Την άποψη ότι η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα μπορεί να περιορίσει τη φυγή επιστημονικού δυναμικού στο εξωτερικό εκφράζει η αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας, αρμόδια για την καταπολέμηση της ανεργίας, Ράνια Αντωνοπούλου, μέσω συνέντευξης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Μάλιστα, επισημαίνει ότι υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για τα κοινωνικά συνεταιριστικά σχήματα, όπως διαπίστωσε κατά τη διάρκεια των επισκέψεών της στο Ηράκλειο και το Ρέθυμνο, αλλά και σε άλλες πόλεις.
Όπως σημειώνει, «η Ειδική Γραμματεία του υπουργείου Εργασίας προωθεί δράσεις και μέτρα που θα διευκολύνουν τη δημιουργία κοινωνικών συνεταιριστικών σχημάτων.
Συγκεκριμένα, δρομολογούνται δράσεις που αφορούν χρηματικές επιχορηγήσεις, δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων, όπως εγγυήσεις δανείων, επιστρεπτέες επιχορηγήσεις ή εγγυητικές επιστολές».
«Το επόμενο διάστημα»- τονίζει -«θα λειτουργήσουν υποστηρικτικές δομές ανά Περιφέρεια για τη διάδοση της κοινωνικής οικονομίας. Οι δομές αυτές θα υποστηρίζουν δωρεάν όλους εκείνους που θέλουν να συστήσουν μία κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση».
Μεταξύ άλλων θεμάτων, η κ. Αντωνοπούλου θίγει και το θέμα της ανεργίας, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι τα πρόσφατα στοιχεία της Eurostat δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να επιβεβαιώνουν τις καταστροφικές συνέπειες της υφεσιακής πολιτικής που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, μετά το 2010 και είχε σαν αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 25 ποσοστιαίες μονάδες, το κλείσιμο των επιχειρήσεων και την εκτόξευση της ανεργίας από το 7 στο 27%. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει, τα δύο τελευταία χρόνια, η ανεργία αποκλιμακώνεται σταθερά και με ταχύτερους ρυθμούς σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.
Έργο του υπουργείου Εργασίας, σύμφωνα με την κ. Αντωνοπούλου, είναι η άμεση υποστήριξη, όσο το δυνατόν, περισσότερων ανέργων και της προσωρινής επανένταξής τους στην αγορά εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, διευκρινίζει ότι το υπουργείο Εργασίας προχώρησε στην υλοποίηση προγραμμάτων, όπως η νέα γενιά κοινωφελούς εργασίας, προγράμματα επιδότησης των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αλλά και δράσεων στοχευμένης κατάρτισης, οι οποίες συνοδεύονται από εγγυημένη απασχόληση. «Οι άνεργοι εντάσσονται σε προγράμματα κατάρτισης και συμβουλευτικής ανά ηλικία, ειδικότητα, εργασιακή εμπειρία και εκπαιδευτικό επίπεδο» προσθέτει.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη της κ. Αντωνοπούλου:
ΕΡ: Η Eurostat ανακοίνωσε τα νέα στοιχεία για την ανεργία, σύμφωνα με τα οποία στην Ελλάδα καταγράφονται τα υψηλότερα επίπεδα ανεργίας στην ΕΕ. Ποιές πολιτικές απασχόλησης σχεδιάζετε, ώστε να μειωθούν τα ποσοστά της ανεργίας στη χώρα μας;
ΑΠ: Τα στοιχεία της Eurostat δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να επιβεβαιώνουν τις καταστροφικές συνέπειες της υφεσιακής πολιτικής που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, μετά το 2010 και είχε σαν αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 25 ποσοστιαίες μονάδες, το κλείσιμο των επιχειρήσεων και την εκτόξευση της ανεργίας από το 7 στο 27%. Η θλιβερή πρωτιά της Ελλάδας στην ανεργία δεν είναι είδηση. Από το 2013, είμαστε πρώτοι στην ανεργία. Όμως, τα δύο τελευταία χρόνια, η ανεργία αποκλιμακώνεται σταθερά και με ταχύτερους ρυθμούς σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Από το 25,9% τον Ιανουάριο του 2015 είμαστε στο 23%. Ο ιδιωτικός τομέας δημιούργησε 136.260 καθαρές νέες θέσεις εργασίας το 2016, όταν το 2014 (έτος success story) είχαν δημιουργηθεί 99.122 θέσεις. Επομένως, το 2016, σε σχέση με το 2014, οι θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν στον ιδιωτικό τομέα, αυξήθηκαν κατά 31,5%, ενώ, το τρίτο τρίμηνο του 2016, είχαμε 150.000 λιγότερους ανέργους, σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2014.
Αναφέρω τα στοιχεία, όχι για να υποστηρίξω ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έλυσε το πρόβλημα της ανεργίας, αλλά γιατί αντιπολίτευση και μερίδα των ΜΜΕ ισχυρίζονται, ανακριβώς ότι το πρόβλημα της ανεργίας επιδεινώνεται. Είναι γεγονός ότι η αντιμετώπιση της ανεργίας ουσιαστικά επιτυγχάνεται μόνο με τη μαζική δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, πράγμα που σημαίνει ότι, χωρίς παραγωγική ανασυγκρότηση, τα ποσοστά της ανεργίας δεν μπορούν να μειωθούν με ταχύτερο ρυθμό. Η κυβέρνηση εργάζεται για την ανόρθωση της ελληνική οικονομίας. Έργο του υπουργείου Εργασίας είναι η άμεση υποστήριξη, όσο το δυνατόν, περισσότερων ανέργων και της προσωρινής επανένταξής τους στην αγορά εργασίας.
Έτσι, λοιπόν, εξορθολογίζοντας τους διατιθέμενους πενιχρούς πόρους, ανασχεδιάσαμε και υλοποιούμε προγράμματα, όπως η νέα γενιά κοινωφελούς εργασίας, προγράμματα επιδότησης των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αλλά και δράσεις στοχευμένης κατάρτισης, οι οποίες συνοδεύονται από εγγυημένη απασχόληση. Οι άνεργοι εντάσσονται σε προγράμματα κατάρτισης και συμβουλευτικής ανά ηλικία, ειδικότητα, εργασιακή εμπειρία και εκπαιδευτικό επίπεδο. Στο τέλος του προγράμματος, ο άνεργος λαμβάνει πιστοποίηση της αναβάθμισης των δεξιοτήτων του, γεγονός που του επιτρέπει να διεκδικήσει με περισσότερες αξιώσεις μία αξιοπρεπή θέση στην αγορά εργασίας, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν.
ΕΡ: Σύμφωνα με στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος «Εργάνη», παρατηρείται μία αυξητική τάση, όσων εργάζονται με ελαστικές μορφές απασχόλησης. Πώς θα ανατραπεί η περαιτέρω απορρύθμιση της αγοράς εργασίας;
ΑΠ: Την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας την κληρονομήσαμε. Η πλήρης απασχόληση μειώνεται στα χρόνια της κρίσης και η μεγάλη ανατροπή στο είδος των συμβάσεων εργασίας έγινε την περίοδο 2013-2014. Η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας καταβάλλει κάθε προσπάθεια, όχι μόνο για να μπει φρένο στις ευέλικτες μορφές εργασίας, αλλά και να επαναφέρει την κανονικότητα στον κόσμο της εργασίας.
Ανασχεδιάσαμε τα προγράμματα υποστήριξης των ανέργων, με γνώμονα την πλήρη απασχόληση, προκειμένου να δώσουμε το παράδειγμα σε μία εποχή που οι ελαστικές σχέσεις εργασίας παρουσιάζονται ως λύση στο πρόβλημα της ανεργίας. Όλες οι παρεμβάσεις μας περιλαμβάνουν πλήρη απασχόληση και ασφαλιστικά δικαιώματα. Πέραν τούτου, θα ήθελα να σας πληροφορήσω ότι στο υπουργείο Εργασίας ήδη εξετάζουμε το ενδεχόμενο υλοποίησης προγράμματος που θα δίνει κίνητρα στις επιχειρήσεις, ώστε να επιλέξουν να μετατρέψουν τη μερική ή εκ περιτροπής εργασία σε πλήρη. Αν οι επιχειρήσεις ανταποκριθούν, τότε αυτό θα είναι ένα πρώτο βήμα για την επαναφορά της κανονικότητας στις εργασιακές σχέσεις στη χώρα μας.
ΕΡ: Αυξημένες δυσκολίες εύρεσης εργασίας αντιμετωπίζουν και οι μακροχρόνια άνεργοι άνω των 45 ετών. Με ποιον τρόπο θα επιτευχθεί η επανένταξή τους στην αγορά εργασίας;
ΑΠ: Καταρχάς, υλοποιείται η νέα γενιά κοινωφελούς εργασίας που σχεδιάστηκε, με στόχο την υποστήριξη των μακροχρόνια ανέργων στην προσπάθεια επανένταξής τους στην αγορά εργασίας. Στην Ελλάδα, 7 στους 10 ανέργους είναι μακροχρόνια άνεργοι. Τα νέα προγράμματα συνδυάζουν, για πρώτη φορά, την αναβάθμιση του γνωστικού του επιπέδου με την προσφορά μίας θέσης εργασίας για οκτώ μήνες με πλήρη ασφαλιστικά δικαιώματα.
Τα προγράμματα εφαρμόζονται ήδη σε 51 δήμους-θύλακες υψηλής ανεργίας και μακροχρόνιας ανεργίας για 10.000 ωφελούμενους, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία υποβολής αιτήσεων για το πρόγραμμα στους υπόλοιπους 274 δήμους της χώρας για 24.000 ανέργους. Επισημαίνεται ότι στη μοριοδότηση όλων των προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας πριμοδοτείται τόσο η μακροχρόνια ανεργία (1 μόριο για κάθε επιπλέον μήνα ανεργίας), όσο και οι άνεργοι μεγαλύτερης ηλικίας (υποψήφιοι 45 ετών και άνω λαμβάνουν 45 μόρια έναντι 15 μορίων για όσους είναι 18-29 και 30 μορίων για όσους είναι 30-44).
Από κει και πέρα, υπάρχουν δύο προγράμματα που υλοποιούνται, μέσω του ΟΑΕΔ και τα οποία επιδοτούν τις επιχειρήσεις που θα προσλάβουν ανέργους ηλικίας άνω των 50 ετών ή ανέργους ηλικίας 30 έως 49 ετών. Η επιδότηση του μισθολογικού και μη μισθολογικού κόστους φτάνει έως και τα 500 ευρώ, μηνιαίως, για μία θέση εργασίας.
ΕΡ: Αναφορικά με τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας, υπάρχει πλάνο επέκτασης της διάρκειας των συμβάσεων εργασίας;
ΑΠ: Η κοινωφελής εργασίας στους δήμους της χώρας είναι αποκλειστικά χρονικής διάρκειας οκτώ μηνών. Έχει ως στόχο την υποστήριξη των μακροχρόνια ανέργων στην προσπάθειά τους για επανένταξή τους στην αγορά εργασίας και όχι το διορισμό των ωφελουμένων στους δήμους.
Ως γνωστόν, τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας θεωρούνταν, μέχρι πρότινος, από τη Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως παθητικές πολιτικές και, γι’ αυτό το λόγο, δεν ήταν επιθυμητή η συνέχισή τους. Μετά από αλλεπάλληλες διαβουλεύσεις που είχαμε με τους αξιωματούχους της Επιτροπής, καταφέραμε να αποδεχτούν το επιχείρημά μας ότι σε μία χώρα, όπως η δική μας, όπου οι μακροχρόνια άνεργοι αποτελούν το 75% του συνόλου των ανέργων, η παροχή μισθωτής εργασίας συνιστά ένα πρώτο βήμα επανεργοποίησης του ανέργου και επανασύνδεσής του με την αγορά εργασίας. Έτσι, λάβαμε την έγκριση για την υλοποίηση της νέας γενιάς προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας, που, για πρώτη φορά, συνδυάζει οκτάμηνη μισθωτή εργασία με τη βελτίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των ανέργων.
ΕΡ: Τα τελευταία χρόνια, καταγράφεται «κύμα» φυγής ικανού επιστημονικού δυναμικού της Ελλάδας στο εξωτερικό, ενώ, από την άλλη, εκπρόσωποι των επιχειρήσεων δηλώνουν ότι αδυνατούν να βρουν εξειδικευμένα στελέχη, όπως άτομα με ψηφιακές δεξιότητες. Τι σκοπεύει να κάνει το υπουργείο Εργασίας, προκειμένου να προετοιμάσει τους σημερινούς ανέργους για τις απαιτήσεις της σύγχρονης αγοράς εργασίας;
ΑΠ: Για πρώτη φορά, η χώρα μας διαθέτει Μηχανισμό Διάγνωσης Αναγκών της Αγοράς Εργασίας. Διαθέτει, δηλαδή, έναν μηχανισμό που «ακούει» την αγορά, εντοπίζει τις ανάγκες σε εργατικό δυναμικό και επαγγελματικές δεξιότητες, προσλαμβάνει τάσεις και αντιλαμβάνεται τις προοπτικές που έχουν οι τομείς και οι κλάδοι της οικονομίας ανά γεωγραφική περιοχή.
Η προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου προετοίμαζε το σύστημα διάγνωσης αναγκών της αγοράς εργασίας, μέσω αναθέσεων έργου σε ιδιωτικές εταιρείες, συνολικού ύψους 1 εκατομμυρίου ευρώ. Για εμάς, όμως, το ζητούμενο είναι η χώρα να διαθέτει ένα μόνιμο, λειτουργικό και αξιόπιστο σύστημα διάγνωσης αναγκών.
Γι’ αυτό το λόγο, καταργήσαμε τις εξωτερικές αναθέσεις, περιορίζοντας τη δαπάνη και αναθέσαμε στη Διεύθυνση Απασχόλησης του υπουργείου Εργασίας το συντονισμό αυτής της προσπάθειας και εμπιστευθήκαμε αυτό το επιστημονικό έργο στο Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού. Μέσα σε λίγους μήνες, αναθεωρήσαμε το σχέδιο δράσης και προχωρήσαμε στη δημιουργία ενός θεσμοθετημένου και φερέγγυου συστήματος διάγνωσης αναγκών, το οποίο, αξιοποιώντας την υπάρχουσα τεχνογνωσία, παράγει έγκαιρα και έγκυρα αποτελέσματα για την αγορά εργασίας, βάσει των οποίων γίνεται ο σχεδιασμός των προγραμμάτων απασχόλησης. Όπως είναι γνωστό, τα ανασχεδιασμένα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης και εγγυημένης απασχόλησης είναι προσανατολισμένα σε δυναμικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας και έχουν ως σκοπό την αναβάθμιση εκείνων των δεξιοτήτων, βλέπε ψηφιακές, που χρειάζονται οι επιχειρήσεις.
ΕΡ: Πρόσφατα, ψηφίστηκε το νομοσχέδιο για την κοινωνική οικονομία. Κρίνετε ότι η κοινωνική οικονομία αποτελεί πραγματική λύση για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της χώρας;
ΑΠ: Εκτός από τον ιδιωτικό και τον κρατικό τομέα, υπάρχει και ένας τρίτος τομέας ο οποίος βασίζεται στην εξής λογική: Δεν ανταγωνίζεται τον ιδιωτικό τομέα – δεν υποκαθιστά το κράτος, αλλά εισάγει διαφορετικό τρόπο παραγωγής, έχοντας ως θεμελιώδη αρχή τη συλλογικότητα και ο τρόπος παραγωγής των προϊόντων και των υπηρεσιών αναπτύσσεται, για να καλύψει όχι μόνο τις κοινωνικές ανάγκες που οι άλλοι δύο τομείς αδυνατούν, αλλά και να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας. Αυτός ο τομέας είναι άγνωστος στην Ελλάδα, όχι, όμως και το εξωτερικό. Χώρες, όπως η Γαλλία, διαμορφώνουν το 10% του ΑΕΠ τους από αυτό.
Με το ν. 4430/2016 που ψηφίστηκε τον περασμένο Οκτώβριο, δημιουργήσαμε το θεσμικό πλαίσιο που εξασφαλίζει ένα σταθερό περιβάλλον που θα μπορεί να υποστηρίζει εμπράκτως την ανάπτυξη των παραγωγικών συνεταιριστικών εγχειρημάτων. Για πρώτη φορά, εισάγεται στην ελληνική έννομη τάξη ένα νέο νομικό πρόσωπο, ο συνεταιρισμός εργαζομένων. Το νέο αυτό νομικό πρόσωπο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από εργαζόμενους πτωχευμένων, προβληματικών ή εγκαταλελειμμένων επιχειρήσεων, από πολύ μικρές ή ατομικές επιχειρήσεις, από ανέργους οι οποίοι επιλέγουν να συστήσουν συνεργατικά σχήματα. Επίσης, στο πεδίο της κοινωνικής οικονομίας μπορούν να δραστηριοποιηθούν νέοι και νέες που δεν θέλουν ή δεν μπορούν να ενταχθούν σε μία απορρυθμισμένη αγορά εργασίας, θέλουν, όμως να μείνουν στη χώρα και να μπορέσουν να εργαστούν σε αυτή με αξιοπρέπεια. Θεωρώ ότι η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα μπορεί να περιορίσει τη φυγή επιστημονικού δυναμικού στο εξωτερικό.
Υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για τα κοινωνικά συνεταιριστικά σχήματα. Το διαπίστωσα κατά τη διάρκεια των επισκέψεών μου, τις τελευταίες ημέρες στο Ηράκλειο και το Ρέθυμνο, αλλά και το προηγούμενο διάστημα σε άλλες πόλεις. Η Ειδική Γραμματεία του υπουργείου Εργασίας προωθεί δράσεις και μέτρα που θα διευκολύνουν τη δημιουργία κοινωνικών συνεταιριστικών σχημάτων. Συγκεκριμένα, δρομολογούνται δράσεις που αφορούν χρηματικές επιχορηγήσεις, δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων, όπως εγγυήσεις δανείων, επιστρεπτέες επιχορηγήσεις ή εγγυητικές επιστολές. Το επόμενο διάστημα, θα λειτουργήσουν υποστηρικτικές δομές ανά Περιφέρεια για τη διάδοση της κοινωνικής οικονομίας. Οι δομές αυτές θα υποστηρίζουν δωρεάν όλους εκείνους που θέλουν να συστήσουν μία κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση.