Εγκύκλιο  για τη σύσταση, τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες των Αναπτυξιακών Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, βάσει των διατάξεων των ν. 4674/2020 (Α’ 53) και ν. 4690/2020 (Α’ 104), εξέδωσε το υπουργείο Εσωτερικών.

Στην εγκύκλιοι μεταξύ των άλλων διευκρινίζονται τα εξής:

Οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι ανώνυμες εταιρείες ειδικού σκοπού, οι οποίες λειτουργούν υπέρ του δημοσίου συμφέροντος και συμπράττουν από κοινού με τους ΟΤΑ στην υλοποίηση της αναπτυξιακής πολιτικής σε συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο, ανάλογα με τις καταστατικές τους προβλέψεις. Συνεπώς, η εδαφική περιφέρεια των Αναπτυξιακών Οργανισμών δεν ταυτίζεται απαραιτήτως με την εδαφική περιφέρεια των μετόχων ΟΤΑ και των ενώσεων τους, αλλά αποτελεί αντικείμενο καταστατικής ρύθμισης.

Οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτοδιοικητικών αρμοδιοτήτων και έχουν ως σκοπό ιδίως την επιστημονική, συμβουλευτική και τεχνική υποστήριξη των ΟΤΑ και των ενώσεών τους (Συνδέσμων Δήμων και Περιφερειακών Ενώσεων Δήμων, ΚΕΔΕ και ΕΝΠΕ), την υποστήριξη και εφαρμογή της αναπτυξιακής πολιτικής των δήμων και των περιφερειών, την ωρίμανση έργων υποδομής και την υλοποίηση πολιτικών κοινωνικής συνοχής, ψηφιακής σύγκλισης και αειφόρου ανάπτυξης.

Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί έχουν την δυνατότητα:

• επιστημονικής, συμβουλευτικής και τεχνικής υποστήριξης των ΟΤΑ και των ενώσεών τους (αποτελούν, δηλαδή, το θεσμοθετημένο σύμβουλο των ΟΤΑ για θέματα που άπτονται των αρμοδιοτήτων τους)
•  ωρίμανσης έργων (η περίοδος της προπαρασκευής του έργου που καλύπτει χρονικά όλο το φάσμα σχεδιασμού, της σύνταξης μελετών, τη λήψη απαιτούμενων αδειοδοτήσεων, την εξασφάλιση πόρων κ.α., η οποία ξεκινάει από τον γενικό προγραμματισμό και καταλήγει στη διακήρυξη της δημοπρασίας),
• υλοποίησης πολιτικών κοινωνικής συνοχής (όλως ενδεικτικά : δράσεις μετριασμού ή άρσης του κοινωνικού αποκλεισμού, όπως λειτουργία κοινωνικών παντοπωλείων και φαρμακείων, δράσεις κοινωνικής ένταξης ευπαθών ομάδων και μεταναστών κ.α.),
• υλοποίησης πολιτικών ψηφιακής σύγκλισης (αναζήτηση, επιλογή και εφαρμογή, διαχείριση, λειτουργία, ανάπτυξη, ολοκληρωμένων λύσεων και υπηρεσιών στους τομείς της ηλεκτρονικής, των τηλεπικοινωνιών, της πληροφοριακής, του διαδικτύου, καθώς και τον σχεδιασμό, εκτέλεση και διαχείριση αναπτυξιακών προγραμμάτων ψηφιακής σύγκλισης),
• ü βιώσιμης ανάπτυξης (υλοποίηση σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας μέσα από συστήματα μεταφορών χαμηλών ή μηδενικών εκπομπών ρύπων, αξιοποίηση ΑΠΕ, εφαρμογή αναπτυξιακών σχεδίων νέων τεχνολογιών και διαδικασιών για τη βιοοικονομία, εναλλακτική διαχείριση βιολογικών αποβλήτων – βιοενέργεια), ü ανάληψης καθηκόντων τεχνικής υπηρεσίας των ΟΤΑ (σύναψη, εποπτεία και επίβλεψη δημοσίων συμβάσεων μελετών και έργων –άρθρο 3 ν. 4674/2020),
• διοικητικής υποστήριξης Τεχνικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δόμησης των ΟΤΑ (για δήμους, οι οποίοι την 11.3.2020 ασκούσαν τις λοιπές αρμοδιότητες των Υπηρεσιών αυτών (πλην των διαδικασιών σύναψης, εποπτείας και επίβλεψης δημοσίων συμβάσεων μελετών και έργων) μέσω διοικητικής υποστήριξης από έτερο δήμο –άρθρο 4 ν. 4674/2020),
• εκπόνησης επιχειρησιακών προγραμμάτων ΟΤΑ (άρθρο 7 ν. 4674/2020),
• υποστήριξης των ΟΤΑ κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους (συμβατικές αναθέσεις υποστήριξης κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων των ΟΤΑ –άρθρο 8 παρ. 2 ν. 4674/2020).

Οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί δεν επιχορηγούνται άμεσα ή έμμεσα από τους ΟΤΑ ή τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Η  λειτουργία τους  διέπεται από το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των ανωνύμων εταιρειών και η εποπτεία τους ασκείται με βάση τις διατάξεις του ν. 4548/2018 (Α΄ 104), υπό την επιφύλαξη ειδικότερων διατάξεων (όπως, εν προκειμένω, οι διατάξεις του ν. 4674/2020). Οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί λύονται, συγχωνεύονται και διασπώνται κατά τις διατάξεις του ν. 4548/2018.

Οι εταιρείες ορίζονται εξαρχής ενδιάμεσοι φορείς διαχείρισης για πράξεις κρατικών ενισχύσεων, ως νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου εποπτευόμενα από το κράτος, τα οποία ασκούν αρμοδιότητες διαχείρισης, βάσει ρητής νομοθετικής πρόβλεψης.

Για την άσκηση των αρμοδιοτήτων αυτών, απαιτείται η συγκρότηση εντός της εταιρείας «ενδιάμεσου φορέα διαχείρισης», ως διακριτή οντότητα, κατά τα ειδικώς οριζόμενα στο νομοθετικό πλαίσιο έκαστου χρηματοδοτικού προγράμματος.

Μπορούν:

• να συστήσουν ή να συμμετέχουν σε ομάδες τοπικής δράσης (ΟΤΔ), και να συμμετέχουν σε Επιτροπές Διαχείρισης Προγράμματος LEADER.
• να συμμετέχουν σε προγραμματικές συμβάσεις με όλους τους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης και μπορούν να ορίζονται τεχνικοί σύμβουλοι φορέων της Γενικής Κυβέρνησης για την παροχή εξειδικευμένης τεχνικής, επιστημονικής και διοικητικής υποστήριξης,
• να παρέχουν τεχνικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες διαχείρισης και αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας των μετόχων ΟΤΑ,
• να ασκούν τις δραστηριότητες των άρθρων 182 και 183 του ν. 4555/2018 (Α΄ 133), ήτοι δραστηριότητες του τομέα της ενέργειας (ενδεικτικά, δραστηριότητες τόσο συμβατικών όσο και εναλλακτικών μορφών ενέργειας µε έμφαση στη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας) και δραστηριότητες αξιοποίησης είτε βασικών υποδομών κοινής ωφέλειας είτε φυσικών πόρων ή περιοχών ή εγκαταστάσεων σημαντικής τουριστικής ή αναπτυξιακής αξίας.
• να προτείνουν προς τους αρμόδιους φορείς και να υλοποιούν Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις (ΟΧΕ) χωρικών στρατηγικών, με βάση τα πρωτόκολλα συγκρότησης της κατά περίπτωση προβλεπόμενης Αρχής Διακυβέρνησης της ΟΧΕ, υπό την επιφύλαξη των ειδικών προϋποθέσεων του ισχύοντος Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου του ΕΣΠΑ.

Για το προσωπικό ορίζεται η πρόσληψη Γενικού Διευθυντή, Διευθυντή Τεχνικών Υπηρεσιών, αλλά και ειδικού συμβούλου για την επικουρία του Προέδρου του διοικητικού συμβουλίου. Το προσωπικό των Αναπτυξιακών Οργανισμών διακρίνεται σε τακτικό και έκτακτο και  σε περίπτωση λύσης της εταιρείας, το υπό οποιαδήποτε σχέση εργασίας ή παροχής υπηρεσιών προσωπικό τους δεν μεταφέρεται στους μετόχους ΟΤΑ ή στις ενώσεις τους.

Έως 31.12.2020, οι δήμοι, οι περιφερειακές ενώσεις τους και οι περιφέρειες μπορούν να λάβουν αποφάσεις για τη σύσταση Αναπτυξιακού Οργανισμού, για την προσαρμογή των υφιστάμενων αναπτυξιακών ανωνύμων εταιρειών στις διατάξεις του άρθρου αυτού ή για τη συμμετοχή τους σε Αναπτυξιακούς Οργανισμούς. Η απόφαση λαμβάνεται με απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων μελών του οικείου συμβουλίου.

Οι Αναπτυξιακές Ανώνυμες Εταιρείες ΟΤΑ έχουν τη δυνατότητα μετασχηματισμού σε Αναπτυξιακούς Οργανισμούς. Εφόσον δεν προσαρμοστούν, συνεχίζουν να λειτουργούν και διέπονται από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο.

Με τις διατάξεις του Κεφαλαίου Α’ του ν. 4674/2020 θεσμοθετούνται σειρά ειδικών διατάξεων με τις οποίες προβλέπονται προγραμματικές συμβάσεις μεταξύ των ΟΤΑ και των Αναπτυξιακών Οργανισμών. Η σύναψη των συμβάσεων αυτών βρίσκει έρεισμα στις διατάξεις του άρθρου 12 του ν. 4412/2016 και ως σύμβαση οριζόντιας συνεργασίας μεταξύ αναθετουσών αρχών μπορεί να εξαιρείται από τις διατάξεις περί δημοσίων συμβάσεων.

Οι ΟΤΑ α΄ βαθμού, που κατά τη δημοσίευση του ν. 4674/2020 (11.3.2020) ασκούν τις αρμοδιότητες των τεχνικών τους υπηρεσιών με διοικητική υποστήριξη από έτερο δήμο, σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 95 του ν. 3852/2010 (Α΄ 87), μπορούν να συμβάλλονται με προγραμματική σύμβαση για τη διοικητική τους υποστήριξη σε θέματα που άπτονται των υπολοίπων αρμοδιοτήτων των υπηρεσιών αυτών, με την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης, τους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τα Δίκτυα Δήμων.

Οι ΟΤΑ α΄ βαθμού, που κατά τη δημοσίευση του παρόντος ασκούν τις αρμοδιότητες των υπηρεσιών δόμησης σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 95 του ν. 3852/2010, μπορούν να συμβάλλονται με προγραμματική σύμβαση για τη διοικητική τους υποστήριξη για θέματα που άπτονται αρμοδιοτήτων των υπηρεσιών αυτών, με την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης, τους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τα Δίκτυα Δήμων.

Για τη συμβουλευτική – επιστημονική υποστήριξη τους στην εκπόνηση του Επιχειρησιακού τους Προγράμματος οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης α΄ και β΄ βαθμού μπορούν : α) να συμβάλλονται με τους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης κατά τις διατάξεις του άρθρου 12 του ν. 4412/2016, β) να αναθέτουν την υποστήριξή τους σε εξωτερικούς συμβούλους κατά τις κείμενες διατάξεις περί αναθέσεων του ν. 4412/2016,

Οι ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού, οι σύνδεσμοι δήμων, τα δίκτυα δήμων και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου των ΟΤΑ μπορούν να συμβάλλονται με τους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την υλοποίηση αυτοδιοικητικών αρμοδιοτήτων και την παροχή υπηρεσιών προς τους πολίτες. Με τις διατάξεις αυτές θεσμοθετείται η συνεργατική υλοποίηση αυτοδιοικητικών αρμοδιοτήτων, μέσω της ανάθεσης υποστήριξης κατά την άσκηση αρμοδιοτήτων των ΟΤΑ, των Συνδέσμων Δήμων και των νπδδ των ΟΤΑ στους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς μέσω προγραμματικής σύμβασης. Ως υπηρεσίες δεκτικές υποστήριξης νοούνται, ιδίως, οι διοικητικές μονάδες/δομές/υπηρεσίες των ΟΤΑ, η οικονομική υπηρεσία, οι υπηρεσίες βεβαίωσης και είσπραξης τελών, δικαιωμάτων, εισφορών και προστίμων κ.α..

Σε κάθε περίπτωση, η καθεαυτή άσκηση της αρμοδιότητας παραμένει και ασκείται από τον οικείο ΟΤΑ (ή Σύνδεσμο Δήμων ή νπδδ, κατά περίπτωση), η δε προγραμματική σύμβαση με τον Αναπτυξιακό Οργανισμό εξυπηρετεί την ανάθεση υποστηρικτικών υπηρεσιών (πχ. προσωπικό ή μέσα).