Ως άδειες απουσίας ορίζουμε τις άδειες που χορηγούνται στους αιρετούς προκειμένου να συμμετάσχουν στις συνεδριάσεις των οργάνων ή των επιτροπών στις οποίες έχουν εκλεγεί ή οριστεί ως μέλη. Οι άδειες αυτές δεν έχουν από το νόμο καθορισμένη συνολική διάρκεια. Είναι ολιγοήμερες ή ολιγόωρες και χορηγούνται κατόπιν αιτήσεως του αιρετού στην οποία είναι σκόπιμο να επισυνάπτεται η πρόσκληση εφόσον η συνεδρίαση στην οποία θα μετέχει ο αιρετός είναι τακτική.
Ο νομοθέτης του 3852/2010 ρυθμίζει την χορήγηση αδειών απουσίας σε ορισμένες μόνο κατηγορίες δημοτικών συμβούλων και όχι στο σύνολο τους. «Ειδική άδεια απουσίας» όπως ορίζεται στο άρθρο 183 του ν.3852/2010 [1] δικαιούνται όμως οι περιφερειακοί σύμβουλοι που είναι υπάλληλοι του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα για να συμμετάσχουν στις συνεδριάσεις του περιφερειακού συμβουλίου. Η άδεια αυτή έχει διάρκεια δύο ημέρες και μπορεί να αυξηθεί ως τρεις ημέρες στις περιπτώσεις των περιφερειακών συμβούλων που κατοικούν ή εργάζονται σε νησί.
Οι διατάξεις για την άδεια απουσίας εφαρμόζονται και για τους ιατρούς του Ε.Σ.Υ, τα μέλη Δ.Ε.Π Πανεπιστημίων και Ε.Π.Τ.Ε.Ι. περιλαμβανομένων και του ειδικού και επιστημονικού προσωπικού, καθώς και για αναπληρωτές καθηγητές μέσης εκπαίδευσης και δικηγόρους με σχέση έμμισθης εντολής.
Ως προς τους δημοτικούς συμβούλους αρχικά καταστρώθηκε η άδεια απουσίας διάρκειας δύο ημερών με το τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 5 του άρθρου 93 του νόμου 3852/2010 όπως συμπληρώθηκε με την παράγραφο 2 του άρθρου 10 του ν.4018/2011 μόνο για όσους κατοικούν σε νησιώτικη δημοτική κοινότητα[2], έτσι ώστε να καθίσταται δυνατή η μετάβασή τους στην έδρα του δήμου.
Είναι προφανές ότι ο νομοθέτης ήταν διστακτικός ως προς τη διεύρυνση του δικαιώματος της άδειας απουσίας για την συμμετοχή στις συνεδριάσεις του δημοτικού συμβουλίου μη λαμβάνοντας υπόψη τις μεγάλες αποστάσεις που αναγκάζεται να διανύσει για να προσέλθει στη συνεδρίαση, πέραν ασφαλώς του κύριου και ουσιαστικού σκοπού των αδειών απουσίας που είναι η επαρκής προετοιμασία, ενημέρωση και μελέτη των φακέλων από τoν αιρετό έτσι ώστε να σχηματίσει γνώμη για να ζητήματα στα οποία θα αποφασίσει το δημοτικό συμβούλιο.
Την διστακτικότητα αυτή θεράπευσε εν μέρει ο νομοθέτης του ν.4071/2012 ο οποίος με το άρθρο 7, παρ. 8 του ως άνω νόμου προσέθεσε στο άρθρο 93 του ν.3852/2010 την ακόλουθη διάταξη: «8. Στο άρθρο 93 του ν. 3852/2010 προστίθεται παράγραφος 8 ως εξής: «8. Οι δημοτικοί σύμβουλοι οι οποίοι είναι υπάλληλοι του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα έχουν δικαίωμα να απουσιάσουν από την εργασία τους την ημέρα της συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου ή των επιτροπών του δήμου στις οποίες είναι μέλη, εφόσον διεξάγονται σε εργάσιμες ώρες και ημέρες. Ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου ή της αντίστοιχης επιτροπής χορηγεί στους δημοτικούς συμβούλους, που εμπίπτουν στις ανωτέρω κατηγορίες, βεβαίωση συμμετοχής στη συνεδρίαση, για την υπηρεσία ή τον εργοδότη. Τα ίδια ισχύουν και για τα μέλη της εκτελεστικής επιτροπής και του εποπτικού συμβουλίου της ΚΕΔΕ, του διοικητικού συμβουλίου, των εκτελεστικών επιτροπών και των εποπτικών συμβουλίων των ΠΕΔ, καθώς επίσης της Εκτελεστικής Επιτροπής Συνδέσμων με πληθυσμό άνω των 200.000 κατοίκων.»
Ως εκ τούτου, το σύνολο των δημοτικών συμβούλων που είναι υπάλληλοι είτε του δημοσίου είτε το ιδιωτικού τομέα έχουν δικαίωμα να ζητήσουν άδεια απουσίας ολόκληρη την ημέρα συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου ή των επιτροπών στις οποίες είναι μέλη, δηλαδή της Οικονομικής Επιτροπής και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής υπό την προϋπόθεση όμως ότι συνεδριάζουν σε εργάσιμες ώρες και ημέρες. Ο περιορισμός αυτός πάντως, εφόσον τηρηθεί σωρευτικά, δηλαδή να απαιτείται και εργάσιμη ημέρα και εργάσιμη ώρα, οδηγεί σε απενεργοποίηση του δικαιώματος ιδίως για τα μέλη των δημοτικών συμβουλίων που συνήθως συνεδριάζουν σε απογευματινές ώρες και ενδεχομένως εκτός ωραρίου εργασίας πολλών δημοτικών συμβούλων. Αντιθέτως έχει ευρύτερη εφαρμογή στις συνεδριάσεις των Επιτροπών που συνήθως διεξάγονται σε πρωϊνές εργάσιμες ημέρες. Η ορθότερη κατάστρωση του δικαιώματος της άδειας απουσίας πρέπει να αναφέρεται σε εργάσιμη ημέρα αλλά όχι απαραιτήτως σε εργάσιμη ώρα, διότι ένας από τους λόγους άσκησης του δικαιώματος είναι και η χρονική ευχέρεια του δημοτικού συμβούλου να προσέλθει στις υπηρεσίες του Δήμου, να λάβει στοιχεία της διοίκησης σχετικά με τα υπό συζήτηση θέματα και γενικώς να ενημερωθεί πλήρως για το περιεχόμενο των θεμάτων που πρόκειται να συζητηθούν στο δημοτικό συμβούλιο.
Ζήτημα γεννάται βεβαίως και για την υποχρεωτικότητα της αποδοχής του αιτήματος της άδειας απουσίας από τον εργοδότη και μάλιστα τον ιδιώτη εργοδότη, λαμβάνοντας υπόψη ότι η εν λόγω άδεια δεν παρέχεται σε βάρος των λοιπών καθιερωμένων από την εργατική νομοθεσία αδειών αλλά προστίθεται σε αυτές.
Προφανώς η δικαιολογία του δικαιώματος της άδειας απουσίας, δηλαδή η άσκηση των απορρεόντων από την πολιτική εντολή, της οποίας είναι φορείς οι δημοτικοί σύμβουλοι, καθηκόντων επιτάσσει την υποχρεωτικότητα της χορήγησης της άδειας απουσίας του αιρετού εφόσον την αιτηθεί.
Ο νομοθέτης δεν ρυθμίζει ασφαλώς και τις οικονομικές πτυχές της άδειας απουσίας, ιδίως για τους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα όπου η συχνή άσκηση του δικαιώματος ιδίως όταν ο αιρετός μετέχει και στις Επιτροπές, οδηγεί στην αύξηση των ημερών που απουσιάζει. Αντιθέτως με ότι ρυθμίζεται για τους περιφερειακούς συμβούλους δεν προβλέπεται η καταβολή του ημερομισθίου των ημερών της άδειας απουσίας από τον Δήμο ενώ ρυθμίζεται αντίστοιχη υποχρέωση για την Περιφέρεια[3].
Άρθρο του Δημήτρη Ι. Κατσούλη
[1] Βλ. άρθρο 183 του ν. 3852/2010 με τίτλο: Ειδική άδεια απουσίας για την άσκηση των καθηκόντων του περιφερειακού συμβούλου: «1. Οι περιφερειακοί σύμβουλοι οι οποίοι είναι υπάλληλοι του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα έχουν δικαίωμα να απουσιάσουν από την εργασία τους για δύο (2) ημέρες περιλαμβανομένης της ημέρας της συνεδρίασης του περιφερειακού συμβουλίου. Οι περιφερειακοί σύμβουλοι που κατοικούν και εργάζονται σε νησί έχουν δικαίωμα να απουσιάσουν από την εργασία τους μία (1) ημέρα επιπλέον των ανωτέρω.
2. Στους περιφερειακούς συμβούλους και μέλη της οικονομικής και των λοιπών διοικητικών επιτροπών που υπηρετούν ως υπάλληλοι στον ιδιωτικό τομέα καταβάλλεται από την περιφέρεια αποζημίωση που αντιστοιχεί στις μικτές αποδοχές, συμπεριλαμβανομένων και των εργοδοτικών εισφορών, αναλογικά για κάθε ημέρα απουσίας κατά το παρόν άρθρο.
3. Ο πρόεδρος του περιφερειακού συμβουλίου ή της αντίστοιχης περιφερειακής επιτροπής χορηγεί στους περιφερειακούς συμβούλους που εμπίπτουν στις παραγράφους 2 ή 3 βεβαίωση συμμετοχής στη συνεδρίαση, για την υπηρεσία ή τον εργοδότη. Με βάση την ίδια βεβαίωση εκκαθαρίζεται και καταβάλλεται η αποζημίωση που προβλέπεται στην παράγραφο 2.
[2] Δημοτικές νησιώτικες κοινότητες είναι νησιά που ήταν αναγνωρισμένα στο παρελθόν ως αυτοτελείς κοινότητες ενώ με τον ν.3852/2010 συναποτελούν οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης με άλλα νησιά. Οι δήμοι που έχουν νησιώτικες δημοτικές κοινότητες, δηλαδή «πολυνησιακοί», είναι πέντε: ο Δήμος Κέρκυρας (Διαπόντιοι Νήσοι), ο Δήμος Νάξου (Μικρές Κυκλάδες), ο Δήμος Λευκάδος (Κάλαμος και Καστός),ο Δήμος Κυθήρων (Αντικύθηρα) και ο Δήμος Θήρας (Θηρασία). Το σύνολο των νησιών- δημοτικών κοινοτήτων είναι 11.
Γενικότερα για τον σχεδιασμό και τις νομοθετικές ρυθμίσεις του Καλλικράτη για τον νησιωτικό χώρο καθώς και ειδικότερα για το σύστημα διακυβέρνησης των πέντε πολυνησιακών δήμων πρβλ. Δήμητρης Κατσούλης, «Νησιωτικότητα» και Καλλικράτης. Από την φιλόδοξη απόπειρα στο μεταρρυθμιστικό λάθος, http://www.topikidimokratia.blogspot.gr/2011/11/blog-post_20.html#more, 20-11-2011.
[3] Βλ. άρθρο 183 του ν. 3852/2010