H διεθνής εμπειρία από προγράμματα ανακύκλωσης

Καλές πρακτικές από επτά χώρες και 24 πόλεις από όλον το κόσμο

Η ανακύκλωση στη χώρα μας δεν παρουσιάζει τα επιθυμητά αποτελέσματα. «Το 2020, 5,5 εκ. τόνων αποβλήτων, το 80,3% διατέθηκε σε χώρους υγειονομικής ταφής, η ανακύκλωση για χαρτί, πλαστικό, μέταλλο, γυαλί ήταν 16,5%, η ανακύκλωση αποβλήτων, μέσω κομποστοποίησης 1,6% και η ανάκτηση ενέργειας, επίσης 1,6%. Αυτό συνέβη τη στιγμή που ο στόχος προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση το 2020 ήταν 50%^[i]». Θα πρέπει να επιταχύνουμε και να γίνουμε περισσότερο αποτελεσματικοί.

Με την ευκαιρία των ανταποδοτικών μέτρων στο τέλος ταφής, καλό είναι να εμπλουτιστεί η συζήτηση για την ανακύκλωση. Αυτός είναι ο στόχος του άρθρου. Παρουσιάζεται η θετική εμπειρία εφαρμογής συστημάτων ανακύκλωσης σε επτά χώρες, όπως επίσης το πώς αντιμετωπίζεται η ανακύκλωση, όχι πάντα θετικά,  σε 24 πόλεις από όλον τον κόσμο. Με τη φιλοδοξία της εποικοδομητικής συμβολής στο σχετικό διάλογο, στο τέλος του άρθρου, καταβάλλεται προσπάθεια σταχυολόγησης ορισμένων πολιτικών, μέτρων και δράσεων, που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν, με συγκεκριμένη υποστήριξη και χρηματοδότηση, από την Ελληνική ΤΑ.

Επτά  καλές πρακτικές ανακύκλωσης από όλο τον κόσμο

Ο Στόχος Αειφόρου Ανάπτυξης (SDG) 12 των Ηνωμένων Εθνών  ορίζει ως σημαντική την ανάγκη να προωθηθούν βιώσιμα και περιβαλλοντικά υπεύθυνα πρότυπα κατανάλωσης και παραγωγής. Στο πλαίσιο αυτού του στόχου, μία από τις βασικές στρατηγικές, την οποία πρέπει να υιοθετήσουν οι χώρες, είναι η λεγόμενη προσέγγιση των «τριών Rs»: Reduce, Reuse, Recycle (Μείωση, Επαναχρησιμοποίηση και Ανακύκλωση), για να διασφαλιστεί ότι η παραγωγή και η διαχείριση απορριμμάτων είναι όσο το δυνατόν πιο βιώσιμη.

Η κοινωνία, οι επιχειρήσεις και οι δημόσιες διοικήσεις συνεργάζονται εδώ και χρόνια για να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση σχετικά με την ανάγκη ανακύκλωσης, εφαρμόζοντας μέτρα και πολιτικές, που στοχεύουν στην εξεύρεση νέων χρήσεων για μεγάλο μέρος των απορριμμάτων, τα οποία παράγονται κάθε χρόνο.

Η ανακύκλωση αποφέρει δύο βασικά πλεονεκτήματα: Πρώτον, επιτρέπει την επαναχρησιμοποίηση σημαντικών ποσοτήτων απορριμμάτων τα οποία διαφορετικά θα κατέληγαν σε χώρους υγειονομικής ταφής ή στην αλλοίωση φυσικών χώρων. Δεύτερον, επιτρέπει την παραγωγή πρώτων υλών και αποτρέπει τη σπατάλη υλικών και φυσικών πόρων.

Αρκετές χώρες κατάφεραν να αυξήσουν τα ποσοστά ανακύκλωσής τους τα τελευταία χρόνια, επενδύοντας στην τεχνολογία, σε εκστρατείες ευαισθητοποίησης και εισάγοντας πολιτικές, που στοχεύουν στην ενθάρρυνση των πολιτών και των επιχειρήσεων να ανακυκλώνουν περισσότερο και καλύτερα. Ακολουθούν μερικά παραδείγματα.

Σουηδία: από τα απόβλητα στην ενέργεια

Στη Σουηδία υπάρχουν 34 σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής μετασχηματισμού αποβλήτων σε ενέργεια, οι οποίοι καίνε μη ανακυκλώσιμα απόβλητα για να παράγουν αρκετή ηλεκτρική ενέργεια, ώστε να τροφοδοτήσουν 250.000 νοικοκυριά. Με αυτό τον τρόπο συμβάλλουν στη δραματική μείωση των αποβλήτων και των εκπομπών.

Το ποσοστό ανακύκλωσης είναι τόσο ικανοποιητικό ώστε η χώρα χρειάζεται να εισάγει σκουπίδια από άλλες χώρες, για να διατηρούνται οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής σε πλήρη ισχύ, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Η Σουηδία έχει επίσης πετύχει εξαιρετικά αποτελέσματα στη διαλογή και την επαναχρησιμοποίηση των απορριμμάτων, χάρη στη σταθερή δέσμευση του πληθυσμού της και στη συμμετοχή και τον διαχωρισμό των υλικών στη πηγή.

Ιαπωνία: βελτιστοποίηση του διαχωρισμού

Η ολιστική προσέγγιση είναι το κλειδί για την επιτυχία του συστήματος ανακύκλωσης της Ιαπωνίας. Οι πολίτες είναι υπεύθυνοι για τη διαλογή, την επεξεργασία και τον διαχωρισμό των οικιακών απορριμμάτων τους. Στη συνέχεια,  ακολουθούν το αυστηρό και προγραμματισμένο ημερολόγιο αποκομιδής τους.

Για παράδειγμα, πριν από την απόρριψή τους, τα πλαστικά δοχεία πρέπει να πλυθούν, να αφαιρεθούν όλες οι ετικέτες, να διπλωθούν τα χαρτοκιβώτια, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο χώρος που καταλαμβάνουν. Στη συνέχεια, όλα τα απόβλητα πρέπει να σημαίνονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να διασφαλίζεται ότι τα άτομα αναλαμβάνουν την πλήρη ευθύνη και συμμορφώνονται με όλους τους κανόνες. Δεν υπάρχουν κάδοι σκουπιδιών στους δρόμους της πόλης, επειδή κάθε άτομο είναι υπεύθυνο για την επεξεργασία των απορριμμάτων του στο σπίτι, καθώς και τη παράδοση τους.

Ελβετία: μείωση των απορριμμάτων

Μία από τις χώρες, όπου οι πολίτες έχουν κατανοήσει καλύτερα τη σημασία της κυκλικής οικονομίας, είναι η Ελβετία. Η Ελβετία είχε, το 2018, ποσοστό ανακύκλωσης 49,7%. Η χώρα των Άλπεων είναι ένα παράδειγμα για το πώς μπορεί να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση των πολιτών, μέσω της κατάρτισης και των εθνικών πολιτικών. Ένα από τα κλειδιά του συστήματος ανακύκλωσης στη χώρα, το οποίο χαιρετίζεται από πολλούς ως ένα από τα καλύτερα στον κόσμο, είναι η πολιτική του «ο ρυπαίνων πληρώνει», σύμφωνα με την οποία τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις πληρώνουν για τυχόν μη ανακυκλώσιμα απόβλητα που παράγουν.

Οι προσπάθειες, για την αύξηση της ανακύκλωσης, επικεντρώθηκαν στη μείωση των μη ανακυκλώσιμων απορριμμάτων, με μέτρα όπως η χρήση της ενιαίας σακούλας. Οι σακούλες αυτές κοστίζουν, ενώ η ανακύκλωση είναι δωρεάν .

Αυτό έχει προκαλέσει μείωση του όγκου των μη ανακυκλώσιμων απορριμμάτων κατά περίπου 90 κιλά ανά άτομο ετησίως, σε σύγκριση με 20 χρόνια πριν. Χάρη σε μέτρα όπως αυτό, περίπου το 93% των γυάλινων φιαλών και το 91% των δοχείων αλουμινίου ανακυκλώνονται. Επιπλέον, η χώρα έχει γίνει πρωτοπόρος στην ανακύκλωση οργανικών απορριμμάτων, τα οποία χρησιμοποιούνται για την παραγωγή κομπόστ.

Νότια Κορέα: το πρόβλημα των τροφίμων

Η Νότια Κορέα έχει ξεκινήσει να αντιμετωπίζει το πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων με ένα φιλόδοξο σχέδιο, το οποίο συνδυάζει αποτρεπτικά μέτρα με μια σημαντική επένδυση στην τεχνολογία. Η Νότια Κορέα είχε, το 2018, ποσοστό ανακύκλωσης 53,7%.

Οι σακούλες για την ανακύκλωση οργανικών απορριμμάτων είναι βιοδιασπώμενες  και έχουν ειδική τιμή, ενώ τα έσοδα των οποίων χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση της διαδικασίας ανακύκλωσης. Οι σακούλες εναποτίθενται σε αυτοματοποιημένους κάδους που ζυγίζουν τα υπολείμματα τροφίμων. Κατά τη χρήση των κάδων, οι κάτοικοι υποχρεούνται να ταυτοποιούν τον εαυτό τους, χρησιμοποιώντας δελτίο ταυτότητας. Στη συνέχεια, οι κάδοι χρεώνουν τους κατοίκους με βάση το βάρος που απορρίπτουν. Όσο περισσότερα απορρίπτουν, τόσο περισσότερα πληρώνουν. Έτσι, η χώρα κατάφερε να μειώσει τη σπατάλη τροφίμων από 130 κιλά ανά άτομο ετησίως, σε λιγότερα από 11. Τα οργανικά απόβλητα που συλλέγονται χρησιμοποιούνται για την παραγωγή βιοαερίου, για τροφοδοσία σταθμών παραγωγής ενέργειας, λιπασμάτων και ζωοτροφών.

Ουαλία: ενεργές πολιτικές και εκπαίδευση

Σε μόλις 20 χρόνια, το ποσοστό ανακύκλωσης από τα νοικοκυριά στη Ουαλία αυξήθηκε από 5% σε 64%, ένα από τα υψηλότερα στην Ευρώπη και αναμένεται να συνεχίσει να βελτιώνεται, για να γίνει ένα από τα κορυφαία έθνη στον κόσμο, σε αυτόν τον τομέα.

Όλα αυτά έχουν επιτευχθεί χάρη σε ένα σύνολο φιλόδοξων σχεδίων και μέτρων που αφορούν όλους, από πολίτες και επιχειρήσεις έως τις δημόσιες αρχές. Η επιτυχία της χώρας βασίζεται στη συνεχιζόμενη τριμερή στρατηγική της, η οποία περιλαμβάνει την ανάπτυξη μιας βελτιωμένης δομής ανακύκλωσης για να παρέχει στους πολίτες εύκολη πρόσβαση σε ένα απλό και αποτελεσματικό σύστημα ανακύκλωσης, μια ολοκληρωμένη εκστρατεία ευαισθητοποίησης που εστιάζει στην προσέγγιση των 3R (Reduce, Reuse, Recycle – Μείωση, Επαναχρησιμοποίηση και Ανακύκλωση) και μια ατζέντα πολιτικής που να προβλέπει μέτρα κινήτρων και φορολογίας, κλειδί για την επίσπευση της δημόσιας υιοθέτησης.

Τον Ιούλιο του 2020, η κυβέρνηση της Ουαλίας ξεκίνησε διαβούλευση σχετικά με σχέδια για την απαγόρευση μιας σειράς πλαστικών ειδών μιας χρήσης. Το αναμενόμενο αποτέλεσμα είναι, μια σειρά πλαστικών ειδών μιας χρήσης, δύσκολα στην ανακύκλωση, όπως καλαμάκια, συσκευασίες για τρόφιμα και ποτά από πολυστυρένιο να απαγορευτούν, με την επιφύλαξη ορισμένων εξαιρέσεων.  Επίσης, τα επόμενα χρόνια, η Ουαλία στοχεύει να επενδύσει σε συστήματα ικανά να ανακυκλώνουν αντικείμενα, τα οποία μέχρι τώρα θεωρούνταν μη ανακυκλώσιμα απόβλητα, όπως στρώματα ή πάνες.

Γερμανία: παγκόσμια πρωταθλήτρια στην ανακύκλωση

Από το 2016, η Γερμανία έχει το υψηλότερο ποσοστό ανακύκλωσης στον κόσμο, με το 56,1% όλων των απορριμμάτων  να ανακυκλώνονται.

Το 1990, η Γερμανία διεξήγαγε ελέγχους στις συσκευασίες, για να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της αύξησης των απορριμμάτων στην υγειονομική ταφή. Αποτέλεσμα αυτών των ελέγχων ήταν ο σχεδιασμός και υλοποίηση στρατηγικής, η οποία κατέστησε τους παραγωγούς υπεύθυνους για τα απορρίμματα συσκευασίας, που δημιουργούσαν.

Τον Ιανουάριο του 2019, η χώρα εισήγαγε τον γερμανικό νόμο περί συσκευασίας. Ο κύριος στόχος της νομοθεσίας είναι να αποτρέψει ή να μειώσει τις επιπτώσεις των απορριμμάτων συσκευασίας στο περιβάλλον, καθώς και να καταστήσει τους λιανοπωλητές πιο υπεύθυνους για την προώθηση της χρήσης φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων.

Ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Γερμανία συμμετέχει επίσης στο Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία, το οποίο στοχεύει να κάνει τα αειφόρα προϊόντα κανόνα.

Αυστρία: θεσμικές παρεμβάσεις και ευαισθητοποίηση

Η βαυαρική  Αυστρία είχε επιτύχει ποσοστό ανακύκλωσης 53,8% το 2018. Η χώρα έχει μια γενική απαγόρευση ορισμένων τύπων απορριμμάτων που πηγαίνουν σε χώρους υγειονομικής ταφής. Οποιοδήποτε προϊόν έχει συνολικό ποσοστό εκπομπών οργανικού άνθρακα άνω του 5% απαγορεύεται, γεγονός που στην πραγματικότητα εμποδίζει το σύνολο σχεδόν των συσκευασιών να καταλήξουν στο έδαφος.

Όπως η Γερμανία, η Αυστρία λειτουργεί ένα μοντέλο ευθύνης παραγωγού. Επενδύει πολύ στην κυκλική οικονομία και εκδίδει διδακτικό υλικό, όπως κόμικς και βιβλία ζωγραφικής, για να υποστηρίξει την εκπαίδευση των παιδιών και νέων, σχετικά με τη σημασία της ανακύκλωσης.

Από τον Μάρτιο του 2020, απαγορεύτηκε στους κατασκευαστές στην Αυστρία να εισάγουν και να πωλούν ορισμένους τύπους πλαστικών σακούλων.

Η εμπειρία της ανακύκλωσης σε 24 πόλεις από όλον το κόσμο

1. Βανκούβερ. Το λαμπερό κόσμημα του Καναδά, όσον αφορά στην ανακύκλωση, η πόλη του Βανκούβερ, αύξησε το ποσοστό της από 40% σε πάνω από 60%, σε μια δεκαετία περίπου, με στόχο το 80%. Η πόλη το κάνει αυτό, καθιστώντας την ανακύκλωση μέρος της κυκλικής οικονομίας και μέσω καινοτόμων προγραμμάτων, που ανταμείβουν τις επιχειρήσεις, οι οποίες ανακυκλώνουν ή επαναχρησιμοποιούν υλικά.
2. Πόλη της Σιγκαπούρης. Η Σιγκαπούρη παράγει μια εντυπωσιακά μικρή ποσότητα απορριμμάτων, για υγειονομική ταφή, ανά άτομο κάθε χρόνο, μόλις 307 κιλά, σε σύγκριση με τον μέσο όρο των 380 κιλών των πόλεων στην υπόλοιπη Ασία. Έχει στόχο να ανακυκλώσει το 70% των απορριμμάτων της έως το 2030 και έχει αυξήσει τη συμμετοχή των επιχειρήσεων, εισάγοντας νόμους που καθιστούν τις εταιρείες υπεύθυνες για τα απόβλητα που χρησιμοποιούν.
3. Κοπεγχάγη. Με στόχο ένα εντυπωσιακό ποσοστό ανακύκλωσης 70%, η Κοπεγχάγη επωφελείται από την ενθουσιώδη υποστήριξη των Δανών για τη μείωση των απορριμμάτων. Οι αποκομιδές, από πόρτα σε πόρτα, καθιστούν την ανακύκλωση πιο εύκολη και προσβάσιμη στους πολίτες. Η Κοπεγχάγη εργάζεται για να γίνει Δήμος μηδενικών αποβλήτων έως το 2050.
4. Ελσίνκι. Το Ελσίνκι ανακυκλώνει το αξιοσέβαστο 58% των απορριμμάτων του. Η πόλη βελτιώνει τα οικολογικά της διαπιστευτήρια, συμπεριλαμβανομένων των πράσινων ταξί, τα τελευταία χρόνια, εισάγοντας προγράμματα για την ανακύκλωση των οικοδομικών απορριμμάτων και προωθώντας ένα πολύ αναγκαίο πρόγραμμα ανακύκλωσης πλαστικών.
5. Curitiba, Βραζιλίας. Βραβευμένη με τον τίτλο της Βιώσιμης Πόλης το 2010, η Curitiba της Βραζιλίας είναι σχεδιασμένη με περιβαλλοντική άποψη. Ένα κομμάτι, στο Smart Cities Connect, έχει πιλοτικά ασχοληθεί με την προτεραιότητα στους πεζούς έναντι των αυτοκινήτων. Επίσης, διαθέτει διασυνδεδεμένους χώρους πρασίνου και το πιο εντυπωσιακό, έχει εφαρμόσει μια «πράσινη ανταλλαγή», που επιτρέπει στους φτωχούς της πόλης να ανταλλάσσουν τα συλλεγμένα σκουπίδια (τα δύο τρίτα των οποίων ανακυκλώνονται) με φρέσκα τρόφιμα.
6. Δελχί. Παρά τους περιορισμένους πόρους, η πόλη του Δελχί έχει επιτύχει ένα τεράστιο επίτευγμα, όσον αφορά στη μείωση των απορριμμάτων. Έχει δημιουργήσει «οικολογικούς συλλόγους» σε περισσότερα από χίλια σχολεία, αναδεικνύοντας τη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος στους νέους πολίτες και ενισχύοντας την υπάρχουσα κουλτούρα της πόλης για «προσεκτική κατανάλωση» και πολιτικές μείωσης των απορριμμάτων.
7. Λος Άντζελες. Διάσημη σε όλο τον κόσμο, αυτή η πόλη της Δυτικής Ακτής έχει κάτι περισσότερο από αστέρες του κινηματογράφου. Το Λος Άντζελες (LA) ανακυκλώνει σχεδόν το 80% των απορριμμάτων του, ποσοστό μεγαλύτερο από το αντίστοιχο στις περισσότερες πόλεις της Ευρώπης. Με αφετηρία την εκπαιδευτική προσπάθεια σε όλη την πόλη και φορολογικές ελαφρύνσεις, το LA παραμένει πλήρως δεσμευμένο σε μια πρωτοβουλία μηδενικών αποβλήτων.
8. Λιντς. Το Λιντς του Ηνωμένου Βασιλείου είναι εντυπωσιακό, όσον αφορά στην ανακύκλωση που επιτυγχάνει. Περίπου το 40% των απορριμμάτων του εκτρέπεται από τους χώρους υγειονομικής ταφής. Η εντυπωσιακή προσέγγισή του στην ανακύκλωση περιλαμβάνει το πρόγραμμα «Leeds by Example», το οποίο έχει δημιουργήσει πάνω από 180 σημεία ανακύκλωσης σε όλη την πόλη, τα οποία έχουν σχεδόν τριπλασιάσει τα ποσοστά ανακύκλωσης στο κέντρο της πόλης. Το πρόγραμμα αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη προσπάθεια του Ηνωμένου Βασιλείου να βελτιώσει το επίπεδο των ποσοστών ανακύκλωσης συσκευασιών τροφίμων και ποτών και αποτελεί παράδειγμα, που ελπίζει να μιμηθούν και άλλες πόλεις του Ηνωμένου Βασιλείου.
9. Στοκχόλμη. Η Στοκχόλμη είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα ανακύκλωσης στην Ευρώπη, αφού έχει εφαρμόσει κάτι «επαναστατικό». Σύμφωνα με το Sweden.se, το 50% των απορριμμάτων της μετατράπηκε σε ενέργεια το 2019 και το 84% των κουτιών και των μπουκαλιών ανακυκλώθηκε. Η ανακύκλωση ρούχων αποτελεί επίσης τεράστιο μέρος της οικονομίας της Στοκχόλμης, με χαρακτηριστικό παράδειγμα εγχώριο γίγαντα μόδας, να προσφέρει ανακύκλωση ενδυμάτων στα καταστήματα του στην πόλη.
10. Σιάτλ. Μια πόλη, που χρησιμοποιεί τεχνολογία για την αντιμετώπιση προβλημάτων από τα απορρίμματα, είναι το Σιάτλ, στην πολιτεία της Ουάσιγκτον. Η χρήση από την πόλη μιας εφαρμογής, που ονομάζεται «Ανακύκλωση», επιτρέπει στους πολίτες να ελέγχουν τις ημερομηνίες αποκομιδής των απορριμμάτων και με τη χρησιμοποίηση υπενθυμίσεων, να προγραμματίζουν την παράδοση τους. Με τον τρόπο αυτό, έχει συμβάλει αποφασιστικά στη συμμετοχή στο υποχρεωτικό πρόγραμμα ανακύκλωσης.
11. Songdo, Νότια Κορέα. Μπορεί να μην είναι ευρέως γνωστή αυτήν η νοτιοκορεάτικη «έξυπνη πόλη», αλλά κάνει κάτι πραγματικά επαναστατικό με το σύστημα απόρριψης απορριμμάτων. Μια σειρά υπόγειων σωλήνων συλλέγει αυτόματα τα απόβλητα και τα μεταφέρει σε μια κοντινή εγκατάσταση επεξεργασίας, πράγμα που σημαίνει ότι οι πολίτες της δεν μπορούν να έχουν καμία δικαιολογία για να μην βοηθήσουν στην επιτυχία των στόχων της ανακύκλωσης.
12. Kamikatsu, Ιαπωνία. Το Kamikatsu της Ιαπωνίας, είναι ένα χωριό απομονωμένο στην πλαγιά ενός βουνού. Είναι ευρέως γνωστό ως η «χωρίς απόβλητα πόλη». Λόγω της απομακρυσμένης τοποθεσίας του, οι ντόπιοι χωρίζουν τα απόβλητά τους σε 34 κατηγορίες και να επιβεβαιωθεί ότι η μείωση των απορριμμάτων μπορεί να βελτιστοποιηθεί χωρίς την ανάγκη δαπανηρής (και μη φιλικής προς το περιβάλλον) μεταφοράς απορριμμάτων.
13. Eskilstuna, Σουηδία. Η Σουηδική Eskilstuna είναι μια από τις πιο φιλικές προς το περιβάλλον πόλεις στον κόσμο. Οι δημόσιες συγκοινωνίες βιοκαυσίμων και οι σταθμοί παραγωγής ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα οδηγούν σε αυτόν τον τίτλο. Στο 100% ανακυκλωμένο εμπορικό κέντρο της πόλης, το Retuna, όλα τα αγαθά προσφέρονται από πολίτες και μεταπωλούνται, δημιουργώντας μια πραγματικά κυκλική οικονομία.
14. Σαν Φρανσίσκο. Η υγειονομική ταφή στο Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ βρίσκεται στο χαμηλότερο ποσοστό, που έχει σημειωθεί ποτέ, δεδομένου ότι πάνω από το 80% των απορριμμάτων της, κάθε χρόνο, εκτρέπεται μέσω προγραμμάτων μείωσης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης. Αυτό την καθιστά μια από τις πιο επιτυχημένες πόλεις στον κόσμο ως προς τη μείωση των απορριμμάτων, που στέλνονται σε χώρους υγειονομικής ταφής. Αξιοποιείται επιπλέον ένας συνδυασμός κινήτρων για πολίτες και επιχειρήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και έξυπνα σχεδιασμένα συστήματα ανακύκλωσης.
15. Πόλη του Μεξικού. Στην Πόλη του Μεξικού, δεν έχει ακόμη λειτουργήσει ένα δημόσιο ή κοινό σύστημα και βασίζεται στην ιδιωτική διαχείριση απορριμμάτων. Η πόλη έκλεισε τον μεγαλύτερο χώρο υγειονομικής ταφής της, όπου πάνω από 70 εκατομμύρια τόνων απορριμμάτων είναι ήδη θαμμένοι και προκαλούν περιβαλλοντικά προβλήματα, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται παράνομες χωματερές και δρόμοι γεμάτοι απόβλητα. Μόλις το 15% των απορριμμάτων της πόλης ανακυκλώνονταν, αφήνοντας πολλά περιθώρια βελτίωσης.
16. Πεκίνο. Το 2017, το Πεκίνο, με πληθυσμό 21 εκατομμύρια, αποτέφρωσε ή έστειλε σε χώρους υγειονομικής ταφής σχεδόν όλα (95%) των απορριμμάτων του, σύμφωνα με το Εθνικό Γραφείο Στατιστικής της Κίνας, ένας συγκλονιστικός αριθμός για μια πόλη που έχει τόσους πολλούς πολίτες.
17. Καλκούτα. Η Καλκούτα της Ινδίας έχει ποσοστά ανακύκλωσης πολύ κάτω από τον διεθνή μέσο όρο. Ενώ η Ινδία ανακυκλώνει περίπου το 60% των πλαστικών απορριμμάτων της, η πόλη της Καλκούτα αναπτύσσεται τόσο γρήγορα, που αγωνίζεται να εφαρμόσει αποτελεσματική συλλογή απορριμμάτων και επεξεργασία ανακύκλωσης, για να αντιμετωπίσει το ολοένα αυξανόμενο πρόβλημα από την υγειονομική ταφή. Είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλές, ταχέως αναπτυσσόμενες πόλεις, οι οποίες υφίστανται τόσο ηθική όσο και νομική πίεση για να επιτύχουν όλο και πιο σημαντικούς παγκόσμιους στόχους.
18. Νέα Υόρκη. Ωστόσο, δεν είναι μόνο οι αναπτυσσόμενες πόλεις που είναι σπάταλες. Το Big Apple, παρά τις επιθετικές δράσεις ανακύκλωσης σε όλη την πόλη, αποτυγχάνει στο πιο σημαντικό .Παράγοντα1 12.000 τόνοι απορριμμάτων την ημέρα, τα οποία προωθούνται, σε μεγάλο βαθμό, σε κοντινούς χώρους υγειονομικής ταφής.
19. Κουβέιτ. Το να είσαι μια απίστευτα πλούσια πόλη δεν σημαίνει ότι έχεις ένα ισχυρό πρόγραμμα ανακύκλωσης. Οι πολίτες της πόλης του Κουβέιτ παράγουν όγκο απορριμμάτων ημερησίως, διπλάσιο από τον παγκόσμιο μέσο όρο. διπλάσιο παγκόσμιο μέσο όρο. Από αυτόν λιγότερο από το 10% ανακυκλώνεται. Έχουν σχεδιαστεί βασικές πολιτικές για τη βελτίωση της ανακύκλωσης στην πόλη, αλλά απομένει πολύς δρόμος να διανυθεί.
20. .Τόκιο. Το Τόκιο είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις στον κόσμο, ωστόσο καταφέρνει να διατηρεί ένα καθαρό και υγιεινό περιβάλλον. Η πόλη έχει υιοθετήσει ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων, το οποίο περιλαμβάνει προγράμματα ανακύκλωσης, κομποστοποίησης και μετασχηματισμού των αποβλήτων σε ενέργεια. Το Τόκιο έχει ποσοστό ανακύκλωσης άνω του 70% και η πόλη έχει εφαρμόσει ένα σύστημα διαχωρισμού στην πηγή, όπου οι κάτοικοι πρέπει να ταξινομούν τα απόβλητά τους σε διαφορετικές κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων των ανακυκλώσιμων, των απορριμμάτων τροφίμων και των μη ανακυκλώσιμων.
21.  Όσλο. Το Όσλο έχει στόχο να γίνει ουδέτερο, ως προς τον άνθρακα, έως το 2030 και η ανακύκλωση αποτελεί ουσιαστικό μέρος της στρατηγικής του. Η πόλη διαθέτει μια μονάδα παραγωγής ενέργειας από απόβλητα, όπου μετατρέπονται τα απόβλητα σε θερμότητα και ηλεκτρική ενέργεια, η οποία χρησιμοποιείται για την τροφοδοσία κατοικιών και επιχειρήσεων. Το Όσλο έχει επίσης ένα εκτεταμένο πρόγραμμα ανακύκλωσης, όπου οι κάτοικοι πρέπει να ταξινομούν τα απόβλητά τους σε διαφορετικές κατηγορίες, όπως χαρτί, πλαστικά, μέταλλο και γυαλί. Η πόλη έχει ποσοστό ανακύκλωσης πάνω από 60%.
22.  Άμστερνταμ. Το Άμστερνταμ έχει υιοθετήσει ένα μοντέλο κυκλικής οικονομίας, το οποίο εστιάζει στην ελαχιστοποίηση της σπατάλης και στη μεγιστοποίηση της χρήσης των πόρων. Η πόλη έχει εφαρμόσει ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων, το οποίο περιλαμβάνει προγράμματα ανακύκλωσης, κομποστοποίησης και μετατροπής των αποβλήτων σε ενέργεια. Το Άμστερνταμ διαθέτει επίσης ένα καινοτόμο σύστημα διαχωρισμού απορριμμάτων, όπου οι κάτοικοι πρέπει να ταξινομούν τα απόβλητά τους σε διαφορετικές κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων των πλαστικών, του χαρτιού, του γυαλιού και των οργανικών απορριμμάτων. Η πόλη έχει ποσοστό ανακύκλωσης πάνω από 50%.
23. Μόναχο. Το Μόναχο είναι μια από τις πιο πράσινες πόλεις της Ευρώπης, με ποσοστό ανακύκλωσης άνω του 60%. Η πόλη έχει εφαρμόσει ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων, το οποίο περιλαμβάνει προγράμματα ανακύκλωσης, κομποστοποίησης και μετασχηματισμού των αποβλήτων σε ενέργεια. Το Μόναχο διαθέτει επίσης ένα καινοτόμο σύστημα διαχωρισμού απορριμμάτων, όπου οι κάτοικοι πρέπει να ταξινομούν τα απόβλητά τους σε διαφορετικές κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων των βιοαποδομήσιμων απορριμμάτων, του χαρτιού, των πλαστικών και του γυαλιού.
24.  Σεούλ. Η Σεούλ έχει εφαρμόσει ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων που περιλαμβάνει προγράμματα ανακύκλωσης, κομποστοποίησης και μετασχηματισμού των αποβλήτων σε ενέργεια. Η πόλη έχει ποσοστό ανακύκλωσης άνω του 60% και έχει εφαρμόσει ένα σύστημα διαχωρισμού στην πηγή, όπου οι κάτοικοι πρέπει να ταξινομούν τα απόβλητά τους σε διαφορετικές κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων των απορριμμάτων τροφίμων, των ανακυκλώσιμων και των μη ανακυκλώσιμων. Η Σεούλ διαθέτει επίσης ένα καινοτόμο σύστημα συλλογής απορριμμάτων, όπου τα απόβλητα συλλέγονται τη νύχτα για να ελαχιστοποιηθεί η κυκλοφοριακή συμφόρηση.

Σταχυολογώντας τη διεθνή εμπειρία.

Στην προσπάθεια να επιλεγούν, από τις επτά καλές πρακτικές σε εθνικό επίπεδο, κάποιες πολιτικές, οι οποίες δεν είναι ιδιαίτερα κοστοβόρες και τα αποτελέσματά τους έχουν βραχύ, το πολύ μεσοπρόθεσμο, χρονικό ορίζοντα, θα προτείνονταν:

• Η ολιστική προσέγγιση, που διέπει και τις επτά καλές πρακτικές
• Η συνεργασία και η συμμετοχή πολιτών, επιχειρήσεων και δημοσίων αρχών
• Για την κινητοποίηση όλων των πιθανών δυνάμεων, σε όλες τις καλές πρακτικές, κοινός τόπος είναι τα προγράμματα ευαισθητοποίησης και κατάρτισης
• Οι θεσμικές παρεμβάσεις και τα φορολογικά κίνητρα αποτελούν ένα ενδιαφέρον εργαλείο στην εφαρμογή αποτελεσματικών συστημάτων ανακύκλωσης
• Πιθανά έσοδα από την εφαρμογή του συστήματος, μπορούν να χρηματοδοτούν αποκλειστικά παρεμβάσεις ανακύκλωσης
• Τέλος, σημαντικό στοιχείο, για την επιτυχή εφαρμογή του συστήματος ανακύκλωσης, αποτελεί η εύκολη πρόσβαση των πολιτών σε αυτό.

Όσον αφορά στην εμπειρία των είκοσι τεσσάρων πόλεων, επιλέχθηκαν εκείνες οι πολιτικές οι οποίες μπορούν να υλοποιηθούν, χωρίς να πρέπει να αλλάξουν οι αρμοδιότητες της Ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

• Το πρώτο συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι η ανακύκλωση δεν είναι προνόμιο των πλουσίων. Όπως φαίνεται, ούτε η Νέα Υόρκη ούτε το Κουβέιτ θα πρέπει είναι υπερήφανοι, για τις επιδόσεις τους στον τομέα της ανακύκλωσης
• Αντίθετα, «φτωχές» πόλεις έχουν αναλάβει πολύ ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες, όπως αυτή στην πόλη Curitiba της Βραζιλίας, όπου επιτρέπεται οι φτωχοί να ανταλλάσσουν τα συλλεγμένα σκουπίδια με φρέσκα τρόφιμα ή του Νέου Δελχί, όπου έχουν δημιουργηθεί οικολογικοί σύλλογοι σε περισσότερα από 1.000 σχολεία
• Η ανακύκλωση δεν είναι προνόμιο ούτε των μεγάλων πόλεων, όπως φαίνεται από την εμπειρία της πόλης του Μεξικού και της Καλκούτας που δεν τα πάνε ιδιαίτερα καλά σε αυτόν τον τομέα
• Αντίθετα, η περίπτωση του απομονωμένου ορεινού χωριού Kumikatsu στην Ιαπωνία, θα πρέπει να καταστεί, κατά τη γνώμη μου, αντικείμενο μεγάλου ενδιαφέροντος και μελέτης από τους μικρούς ορεινούς και νησιωτικούς Δήμους της χώρας
• Ενδιαφέρουσα είναι η πρωτοβουλία της πόλης της Στοκχόλμης, για την ανακύκλωση ρούχων, σε συνεργασία με μεγάλη επιχείρηση μόδας
• Η εύκολη προσβασιμότητα σε συστήματα ανακύκλωσης, όπως με διαφορετικό τρόπο έχουν εφαρμόσει η Κοπεγχάγη και το Λιντς, αποτελεί σημαντικό στοιχείο επιτυχίας του προγράμματος
• Η χρήση της καινοτομίας και των νέων τεχνολογιών μπορούν να κάνουν πολύ πιο απλή την πρόσβαση και αποτελεσματική την εφαρμογή του προγράμματος ανακύκλωσης, όπως προκύπτει από την εμπειρία του Σιάτλ
• Επίσης, η ευρεία χρήση του διαχωρισμού των υλικών προς ανακύκλωση στην πηγή στο Τόκιο, το Όσλο, το Άμστερνταμ, το Μόναχο, και της Σεούλ, επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα του μέτρου.

[i] 11/2023. Σοφία Μάνη, προϊσταμένη του τμήματος διαχείρισης αποβλήτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και επιστημονική υπεύθυνη και συντονίστρια του έργου Life – IP CEI Greece, localit https://kede.gr/plirono-oso-petao-kai-diacheirisi-apovliton-trofimon-oi-proteraiotites-gia-kykliki-oikonomia/