Στις 23 Μαρτίου δημοσιεύθηκε ο «Κώδικας πρόσβασης σε δημόσια έγγραφα και στοιχεία» (π.δ. 28/2015, Φ.Ε.Κ. 34 Α’).
Ένα νέο νομικό κείμενο 100 άρθρων, η πλειοψηφία των οποίων εφαρμόζεται και στους Δήμους μας, για το λόγο αυτό επισημαίνουμε – όσο πιο συνοπτικά και κατανοητά – τα βασικότερα από τα σημεία του που αγγίζουν την Αυτοδιοίκηση.
Δεν πρόκειται για νέες ρυθμίσεις, αλλά για κωδικοποίηση-συγκέντρωση ρυθμίσεων που ήδη ισχύουν και, όντας διάσπαρτες σε πλήθος νόμων και κανονιστικών κειμένων, οριοθετούν την άσκηση του, προβλεπόμενου στο αρ.10 του Συντάγματος, δικαιώματος πρόσβασης στα διοικητικά έγραφα. Του δικαιώματος που αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της διαφάνειας στη διοικητική δράση. Η εν λόγω κωδικοποίηση κινείται αυστηρά εντός των ορίων που έθεσε το αρ.14 του ν.3448/2006, δηλαδή αφορά στη δημιουργία ενός ενιαίου κειμένου, χωρίς αλλοίωση της έννοιας των διατάξεων που ισχύουν.
Ι) Από το Μέρος Α’ – που περιέχει τις γενικές ρυθμίσεις – το ενδιαφέρον εντοπίζεται στην αρχή της ανοιχτής διάθεσης και περαιτέρω χρήσης δεδομένων του δημόσιου τομέα, που εφαρμόζεται και στην Αυτοδιοίκηση, όπως ρητά περιγράφει το αρ.8. Ανοιχτά δεδομένα, νέα εργαλεία διαφάνειας, διαδικτυακός τόπος μητρώου ανοιχτών δεδομένων, μέχρι και καθιέρωση βραβείων αριστείας για πρωτοπόρες διαδικασίες ανοιχτής διάθεσης. Όλες οι σχετικές διατάξεις κωδικοποιούνται σε ενιαίο κεφάλαιο (αρ.5-20).
Επισημαίνουμε, όμως, ότι πλήθος δευτερογενών κειμένων δεν έχουν ακόμα εκδοθεί. Γι΄αυτό και για την αποφυγή συγχύσεων, εμπλοκών και νομικών αποκλίσεων, η κυβέρνηση πρέπει άμεσα να επιταχύνει την επεξεργασία και ολοκλήρωσή τους και καθ΄όσον αφορά στους Δήμους και στις Περιφέρειες, να ζητήσει τη γνώμη της Κ.Ε.Δ.Ε. και της ΕΝΠΕ, όπως εκ του θεσμικού πλαισίου οφείλει, αξιοποιώντας τις πολυετείς επ’ αυτού εμπειρίες και την γνώση για την πραγματική σημερινή κατάσταση. Μόνο σε συνεργασία με την Αυτοδιοίκηση και ενσωμάτωση των αυτοδιοικητικών ιδιαιτεροτήτων, η εφαρμογή εργαλείων διαφάνειας και ηλεκτρονικής διακυβέρνησης μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος τόσο των δημοτικών υπαλλήλων όσο και των δημοτών μας και να μην αποτελεί μία ακόμη πηγή γραφειοκρατίας και επιπλέον ταλαιπωρίας για τους Δήμους μας.
II) Στο Μέρος Β’ με τις ειδικές διαδικασίες, ιδιαίτερα εφιστούμε την προσοχή στα εξής σημεία αυτοδιοικητικού ενδιαφέροντος:
ü πρακτικά συνεδρίασης Δημοτικού Συμβουλίου
Με το άρθρο 41 κωδικοποιούνται ρυθμίσεις του Κώδικα Δήμων & Κοινοτήτων για τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία άσκησης του δικαιώματος λήψης αντιγράφων από τα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου. Στην παρ.2 είναι η πρόβλεψη περί δημοσίευσης των αποφάσεων ως τρεις μέρες μετά τη συνεδρίαση.
ü Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων
Η παράταξή μας, το Αυτοδιοικητικό Κίνημα, έχει θέσει μετ’ επιτάσεως τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν στους Δήμους μας από την, με προχειρότητα, εφαρμογή του Ε.Σ.Η.ΔΗ.Σ. (Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων) και του Κ.Η.Μ.ΔΗ.Σ. (Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων). Προβάλλαμε το ζήτημα και στην πρόσφατη συνάντηση της Κ.Ε.Δ.Ε. με τον αρμόδιο Υπουργό, ζητώντας για μια ακόμη φορά την αναστολή τους (για τους λόγους και με τον τρόπο που έχουμε αναλύσει σε προηγούμενες παρεμβάσεις μας). Η αναστολή του Κεφαλαίου Β’ του ν.4281/2014 με την πρόσφατη διάταξη, στο νόμο για την ανθρωπιστική κρίση, ουδόλως επέλυσε το συγκεκριμένο πρόβλημα των Δήμων, καθώς ρητώς αφήνει σε ισχύ διατάξεις του Κεφαλαίου, που έχουν ειδική έναρξη ισχύος, ενώ βρίσκει το προσωπικό των περισσότερων Δήμων της Χώρας, ανέτοιμο.
Επίσης στον Κώδικα παρατηρούμε την απόλυτη σύγχυση να πολλαπλασιάζεται, καθώς το Κεφάλαιο ΙΒ’ που κωδικοποιεί τα σχετικά με το Κ.Η.Μ.ΔΗ.Σ. ενσωματώνει το άρθρο 139 του ν.4281/2014, με τη μορφή που είχε, πριν το τροποποιήσει ο πρόσφατος νόμος 4320/2015, ο οποίος με την παρ.2 του αρ.37 αντικατέστησε την παρ.8 του εν λόγω άρθρου.
Με απλά λόγια: άλλο λέει ο νόμος που πήρε ΦΕΚ στις 20 Μαρτίου, άλλο λέει ο Κώδικας που πήρε ΦΕΚ στις 23 Μαρτίου! Χαρακτηριστική έλλειψη συντονισμού μεταξύ Υπηρεσιών του κεντρικού Κράτους, που – παρά ταύτα – επιμένει να απαιτεί από τους Δήμους όλης της Χώρας να καταφέρνουν να εφαρμόζουν καθημερινά και κατά γράμμα τα αντιφατικά και αλληλοαναιρούμενα δημιουργήματά του.
ü Το δικαίωμα των Δήμων να έχουν πρόσβαση σε φορολογικά στοιχεία
Ιδιαίτερης σπουδαιότητας για τους Δήμους μας είναι η νομοθετική πρόβλεψη – που κωδικοποιείται στο αρ.92 παρ.1.ε. – πως στοιχεία και πληροφορίες φορολογουμένων δύνανται να αποκαλύπτονται « στις υπηρεσίες φορέων γενικής κυβέρνησης, εφόσον κρίνεται αναγκαίο από τη φορολογική διοίκηση, προκειμένου να προσδιοριστούν οι υποχρεώσεις, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, των φορολογουμένων προς αυτούς τους φορείς και να εντοπιστούν πηγές αποπληρωμής των απαιτήσεών τους».
Έτσι μπορεί να ξεπεραστεί το γνωστό πρόβλημα που ανακύπτει στην πράξη, με την άρνηση του Υπουργείου Οικονομικών να ανταποκριθεί στο δικαίωμα των Δήμων να λαμβάνουν γνώση εκείνων των στοιχείων των δημοτών, που βρίσκονται σε γνώση τους και διευκολύνουν στην υλοποίηση τεκμηριωμένων πολιτικών, καθώς και στις διαδικασίες διεκδίκησης και είσπραξης των οφειλών προς αυτούς.
ü Δικαίωμα πρόσβασης στις “περιβαλλοντικές πληροφορίες” των Δήμων
Λίγοι ενδεχομένως είχαμε προσέξει ότι για να λάβει ο πολίτης γνώση “περιβαλλοντικών πληροφοριών” που κατέχουν, μεταξύ άλλων φορέων, οι Δήμοι μας, προβλέπεται ειδική διαδικασία κατ’ εφαρμογή του ευρωπαϊκού δικαίου. Διαφοροποίηση προϋποθέσεων, άλλες προθεσμίες, ειδική αναφορά διοικητικών προσφυγών και ενδίκων βοηθημάτων, πρακτικές ρυθμίσεις άσκησης του δικαιώματος, όλα τα σχετικά κωδικοποιούνται στο Κεφάλαιο Ε’ (αρ.42-49).
ü Αρμοδιότητες τήρησης κτηματολογικών στοιχείων
Σημειώνεται ότι στο αρ.82 παρ.1.β. αποτυπώνεται η υφιστάμενη πρόβλεψη περί δυνατότητας ανάθεσης, με την έκδοση προεδρικών διαταγμάτων, σε πρωτοβάθμιους Ο.Τ.Α. αρμοδιοτήτων τήρησης κτηματολογικών στοιχείων.
Οι Δήμοι επίσης είναι αυτοί που μπορούν και πρέπει να αναλάβουν δράσεις σχετικές με την επεξεργασία και διάθεση γεωχωρικών δεδομένων και πληροφοριών, καθώς και την παροχή συναφών υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες, ιδίως τις σύγχρονες δυνατότητες διαλειτουργικότητας ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων. Υπενθυμίζουμε ότι έχουν ήδη από ετών συσταθεί και οι σχετικές επιτροπές ανα Δήμο, αλλά το θέμα παραμένει στάσιμο. Η σχετική ενεργοποίηση του α’ βαθμού Αυτοδιοίκησης δύναται να λειτουργήσει προς όφελος τόσο των ίδιων των Δήμων (προεκτίμηση σχεδιαζομένων πολιτικών, ενίσχυση ιδίων πόρων, μείωση γραφειοκρατίας και εσωτερικές οικονομίες κλίμακας, ταχεία ανταλλαγή στοιχείων), όσο και προς όφελος των δημοτών, μειώνοντας τους χρόνους παροχής και βελτιώνοντας την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Τέλος, επισημαίνεται ότι στο σχέδιο νόμου του ΥΠ.ΕΣ.Δ.Α., που έχει αναρτηθεί σε δημόσια διαβούλευση, περιλαμβάνεται διάταξη (αρ.13) που ρητώς επεκτείνει το δικαίωμα των πολιτών για πρόσβαση σε δημόσια έγγραφα του αρ.5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και “στα νομικά πρόσωπα και επιχειρήσεις των Ο.Τ.Α., εντός ή εκτός Γενικής Κυβέρνησης”.
Διευκρινίζουμε ότι θελήσαμε έγκαιρα και με -όσο το δυνατόν- απλούστερο τρόπο, να ενημερώσουμε κάθε Συνάδελφο για το νέο νομικό κείμενο που ξεκίνησε να ισχύει στους Δήμους μας. Δεν υπεισήλθαμε σε ανάλυση του νέου Κώδικα ως προς τη νομική του πληρότητα και ορθότητα, ούτε ως προς τη νομοτεχνική του παρουσίαση, καθώς η οπτική αυτή δεν αφορά στην πλήρη λεπτομέρειά της τους Συναδέλφους ανά τη Χώρα.
Είναι αυτονόητο για όλους μας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, ότι η κωδικοποίηση της δαιδαλώδους νομοθεσίας αποτελεί βασική προτεραιότητα. Στο πλαίσιο αυτό η δημοσίευση του Κώδικα, με τις όποιες νομοτεχνικές αβλεψίες, είναι ευπρόσδεκτη, αλλά όχι όπως εντοπίσαμε, ακόμα πλήρως λειτουργική. Για την Τ.Α. παραμένει προέχων στόχος η κωδικοποίηση του συνόλου της νομοθεσίας, που διέπει την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Ας μην ξεχνάμε ότι τον Οκτώβριο 2014 ψηφίστηκε σχετικό άρθρο (αρ.22 ν.4304/2014) για τη δημιουργία -επιτέλους- του Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Του ενός και μοναδικού νομικού κειμένου που, υποδιαιρούμενο στα αναγκαία θεματικά κεφάλαια, θα κωδικοποιήσει όλο το δίκαιο της Αυτοδιοίκησης. Γι΄αυτό επαναλαμβάνουμε για μία ακόμη φορά ότι εκτός της αυξημένης συμβολής καθηγητών, δικαστικών λειτουργών και εκπροσώπων κομμάτων (που έτσι κι αλλοιώς στη βουλή θα έχουν όλο το χρόνο να διατυπώσουν άποψη), πρέπει να συμμετάσχουν ενεργά, οι εκπρόσωποι της ΚΕΔΕ και της ΕΝΠΕ, που έχουν βιωματική εμπειρία και όχι μόνο θεωρητική άποψη και γνωρίζουν από πρώτο χέρι τις κρίσιμες λεπτομέρειες.
Θα αναμένουμε άμεσα την ενεργοποίηση της προβλεφθείσας διαδικασίας ώστε σε συνεργασία με ΚΕΔΕ και ΕΝΠΕ, να προκύψουν λειτουργικά βοηθήματα και όχι δύσχρηστα και αντιφατικά νομικά παράγωγα, εμπόδια της αποτελεσματικότητας των Δήμων και των Περιφερειών μας.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Επισυνάπτεται το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα 28/2015, όπως δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 34 Α’
ΓΙΑ ΤΟ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ
ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΑΜΦΙΛΟΧΙΑΣ
ΜΕΛΟΣ Δ.Σ. Κ.Ε.Δ.Ε.