Την ανάγκη να υπάρξει πολιτική βούληση, ώστε να καθιερωθεί σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες μια συνεχής βιωματική διαδικασία, που δεν θα σταματά ποτέ να κρατά σε εγρήγορση τα νέα παιδιά σε θέματα διαχείρισης του νερού και περιβαλλοντικής ευαισθησίας γενικότερα, υπογράμμισαν μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η συντονίστρια ευρωπαϊκών έργων περιβάλλοντος στην Αναπτυξιακή ΟΤΑ Ανατολικής Θεσσαλονίκης, Βάσω Παπαδοπούλου και η υπεύθυνη των δράσεων ενημέρωσης και πιστοποίησης της Ανατολικής ΑΕ, Νατάσσα Ριζοπούλου. Οι δηλώσεις έγιναν στο περιθώριο σημερινής εκδήλωσης, στη διάρκεια της οποίας παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα των ερευνών στο γενικό κοινό, σε επιχειρήσεις και σε αγρότες, στο πλαίσιο του υλοποίησης του έργου Best Water Use / BEST-U». Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος «Interreg V-A Cooperation Programme GREECE-BULGARIA 2014-2020» και αφορά στη βελτίωση της διαχείρισης των υδατικών πόρων. Το έργο, διάρκειας 27 μηνών, πήρε τρίμηνη παράταση έως τον Μάρτιο του 2020, είναι προϋπολογισμού άνω των 650.000 ευρώ και υλοποιείται με συγχρηματοδότηση από την ΕΕ.
Γενικό στόχο του έργου αποτελεί η προώθηση των καινοτόμων τεχνολογιών στην καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος, την αποτελεσματική χρήση των υδάτινων πόρων και την προστασία του εδάφους. Στο πλαίσιο των στόχων του έργου και μέσω της ανάπτυξης και υλοποίησης των πακέτων εργασίας, το έργο επιχειρεί την τόνωση της διασυνοριακής συνεργασίας, της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης στις περιοχές εφαρμογών των δύο χωρών και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης.
Το εταιρικό σχήμα του έργου αποτελούν οι: Ανατολική Α.Ε. – Αναπτυξιακή Εταιρεία Ο.Τ.Α. Ανατολικής Θεσσαλονίκης, Ελλάδα, ANESER A.E. – Αναπτυξιακή Εταιρεία Σερρών, Ελλάδα, EDA Bansko Αναπτυξιακή Εταιρεία στο Μπάνσκο, Βουλγαρία, Σύνδεσμος Eco Neurokop, στο Γκότσε Ντέλτσεβ, Βουλγαρία και EDA High West Rodopi Αναπτυξιακή στο Ντεβίν, Βουλγαρία.
“Οι παιδαγωγοί και εκπαιδευτικοί πραγματοποιούν ήδη δράσεις στα σχολεία και το επίπεδο ευαισθητοποίησης τους είναι υψηλό”, υπογράμμισε η κ. Ριζοπούλου, προσθέτοντας ότι “πραγματικά οι εκπαιδευτικοί κάνουν εκπληκτικά πράγματα για την ορθή διαχείριση του νερού και άλλα περιβαλλοντικά ζητήματα και η προσέγγισή τους είναι διαθεματική, ωστόσο μπορεί να ενταθεί ακόμη περισσότερο με μια συνεχή βιωματική διαδικασία, που δεν θα σταματά ποτέ και έτσι το παιδί θα δραστηριοποιείται συνεχιζόμενα σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, μέχρι τελικά να αναλάβει το ρόλο του στην κοινωνία”. Μεταξύ άλλων η κ. Ριζοπούλου επισήμανε ότι στο πλαίσιο του έργου πραγματοποιήθηκαν δράσεις για την ορθή διαχείριση του νερού σε παιδικούς σταθμούς της Ανατολικής Θεσσαλονίκης και συμμετείχαν 1000 παιδιά και 100 παιδαγωγοί. “Υπάρχει κενό εκπαίδευσης στη ορθή διαχείριση νερού”, επισήμανε από την πλευρά της η συντονίστρια ευρωπαϊκών έργων περιβάλλοντος στην Αναπτυξιακή ΟΤΑ Ανατολικής Θεσσαλονίκης, Βάσω Παπαδοπούλου, σπεύδοντας ωστόσο να προσθέσει ότι “πολλές φορές βέβαια το κόστος για την εφαρμογή μιας πρακτικής ορθούς διαχείρισης ή επαναχρησιμοποίησης του νερού, είναι αυτό που λειτουργεί αποτρεπτικά στην υιοθέτησή της”.
Εννέα στα δέκα νοικοκυριά δεν ξέρουν πόσο νερό καταναλώνουν και ένα στα τέσσερα δεν ξέρει το κόστος κατανάλωσης
Σχεδόν εννέα στα δέκα νοικοκυριά των δήμων Θέρμης, Θερμαϊκού, Θεσσαλονίκης, Καλαμαριάς και Πυλαίας -Χορτιάτη, δεν γνωρίζουν/δεν αναφέρουν τη μηνιαία κατανάλωση του όγκου νερού που χρησιμοποιούν, ενώ ένα στα τέσσερα, δεν γνωρίζει/δεν αναφέρει το αντίστοιχο κόστος που καλείται να καταβάλλει. Αυτό προκύπτει από την έρευνα που πραγματοποίησε για λογαριασμό της Ανατολικής ΑΕ, η εταιρεία δημοσκοπήσεων “Palmos Analysis” σε δείγμα 1722 νοικοκυριών στους προαναφερόμενους δήμους της περιφερειακής ενότητας Θεσσαλονίκης.
Με βάση την έρευνα, η μέση μηνιαία κατανάλωση όγκου νερού στα νοικοκυριά του δείγματος ανέρχεται στα 13 κυβικά και ο αντίστοιχος μέσος όρος μηνιαίου κόστους στα 16,6 ευρώ. Συγκεκριμένα, 50% των συμμετεχόντων στην έρευνα, δαπανά σε μηνιαίο επίπεδο από 0-20 ευρώ, 25% από 20-40 ευρώ και το υπόλοιπο 25% δεν γνωρίζει πόσο πληρώνει. Το μεγαλύτερο ποσοστό κατανάλωσης νερού αφορά σύμφωνα με την έρευνα σε ανάγκες μπάνιου/ατομικής υγιεινής, ενώ το μικρότερο ποσοστό στο πλύσιμο του αυτοκινήτου. Ειδικότερα, το 92% των ερωτηθέντων, καταναλώνει καθημερινή ή 3-5 φορές /εβδομάδα, νερό για μπάνιο/ατομική υγιεινή, ενώ σχεδόν 9/10 δηλώνουν ότι δεν καταναλώνουν νερό για πλύσιμο αυτοκινήτου. Οι κατηγορίες που δηλώνουν συχνότερη οικιακή χρήση του νερού είναι οι διαμένοντες σε μονοκατοικίες και οι ηλικιακές ομάδες 40-49 και 50-59 ετών.
Καταγράφοντας τα μέτρα εξοικονόμησης νερού που γνωρίζουν οι συμμετέχοντες στην έρευνα, οι επικρατέστερες απαντήσεις, με σημαντική διαφορά απο όσες ακολουθούν, συνίστανται στο κλείσιμο της βρύσης κατά το βούρτσισμα των δοντιών (33%), κατά το πλύσιμο των πιάτων (29%) και στην ελαχιστοποίηση της ροής του νερού κατά τη διάρκεια του μπάνιου. Μόλις το 5% ανέφερε την ανακύκλωση του νερού (π.χ χρήση απόνερων νερού για πότισμα), ως μέσο εξοικονόμησης.
Σχετικά με την εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης νερού, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (84%), δήλωσε ότι εφαρμόζει σχετικές μεθόδους, ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά θετικών απαντήσεων παρατηρούνται στην ηλικιακή ομάδα 60+ (77%) και στους απόφοιτους δημοτικού (65%). Ένα από τα σημαντικότερα ερευνητικά ευρήματα της έκθεσης, είναι η καταγραφή των αποτρεπτικών παραγόντων για την εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης του νερού. Σχεδόν 4/10 δηλώνουν ότι είναι ελλιπώς ενημερωμένοι, ενώ 22% δεν θεωρεί απαραίτητη την εφαρμογή τέτοιου είδους μέτρων. Επίσης 1/10 αναφέρει ότι η έλλειψη οικονομικών κινήτρων αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα για την εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης.
Διαχείριση νερού στη μεταποίηση και τον τουρισμό
Στην έρευνα συμμετείχαν 180 στελέχη επιχειρήσεων (στην ευρύτερη περιοχή της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης, (141 μεταποίησης και 39 τουρισμού-εστίασης και διαμονής) και διενεργήθηκε με τη μέθοδο των τηλεφωνικών συνεντεύξεων. Περίπου το 1/5 ή το 17% των μεταποιητικών επιχειρήσεων χρησιμοποιούν το νερό ως πρώτη ύλη ή βασικό στοιχείο λειτουργίας στην παραγωγική διαδικασία της επιχείρησης. Από αυτές, η μεγάλη πλειονότητα χρησιμοποιεί το νερό ως πρώτη ύλη (67%) ή για το πλύσιμο των μηχανημάτων τους (46%) και σε μικρότερο ποσοστό σε άλλες χρήσεις (ανακύκλωση 3%, ψύξη 3%).
Το 25% των μεταποιητικών επιχειρήσεων αναφέρουν ότι καταναλώνουν νερό και από πηγές εκτός δικτύου, όπως γεωτρήσεις και πηγάδια.
Μόλις το 2% των επιχειρήσεων του δείγματος αναφέρουν ότι υπάρχει κάποιο στάδιο που να μπορεί να παραληφθεί ή να αντικατασταθεί με τρόπο που να μειώνεται η κατανάλωση του νερού, ενώ το 71% θεωρεί ότι δεν υπάρχει τέτοια δυνατότητα και το 27% δεν έχει γνώμη ή δεν γνωρίζει σχετικά. Επιπλέον, μόλις το 18% των επιχειρήσεων μεταποίησης δηλώνουν ότι εφαρμόζουν μεθόδους ανακύκλωσης ή επαναχρησιμοποίησης νερού. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό μεταξύ των μεταποιητικών επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν το νερό ως πρώτη ύλη ή βασικό στοιχείο λειτουργίας στην παραγωγική του διαδικασία, είναι σημαντική μεγαλύτερο (58%). Η πλειοψηφία όσων δεν εφαρμόζουν μεθόδους ανακύκλωσης, επικαλούνται είτε έλλειψη σχετικής ανάγκης (62%), είτε άγνοια σχετικών μεθόδων και τεχνολογιών (21%), έλλειψη κατάλληλης τεχνολογίας/ μεθοδολογίας (12%), υψηλό κόστος (3%) και απαιτούμενη εξειδίκευση (2%).
Οι μισές επιχειρήσεις μεταποίησης (49%) δεν θεωρούν ότι η χρήση διαφορετικών τεχνολογικών μέσων παραγωγής θα συνεπαγόταν εξοικονόμηση νερού. Προκρίνοντας ένα σύνολο λύσεων σχετικά με την αντιμετώπιση των ζητημάτων διαχείρισης του νερού, τα στελέχη των μεταποιητικών επιχειρήσεων του δείγματος αναφέρουν: περιβαλλοντικό έλεγχο (41%), ενίσχυση εκπαίδευσης (36%), έντασης ενημέρωσης από τα ΜΜΕ (33%), διάθεση υψηλότερου ποσού κονδυλίων για τη διαχείριση του νερού (32%), αναδιοργάνωση των υφιστάμενων δομών (31%), αύξηση συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας (27%) κ.ά.
Το νερό αποτελεί για το 97% των τουριστικών επιχειρήσεων (διαμονή και εστίαση), βασικό στοιχείο λειτουργίας για την παροχή υπηρεσιών. Οι βασικότερες χρήσεις νερού αφορούν: γενική καθαριότητα (97%), υπηρεσίες κουζίνας (84%) και χρήση νερού στα δωμάτια (63%), ενώ σε μικρότερο βαθμό το νερό χρησιμοποιείται για κήπους (29%) και πισίνες (18%). Ποσοστό 10% των τουριστικών επιχειρήσεων δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν νερό και από άλλες πηγές εκτός του δικτύου νερού, ενώ για τη συντριπτική πλειοψηφία τους (92%), δεν υφίσταται κάποιο στάδιο στη λειτουργία τους, που να μπορεί να παραληφθεί ή αποκατασταθεί με κάποιο που να απαιτεί λιγότερο ή καθόλου νερό και μόνο 1/20 αναφέρει πως θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο.
Αγνοεί το 67% των αγροτών πόσο πρέπει να ποτίζει
Με τηλεφωνικές συνεντεύξεις και σε δείγμα 160 αγροτών στην ευρύτερη περιοχή της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκε η έρευνα για τη στάση και τις αντιλήψεις των ανθρώπων του πρωτογενούς τομέα σχετικά με την εξοικονόμηση, προστασία και ορθολογικότερη διαχείριση νερού.
Το 71% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι ποτίζει τις καλλιέργειές του και το 67% παραδέχεται ότι δεν γνωρίζει τη συνιστώμενη ποσότητα ετήσιας κατανάλωσης για τη δική του καλλιέργεια. Το 50% δηλώνει ότι χρησιμοποιεί μεθόδους εξοικονόμησης νερού άρδευσης και μεταξύ αυτών που δεν χρησιμοποιούν κάποια μέθοδο η κύρια αιτία αναφέρεται ότι είναι η έλλειψη ενημέρωσης (35%) και ακολουθούν υψηλό κόστος (18%) και έλλειψη εξειδικευμένων γνώσεων (5%). Ποσοστό 30% δηλώνει ότι δεν χρησιμοποιεί κάποια μέθοδο εξοικονόμησης νερού άρδευσης, γιατί δεν χρειάζεται. Οι δήμοι αποτελούν σύμφωνα με τις απαντήσεις των αγροτών τους βασικούς φορείς που πρέπει να έχουν συμμετοχή στις διαδικασίες λήψης απόφασης σχετικά με την εξοικονόμηση νερού (49%) και ακολουθούν: αγροτικοί συνεταιρισμοί (28%), περιφέρεια (21%), πολίτες (17%) και κεντρική διοίκηση (14%).