Συνολικές δαπάνες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Το μικρό ποσοστό των δαπανών της ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης και η χαμηλή της θέση (25η) στη γενική κατάταξη των κρατών-μελών της Ευρώπης επιβεβαιώνουν το συμπέρασμα που προέκυψε από την περίπτωση των εσόδων: Το ελληνικό κράτος είναι από τα πλέον συγκεντρωτικά κράτη της Ε.Ε. Θα πρέπει, βέβαια, να τονιστεί ότι οι δαπάνες θα πρέπει να συσχετιστούν με το ύψος των αρμοδιοτήτων.
Το χρέος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Από τον παραπάνω πίνακα μπορεί κανείς να καταλήξει στο πολύ σημαντικό συμπέρασμα ότι η ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει το μικρότερο, μετά τη Μάλτα, δανειακό βάρος σε όλη την Ευρώπη, τόσο σε σχέση με το ΑΕΠ όσο και σε σχέση με το δημοσιονομικό χρέος. Θα πρέπει, επίσης, να τονιστεί ότι το μέσο χρέος των ευρωπαϊκών ΟΤΑ είναι περίπου 22,5 φορές μεγαλύτερο από αυτό των ελληνικών. Τέλος, αν συνδυάσουμε το μικρό ποσοστό εσόδων και δαπανών της ελληνικής Τ.Α. σε σχέση με το ΑΕΠ (3,1) μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η δυνατότητα συμβολής των ελληνικών ΟΤΑ στην αύξηση και τη μείωση του δημοσιονομικού χρέους της ελληνικής γενικής κυβέρνησης είναι πολύ περιορισμένη.