Εγκρίθηκε, στο πλαίσιο του Interreg, το πρόγραμμα Ελλάδα – Κύπρος. Δυνητικοί δικαιούχοι του προγράμματος, όπως προκύπτει και από την παρακάτω παρουσίαση, είναι και όλοι οι δήμοι του Αιγαίου, της Κρήτης και της Κύπρου.
Είναι γεγονός ότι η έννοια της νησιωτικότητας, παρά τις γενικόλογες διακηρύξεις, δεν έχει ενταχθεί ουσιαστικά στην εθνική χωρική πολιτική μας. Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι η ευαίσθητη αυτή περιοχή, για οικονομικούς, κοινωνικούς, αλλά και εθνικούς λόγους, δεν αποτελεί αναπτυξιακή προτεραιότητα. Ιδιαίτερα στο ΕΣΠΑ, τα κονδύλια που προορίζονται για τα νησιά περιορίζονται, εκτός από ορισμένες μεμονωμένες περιπτώσεις, σε Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα, στα ΠΕΠ του Β. & Ν. Αιγαίου και της Κρήτης. Το πρόγραμμα Interreg Ελλάδα – Κύπρος αποτελεί ουσιαστικά μία επιπλέον χρηματοδοτική πηγή για τα νησιά. Από αυτή την άποψη είναι ιδιαζούσης σημασίας η αξιοποίησή του και η ένταξη δράσεων νησιωτικών δήμων σε αυτό.
Στην Κύπρο, η κατανομή των πόρων του ΕΣΠΑ 2007-2013, σε χωρικό επίπεδο, περιορίστηκε ουσιαστικά στους τέσσερις μεγάλους δήμους (Λευκωσία, Λεμεσός, Λάρνακα, Πάφος). Κάτι ανάλογο τείνει να εφαρμοστεί και στο ΣΕΣ 2014-2020 με κάποιες οριακές μεταβολές. Άρα, είναι πολύ σημαντικό, κυρίως για τους μικρούς και μεσαίους κυπριακούς δήμους, να προετοιμαστούν ώστε να μπορέσουν να ενταχθούν σε ένα Επιχειρησιακό Πρόγραμμα που προβλέπει τη συμμετοχή τους ως τελικούς δικαιούχους.
Η πρώτη πρόσκληση για υποβολή προτάσεων στο πρόγραμμα αναμένεται το Σεπτέμβριο του 2015. Το πρόγραμμα όμως έχει κάποιες ιδιαίτερες τεχνικές, γραφειοκρατικές και επιστημονικές απαιτήσεις. Παράλληλα, επιβάλει την ανάπτυξη διαδημοτικών συνεργασιών μεταξύ ελληνικών και κυπριακών δήμων. Για το λόγο αυτό, είναι σκόπιμο οι δήμοι που ενδιαφέρονται, να αρχίσουν να προετοιμάζονται εγκαίρως. Προς την κατεύθυνση αυτή και με σκοπό την υποστήριξη και πληροφόρηση των δήμων που πιθανόν ενδιαφέρονται, έχει διαρθρωθεί το παρακάτω κείμενο.
Στο κείμενο που ακολουθεί γίνεται μία συνοπτική παρουσίαση του προγράμματος που στηρίζεται κυρίως στο έγγραφο «Προγράμματα συνεργασίας στο πλαίσιο του στόχου της ευρωπαϊκής εδαφικής συνεργασίας, (CCI 2014TC16RFCB055) (http://www.interreg.gr/el/), τις ανακοινώσεις (http://ec.europa.eu/regional_policy/en/policy/cooperation/european-territorial/cross-border/#1) και την παρουσίαση του προγράμματος από τη διαχειριστική αρχή.
Το Πρόγραμμα Ελλάδα-Κύπρος
Το πρόγραμμα εντάσσεται στο πλαίσιο της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και για την επίτευξη οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής
Περιφέρειες και Νομοί που καλύπτει το πρόγραμμα
Όπως προκύπτει από τον χάρτη, στο πρόγραμμα μπορούν να ενταχθούν δήμοι από όλη την Κύπρο, τις περιφέρειες του Β. & Ν. Αιγαίου και της Κρήτης. Πιο συγκεκριμένα, εντάσσονται οι δήμοι που ανήκουν στις περιφέρειες και στους νομούς:
Κύπρος
Βόρειο Αιγαίο
Λέσβος
Σάμος
Χίος
Νότιο Αιγαίο
Δωδεκάνησος
Κυκλάδες
Κρήτη
Ηράκλειο
Λασίθι
Ρέθυμνο
Χανιά
Άξονες προτεραιότητας του Προγράμματος
Το Πρόγραμμα διαρθρώνεται σε τέσσερις άξονες προτεραιότητας:
1. Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της επιχειρηματικότητας στην διασυνοριακή περιοχή.
2. Αποδοτική χρήση ενέργειας και βιώσιμες μεταφορές.
3. Διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος και πρόληψη κινδύνων.
4. Τεχνική βοήθεια.
Θεματικοί στόχοι- Επενδυτικές προτεραιότητες – Ειδικοί στόχοι
Ενδεικτικά αναφέρονται:
Ø Βελτίωση της πρόσβασης, της χρήσης και της ποιότητας των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών.
Ενίσχυση των εφαρμογών ΤΠΕ στον τομέα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, της ηλεκτρονικής μάθησης, της ηλεκτρονικής ένταξης, του ηλεκτρονικού πολιτισμού και της ηλεκτρονικής υγείας.
Διεύρυνση της προσφοράς ψηφιακού περιεχομένου διακυβέρνησης, σε επιλεγμένους τομείς διασυνοριακής συνεργασίας.
Ø Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και του γεωργικού τομέα (για το ΕΓΤΑΑ) και του τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας (για το ΕΤΘΑ).
Στήριξη της ικανότητας των ΜΜΕ να αναπτύσσονται σε περιφερειακές, εθνικές και διεθνείς αγορές και να συμμετέχουν σε διαδικασίες καινοτομίας.
Ενθάρρυνση γεωγραφικής και ποσοτικής αύξησης των αγορών δραστηριοποίησης των ΜΜΕ, με αξιοποίηση της καινοτομίας και δικτύωσης.
Ø Υποστήριξη της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς.
Στήριξη της ενεργειακής απόδοσης, της έξυπνης διαχείρισης της ενέργειας και της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις δημόσιες υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων κτηρίων και στον τομέα της στέγασης.
Πολυδιάστατη, συνεκτική και ολοκληρωμένη προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα στη διασυνοριακή περιοχή.
Προώθηση στρατηγικών χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα για όλα τα είδη περιοχών, ιδιαίτερα για τις αστικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης της αειφόρου πολυτροπικής αστικής κινητικότητας και των μέτρων προσαρμογής σχετικά με τον περιορισμό των επιπτώσεων.
Έξυπνη, βιώσιμη και εναλλακτική κινητικότητα στη διασυνοριακή περιοχή
Ø Προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και της άρσης των προβλημάτων σε βασικές υποδομές δικτύων.
Ανάπτυξη και βελτίωση φιλικών προς το περιβάλλον και με χαμηλές εκπομπές άνθρακα συστημάτων μεταφορών, (στα οποία περιλαμβάνονται και τα συστήματα χαμηλού θορύβου), συμπεριλαμβανομένων των εσωτερικών πλωτών οδών και των θαλάσσιων μεταφορών, των λιμένων, των πολυτροπικών συνδέσεων και των αερολιμενικών υποδομών, με σκοπό την προώθηση της βιώσιμης περιφερειακής και τοπικής κινητικότητας.
Ενίσχυση της διαλειτουργικότητας των συστημάτων μεταφοράς και βελτίωσης της ασφάλειας στη θάλασσα και της ανταλλαγής πληροφοριών.
Ø Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, πρόληψη και διαχείριση κινδύνων.
Προώθηση των επενδύσεων για την αντιμετώπιση ειδικών κινδύνων, εξασφάλιση της ανθεκτικότητας στις καταστροφές και ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης των καταστροφών.
Πρόληψη κινδύνων και προστασία από φυσικές, τεχνολογικές και ανθρωπιστικές καταστροφές.
Ø Διαφύλαξη και προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων
Διατήρηση, προστασία, προώθηση και ανάπτυξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.
Αξιοποίηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της διασυνοριακής περιοχής.
Προώθηση καινοτόμων τεχνολογιών για τη βελτίωση της προστασίας του περιβάλλοντος και την αποδοτικότερη χρήση των πόρων στον τομέα των αποβλήτων, των υδάτων, και αναφορικά με το έδαφος, ή για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Διάδοση και αποτελεσματική χρήση τεχνολογιών για τη βελτίωση της προστασίας του περιβάλλοντος, της αποδοτικότερης χρήσης των πόρων και της υλοποίησης του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού.
Προϋπολογισμός
Ορισμένα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα
Αύξηση της χρήσης σε τεχνολογίες της πληροφορίας και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) από τις επιχειρήσεις και τον δημόσιο τομέα.
Μείωση ρυπογόνων ουσιών στην ατμόσφαιρα των αστικών περιοχών στην επιλέξιμη περιοχή.
Ενίσχυση της προσπελασιμότητας στην περιοχή των συνόρων με παράλληλη βελτίωση της ασφάλειας των μεταφορών.
Βελτίωση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού και της ολοκληρωμένης διαχείρισης παράκτιων ζωνών.
Δημιουργία κοινών στρατηγικών τουριστικής ανάπτυξης και σχεδιασμός κοινών εναλλακτικών τουριστικών προϊόντων / προορισμών.
Βελτίωση της αποτελεσματικότητας των υδάτινων πόρων. Προώθηση της ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων.
Εταίροι
Όπως και στα άλλα προγράμματα του Interreg, εταίροι μπορούν να είναι Εθνικές, Περιφερειακές, Τοπικές αρχές, οι οποίες μπορούν να παίξουν και το ρόλο του επικεφαλής. Επίσης ΜΚΟ και μη κερδοσκοπικοί ιδιωτικοί φορείς, οι οποίοι όμως δεν μπορούν να είναι Leader.
Χωρίς να είναι καθορισμένος ο ανώτατος αριθμός συμμετεχόντων, το επιθυμητό εταιρικό σχήμα κυμαίνεται μεταξύ 4 και 10 εταίρων.
Κριτήρια επιλογής
Στο πρόγραμμα απαιτείται η υποβολή ολοκληρωμένων έργων. Βασική προϋπόθεση, όπως και σε όλα τα έργα του Interreg είναι η διακρατικότητα. Επίσης επιθυμητό στοιχείο αποτελεί η συνέργεια με άλλα προγράμματα.
Ορισμένα από τα κριτήρια αξιολόγησης των προτάσεων είναι:
Ø Κεφαλαιοποίηση υφιστάμενων έργων
Ø Διαβούλευση
Ø Συνάφεια με τη στρατηγική Προγράμματος
Ø Ορατά αποτελέσματα
Ø Απτές και μετρίσιμες επιπτώσεις
Ø Βιωσιμότητα
Ø Ισχυρές συνέργειες
Ø Κεφαλαιοποίηση
Ø Καινοτομία
Ø Ολιστικότητα – διεπιστημονικότητα
Ø Δημοσιότητα – επικοινωνία
Διάρκεια
Η πρώτη πρόσκληση, για υποβολή προτάσεων, αναμένεται τον Σεπτέμβριο 2015. Η πρόσκληση θα είναι ανοιχτή για περίπου 3 μήνες.
Παρατήρηση- Πρόταση
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε ΟΤΑ που στην πλειοψηφία τους, στην Ελλάδα και στην Κύπρο, είναι μικροί με περιορισμένες επιστημονικές και τεχνικές δυνατότητες. Είναι σκόπιμο νομίζω, από την τεχνική βοήθεια του προγράμματος να προβλεφθεί ένα συγκεκριμένο ποσό, που θα χρηματοδοτήσει την υποστήριξη των δήμων στη διαδικασία διατύπωσης και ωρίμανσης των προτάσεων τους.
Ράλλης Γκέκας
Δρ. Οικονομικών ΟΤΑ
rgkekas@skepsis.net.gr