Του Ράλλη Γκέκα
Γενικά – Στόχοι
Το πρόγραμμα «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020», σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ) 1291/2013, υλοποιείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και θεσπίζεται για τη χρονική περίοδο από την 1η Ιανουαρίου 2014 έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020. Είναι ένα πρόγραμμα που καλύπτει το σύνολο της χρηματοδότησης της έρευνας και της τεχνολογίας, συμπεριλαμβάνοντας και χρηματοδοτήσεις που προβλέπονταν μέσω άλλων σχετικών προγραμμάτων, κατά την περίοδο 2007 – 2013.
Το «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020» έχει ως γενικό στόχο την οικοδόμηση μιας κοινωνίας και μιας οικονομίας που βασίζονται στη γνώση και την καινοτομία σε ολόκληρη την ΕΕ, συμβάλλοντας παράλληλα στη βιώσιμη ανάπτυξη.
Σχεδιάστηκε για να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και άλλων πολιτικών της ΕΕ, καθώς και την επίτευξη και λειτουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ). Επιδιώκει την έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, παρέχοντας ένα κοινό στρατηγικό πλαίσιο για τη χρηματοδότηση της έρευνας, της ανάπτυξης και καινοτομίας στην Ένωση, λειτουργώντας ως μοχλός για την προσέλκυση ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων, δημιουργώντας ευκαιρίες για νέες θέσεις εργασίας και διασφαλίζοντας τη μακροχρόνια βιωσιμότητα, την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική ένταξη και τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, καθώς και την αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων στο σύνολο της Ένωσης.
Τρείς προτεραιότητες του Προγράμματος
Ο γενικός στόχος επιδιώκεται μέσω τριών αλληλοενισχυόμενων προτεραιοτήτων (που η καθεμία περιλαμβάνει ένα σύνολο ειδικών στόχων), που αφορούν στα ακόλουθα:
- 1. Επιστήμη αριστείας
- 2. Βιομηχανική υπεροχή
- 3. Κοινωνικές προκλήσεις
Οι ειδικοί στόχοι που αντιστοιχούν σε καθεμία από τις εν λόγω τρεις προτεραιότητες και οι γενικές γραμμές των δραστηριοτήτων.
Ειδικοί Στόχοι
1. Επιστήμη αριστείας: Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ΕΣΕ) – προσέλκυση επιστημόνων, Μελλοντικές και αναδυόμενες τεχνολογίες (MAT) – πανευρωπαϊκή επιστημονική συνεργασία για την ανάπτυξη νεοεμφανιζόμενων επιστημονικών και τεχνολογικών κλάδων, Δράσεις «Marie Skłodowska-Curie» – καινοτόμα κατάρτιση – διασυνοριακή, διατομεακή κινητικότητα ερευνητών, Ερευνητικές υποδομές – διεθνής προσέλκυση ερευνητών,
2. Βιομηχανική υπεροχή: Υπεροχή στις γενικής εφαρμογής και βιομηχανικές τεχνολογίες – τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών – νανοτεχνολογίας – προηγμένων υλικών – βιοτεχνολογίας – προηγμένης επεξεργασίας και μεταποίησης και του διαστήματος, Πρόσβαση σε κεφάλαια κινδύνου, Καινοτομία στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις – μορφές καινοτομίας και μεταφορά γνώσεων και τεχνολογίας κατάλληλες για τη δημιουργία καινοτόμων διεθνοποιημένων ΜΜΕ,
3. Κοινωνικές προκλήσεις: Υγεία, δημογραφική μεταβολή και ευεξία, Επισιτιστική ασφάλεια, βιώσιμη γεωργία και δασοκομία, έρευνα στον τομέα της θάλασσας, της ναυτιλίας και των εσωτερικών υδάτων, και βιοοικονομία, Ασφαλής, καθαρή και αποδοτική ενέργεια, Έξυπνες, οικολογικές και ενοποιημένες μεταφορές, Δράση για το κλίμα, περιβάλλον, αποδοτικότητα της χρήσης των πόρων και πρώτες ύλες, Η Ευρώπη σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο – Πολυδεκτικές, καινοτόμες και στοχαστικές κοινωνίες, Ασφαλείς κοινωνίες – Προάσπιση της ελευθερίας και εγγύηση της ασφάλειας της Ευρώπης και των πολιτών της, Εξάπλωση της αριστείας και διεύρυνση της συμμετοχής, Η επιστήμη στην κοινωνία και μαζί με την κοινωνία, Μη πυρηνικές άμεσες δράσεις του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ), Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΚΤ) – Όσον αφορά στους ειδικούς στόχους των Κοινωνικών Προκλήσεων δίνεται έμφαση στην ανάπτυξη και διάδοση βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας, μεταφοράς γνώσης και καινοτομίας. Οι δραστηριότητες θα καλύπτουν ολόκληρο τον κύκλο, από τη βασική έρευνα έως την αγορά, με νέα εστίαση στις δραστηριότητες που είναι σχετικές με την καινοτομία, όπως τα πιλοτικά έργα, δραστηριότητες επίδειξης, οι κλίνες δοκιμών, η στήριξη των δημόσιων συμβάσεων, ο σχεδιασμός, η καινοτομία με γνώμονα τους τελικούς χρήστες, η κοινωνική καινοτομία, η μεταφορά γνώσεων και η πρόσληψη των καινοτομιών από την αγορά και η τυποποίηση.
Γενικές γραμμές των εν λόγω ειδικών στόχων και δραστηριοτήτων
- Οριζόντια θέματα και μέτρα υποστήριξης του προγράμματος- πλαισίου «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020», η μετάφραση της γνώσης σε οικονομική και κοινωνική αξία, σε πολλές περιπτώσεις, θα αναπτυχθούν διεπιστημονικές λύσεις
- Κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες
- Επιστήμη και κοινωνία
- Φύλο
- Μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ)
- Επιτάχυνση της καινοτομίας (FTI)
- Διεύρυνση της συμμετοχής με σκοπό τη μείωση του χάσματος έρευνας και καινοτομίας στην Ευρώπη
- Διεθνής συνεργασία
- Βιώσιμη ανάπτυξη και κλιματική αλλαγή
- Γεφύρωση του χάσματος μεταξύ ανακάλυψης και εφαρμογής στην αγορά
- Οριζόντια μέτρα στήριξης Τα οριζόντια θέματα θα υποστηρίζονται από διάφορα οριζόντια μέτρα στήριξης, όπως στήριξης για την ενίσχυση της ελκυστικότητας του επαγγέλματος, τη διαχείριση της πνευματικής ιδιοκτησίας, καθιέρωσης ευρωπαϊκού μηχανισμού αξιοποίησης των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, τη διοίκηση και το συντονισμό των διεθνών δικτύων για άριστους ερευνητές και καινοτόμους.
Χρηματοδότηση
Το χρηματοδοτικό κονδύλι, για την υλοποίηση του «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020» καθορίζεται σε 77.028,3 δις €. Οι ετήσιες πιστώσεις εγκρίνονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εντός των ορίων του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου
Το χρηματοδοτικό κονδύλιο του «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020» μπορεί να καλύψει δαπάνες που αφορούν δραστηριότητες προετοιμασίας, παρακολούθησης, ελέγχου, λογιστικού ελέγχου και αξιολόγησης, οι οποίες απαιτούνται για τη διαχείρισή του και την επίτευξη των στόχων του, κυρίως μελέτες και συναντήσεις εμπειρογνωμόνων, εφόσον σχετίζονται με τους στόχους του «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020», δαπάνες που συνδέονται με δίκτυα τεχνολογίας των πληροφοριών με επίκεντρο την επεξεργασία πληροφοριών και την ανταλλαγή, καθώς και όλες τις άλλες δαπάνες τεχνικής και διοικητικής συνδρομής στις οποίες υποβάλλεται η Επιτροπή για τη διαχείριση του «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020». Εφόσον είναι αναγκαίο και αιτιολογείται δεόντως, μπορούν να εγγράφονται πιστώσεις στον προϋπολογισμό του «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020» μετά το 2020, για την κάλυψη των δαπανών τεχνικής και διοικητικής συνδρομής, προκειμένου να καταστεί εφικτή η διαχείριση δράσεων που δεν θα έχουν ολοκληρωθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020. Το πρόγραμμα «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020» δεν χρηματοδοτεί ούτε τη θέσπιση ούτε και την λειτουργία των προγραμμάτων Galileo, Copernicus και του κοινού ευρωπαϊκού σχεδίου για το ITER.
Εκτός από τις χώρες της ΕΕ, το «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020» είναι ανοικτό στη σύνδεση: α) χωρών υπό ένταξη, υποψήφιων χωρών και δυνάμει υποψηφίων, β) μελών της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) ή χωρών ή εδαφών που καλύπτονται από το Ευρωπαϊκό Μέσο Γειτονίας και πληρούν τα κριτήρια, γ) χωρών ή εδαφών συνδεδεμένων με το έβδομο πρόγραμμα – πλαίσιο.
Τι ενδιαφέρει τους Δήμους
Από τις γενικές προτεραιότητες που θέτει το Πρόγραμμα «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020», άμεσο ενδιαφέρον για τους Δήμους παρουσιάζουν εκείνες που αναφέρονται στις κοινωνικές προκλήσεις. Ενδιαφέρον επίσης για τους δήμους, αν και με πιο έμμεσο τρόπο, παρουσιάζει και η προτεραιότητα της βιομηχανικής υπεροχής.
Πρόσκληση τώρα στον αέρα που αφορά δραστηριότητες και έργα των δήμων, σε τοπικό επίπεδο – επίπεδο πόλης
Αυτή την περίοδο είναι ανοιχτή πρόσκληση για υποβολή προτάσεων σε δράσεις του προγράμματος «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020» που παρουσιάζουν ενδιαφέρον και αφορούν τους Δήμους (προθεσμία 5 Μαΐου 2015).
«Κύριος στόχος της πρόσκλησης είναι η ανάδειξη και ανάπτυξη ισόρροπων και ολοκληρωμένων λύσεων στις δράσεις για την ενέργεια, τις μεταφορές και τις ΤΠΕ (Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας) μέσω συμπράξεων μεταξύ δήμων και βιομηχανιών». Δράσεις που θα αποτελέσουν «έργα – φάρους»(*) και αποβλέπουν στις λύσεις των «Έξυπνων πόλεων και κοινοτήτων»(*).
Επιγραμματικά, οι προτάσεις θα πρέπει ν’ αφορούν: Αστικά διαμερίσματα χαμηλής ή μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας, Ολοκληρωμένες υποδομές, Αειφόρο αστική κινητικότητα.
Στις απαιτήσεις των προτάσεων περιλαμβάνονται: Δέσμευση και συμμετοχή τοπικών αρχών και πολιτών, βελτιστοποίηση ρυθμιστικών πλαισίων, μέτρα για συνεπή δεδομένα, για δημοσιοποίηση κ.α. Τα «έργα φάροι», που θα προκύψουν, θα πρέπει, μεταξύ άλλων: να εδράζουν σε εταιρικό σχήμα συνεργασίας βιομηχανιών – ακαδημαϊκών – πόλεων, να υλοποιηθούν μεταξύ 2 – 3 πόλεων, να εμπλέκουν βιομηχανίες – δημοτικές αρχές – ερευνητές – καταναλωτές – μικρομεσαίες επιχειρήσεις, να περιλαμβάνουν 2 – 3 πόλεις – μιμητές που θ’ αντιγράψουν τ’ αποτελέσματα, ν’ αποτελούν μέρος ενός ολοκληρωμένου αστικού σχεδίου, να διασφαλίζουν τη χρηματοδότησή τους (ιδιωτικούς, κοινοτικούς, εθνικούς, περιφερειακούς πόρους), να επιδείξουν επιχειρησιακά σχέδια οικονομικής ανάκαμψης εφαρμόσιμα σε διαφόρου μεγέθους και προδιαγραφών πόλεις.
Επιδότηση: Η κοινοτική συμμετοχή ανέρχεται στο 70% της συνολικής δαπάνης (επιλέξιμες δαπάνες και κατ’ αποκοπή ποσό) και στο 100% όταν πρόκειται για μη κερδοσκοπικές οργανώσεις.
(*) Η Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας για «Έξυπνες Πόλεις και Κοινότητες» είναι μια πρωτοβουλία, που ανέλαβε ήδη από το 2012 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με στόχο την κοινή αξιοποίηση πόρων για την ανάπτυξη και για την ολοκλήρωση στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών και των τεχνολογιών της πληροφορίας και επικοινωνίας στις πόλεις.
Οι συμπράξεις είναι μεταξύ βιομηχανίας – επιχειρήσεων, τοπικών αρχών και κοινωνίας.
Επικεντρώνουν στη βιώσιμη ανάπτυξη, βιώσιμη αστική κινητικότητα, βιώσιμες γειτονιές, βιώσιμο δομημένο περιβάλλον, στις τεχνολογίες για υποδομές ενέργειας, μεταφορών, πληροφοριών και επικοινωνίας.
Τα «έργα – φάροι» αποτελούν συστατικό στοιχείο των παραπάνω συμπράξεων. Περιλαμβάνουν στρατηγικές συμπράξεις μεταξύ επιχειρήσεων με κοινό γνώμονα την καινοτομία εκτός γεωγραφικών συνόρων και ζητούμενο τη σύναψη ισχυρών δεσμών μεταξύ τοπικών, δημοτικών αρχών και τη συμμετοχή των πολιτών και των τοπικών ενδιαφερομένων φορέων.
Σημείωση: Το σημείωμα αυτό βασίστηκε στο κείμενο του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1291/2013, Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ L 347/ 20.12.2013 και σε κείμενα του τμήματος Αναπτυξιακών Προγραμμάτων και Κρατικών Ενισχύσεων του ΥΠΕΣΔΑ, με υπεύθυνο ενημέρωσης τον Δρ. Αντώνιο Καρβούνη.
Δρ. Ράλλης Γκέκας
Επιστημονικός Συνεργάτης ΚΕΔΕ