Αντώνης Καρβούνης *
Πριν 12 χρόνια ο Ολλανδός δήμαρχος Onno van Veldhuizen είχε καταθέσει στο Κογκρέσο Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών του Συμβουλίου της Ευρώπης μία έκθεση για τη διπλωματία των πόλεων όπου υποστήριζε ότι οι πόλεις διαδραματίζουν, μέσω των δικτύων τους, σημαντικό ρόλο σε διεθνές επίπεδο, δημιουργώντας συνθήκες ειρήνευσης στα πλέον μακρινά σημεία του πλανήτη. Η διπλωματία πόλεων θεωρήθηκε τότε ως εργαλείο για τις τοπικές αρχές και τις ενώσεις τους για την προώθηση της πρόληψης και επίλυσης συγκρούσεων και της ανοικοδόμησης των κρατών. Σε αυτό το πλαίσιο, στην εαρινή σύνοδο της 13-14ης Μαρτίου 2008 στη Μάλαγα (Ισπανία), το Κογκρέσο δεσμεύτηκε στην εκπόνηση ενός Ευρωπαϊκού Χάρτη για τη Διπλωματία των Πόλεων (κάτι που, πάντως, μέχρι σήμερα δεν έχει υλοποιηθεί), υποστηρίζοντας πρωτοβουλίες όπως η Δημοτική Συμμαχία για την Ειρήνη, και συστήνοντας στην Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης να ενθαρρύνει τα κράτη-μέλη να στηρίξουν τις διπλωματικές πρωτοβουλίες των πόλεών τους και να αναγνωρίσουν το δυναμικό αυτών των δράσεων για το διαπολιτισμικό διάλογο. Λίγους μήνες αργότερα, το πρώτο παγκόσμιο συνέδριο για τη διπλωματία πόλεων (Χάγη, 11-13 Ιουνίου 2008) ανέδειξε τη δέσμευση του Κογκρέσου για έναν Ευρωπαϊκό Χάρτη για τις διεθνείς πρωτοβουλίες των τοπικών αρχών αλλά και υπογράμμισε τη σημασία δημιουργίας ενός Ταμείου για τη Διπλωματία Πόλεων (και αυτό βρίσκεται σε εκκρεμότητα). Ένα χρόνο αργότερα, κατά την 78η σύνοδο της Ολομέλειας της Επιτροπής των Περιφερειών, υποστηρίχθηκε ότι «η σύγχρονη διπλωματία δεν εκφράζεται και δεν ασκείται πλέον μόνο από τις εθνικές κυβερνήσεις, αλλά, δεδομένης της ανάγκης για διάλογο, συνεργασία και συντονισμό για την επίτευξη των στόχων της ειρήνης, της δημοκρατίας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλα τα επίπεδα, η στενότερη συνεργασία μεταξύ εθνικών κυβερνήσεων και τοπικών και περιφερειακών αρχών είναι μια φυσική αλλά και απαραίτητη κατεύθυνση για μια πολυεπίπεδη και αποτελεσματικότερη προσέγγιση και στρατηγική».
Στις μέρες μας, βέβαια, η διπλωματία πόλεων δεν περιορίζεται πια σε θέματα ασφάλειας (πρόληψη συγκρούσεων, ειρηνευτικές διαδικασίες, δράσεις ανοικοδόμησης μετά από συγκρούσεις) και συνεργασίας με φορείς αναπτυσσόμενων χωρών, αλλά έχει επεκταθεί και στους τομείς της οικονομίας, της ανάπτυξης, του πολιτισμού, του περιβάλλοντος, της καινοτομίας, των ΤΠΕ και της επιχειρηματικότητας. Σε μια περίοδο που, σε διεθνές επίπεδο, αναβιώνει ο κρατισμός και η λογική των ‘κλειστών συνόρων’, η διπλωματία πόλεων, ως μια μορφή αποκεντρωμένης διαχείρισης διεθνών σχέσεων, συναντάται σε ανεπίσημα δίκτυα επαφών μεταξύ πόλεων, σε διμερείς συμφωνίες με άλλες πόλεις (π.χ. αδελφοποιήσεις πόλεων), σε διεθνή φόρα, στους Ευρωπαϊκούς Ομίλους Εδαφικής Συνεργασίας, καθώς και σε διεθνείς οργανισμούς/δίκτυα που συστήνουν οι ίδιες οι πόλεις, με ή χωρίς την αιγίδα διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών, εντός ή εκτός χρηματοδοτικών προγραμμάτων, για την επίτευξη κοινών στόχων. Δεν προξενούν, άλλωστε, έκπληξη οι πρόσφατες συνεργασίες ευρωπαϊκών πόλεων με τοπικές αρχές εντός και εκτός ΕΕ για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας.
Με αφορμή, επομένως, την Ελληνική Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρώπης που εκπνέει τον προσεχή Νοέμβριο, κρίνεται σκόπιμο να εξεταστεί η επαναφορά από ελληνικής πλευράς του ζητήματος της εκπόνησης ενός Ευρωπαϊκού Χάρτη για τη Διπλωματία Πόλεων από το Κογκρέσο προκειμένου να τεθούν οι αρχές, οι τομείς, οι άξονες συνεργασίας και τα σύγχρονα εργαλεία της διεθνούς συνεργασίας των τοπικών αρχών και η διπλωματία πόλεων να λειτουργήσει συμπληρωματικά και ενισχυτικά προς άλλες τομεακές πολιτικές αλλά και την εξωτερική πολιτική των κρατών.
Ειδικότερα, στην περίπτωση της χώρας μας, η εκπόνηση του Χάρτη θα αναδείκνυε περισσότερο τις 274 αδελφοποιήσεις με αλλοδαπές πόλεις, τα 86 διεθνή διμερή πρωτόκολλα συνεργασίας και τις 148 συμμετοχές των ελληνικών δήμων σε διεθνή δίκτυα πόλεων που έχουν εγκριθεί την τελευταία 15ετία από την αρμόδια διυπουργική επιτροπή του Υπουργείου Εσωτερικών για τις διεθνείς συνεργασίες των ΟΤΑ.
Επιπλέον, επί τη βάσει των στρατηγικών στοχεύσεων του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών και αξιοποιώντας το δυναμικό της διασποράς θα μπορούσε να διερευνηθεί η διασύνδεση των ανωτέρω διεθνών πρωτοβουλιών των ημεδαπών δήμων με την Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας (ΥΔΑΣ) του ΥΠΕΞ για τη δυνατότητα ενεργούς συμμετοχής τους σε αναπτυξιακά και διεθνή προγράμματα συνεργασίας κατά το πρότυπο της Ολλανδικής VNG και της αντίστοιχης Καναδικής CIDM (FCM). Περαιτέρω, στο πλαίσιο της διαμόρφωσης μιας θετικής δημόσιας εικόνας της χώρας μας ως δύναμης ανάπτυξης, ειρήνης και ως δημιουργικού και αξιόπιστου διαμεσολαβητή και εταίρου στη Μεσόγειο, θα μπορούσαν να αναληφθούν πρωτοβουλίες για τη διοργάνωση διασκέψεων (ειρηνευτικών και διαλόγου) σε περιοχές ιδιαίτερου γεωστρατηγικού ενδιαφέροντος (βλ. Μ. Ανατολή, Ν.Α. Ευρώπη). Τέλος, θα μπορούσε να διερευνηθεί η δυνατότητα δημιουργίας ενός Παγκόσμιου Κέντρου Διπλωματίας Πόλεων (π.χ. στους Δελφούς) που θα αναδείκνυε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας στο πεδίο του διαπολιτισμικού διαλόγου και στο πεδίο της κοινωνίας των πολιτών.
* Στέλεχος του Υπουργείου Εσωτερικών και Εθνικό Σημείο Επαφής του Ευρωπαϊκού Προγράμματος ‘Ευρώπη για τους Πολίτες’ κατά τις προγραμματικές περιόδου 2007-2013 & 2014-2020.