Του Ράλλη Γκέκα*
Στο κεφάλαιο 3.1. του Εταιρικού Συμφώνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) 2014-2020 του Υπουργείου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας, παρουσιάζεται η πολιτική της Ολοκληρωμένης Χωρικής Ανάπτυξης.
Όπως αναφέρεται στο παραπάνω κείμενο η Ολοκληρωμένη Χωρική Ανάπτυξη καλείται: α) να αντιμετωπίσει συγκροτημένα τις ιδιαίτερες προκλήσεις στο χωρικό επίπεδο, β) να μεγιστοποιήσει τα οφέλη από το ΕΣΠΑ σε χωρικό επίπεδο και γ) να προωθήσει την αποδοτική εφαρμογή των νέων χρηματοδοτικών εργαλείων.
Τα βασικά στοιχεία της Ολοκληρωμένης Χωρικής Ανάπτυξης είναι:
- Οι Περιφέρειες ορίζουν τις συγκεκριμένες στρατηγικές τους με βάση τα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στο εσωτερικό τους ή ακόμη και στις Δια-περιφερειακές ενότητες.
- Τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα επιλέγουν τα εργαλεία με τα οποία θα υλοποιήσουν τη στρατηγική τους και ορίζουν αντιστοίχως τους τύπους χωρικών ενοτήτων, τα κριτήρια επιλογής τους, το αναγκαίο ελάχιστο περιεχόμενο των τοπικών σχεδίων και τα κριτήρια αξιολόγησης τους.
- Τα Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα ορίζουν τους ειδικούς στόχους, τους τύπους δράσεων και τις Επενδυτικές Προτεραιότητες.
- Ως ολοκληρωμένη, η προσέγγιση στη χωρική ανάπτυξη είναι δυνατόν, κατά περίπτωση, να επεκτείνεται σε περισσότερους Θεματικούς Στόχους και Επενδυτικές Προτεραιότητες.
- Τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) υποστηρίζουν χρηματοδοτικά τα εργαλεία της Ολοκληρωμένης Προσέγγισης.
- Σε Προγράμματα όπου η αναγνώριση των προκλήσεων και ο σχεδιασμός της κατάλληλης στρατηγικής για την αντιμετώπιση τους διαθέτουν την αναγκαία ωριμότητα, ορίζονται οι συγκεκριμένες χωρικές ενότητες. Στα λοιπά Προγράμματα, ορίζεται σταδιακή, χρονικά προσδιορισμένη, διαδικασία εφαρμογής των εργαλείων.
Αυτό που κάνει εντύπωση στην περιγραφή της πολιτικής της Ολοκληρωμένης Χωρικής Ανάπτυξης είναι ότι παρ’ ότι αυτή η πολιτική αφορά κυρίως, αν όχι κατά αποκλειστικότητα, τους δήμους αυτοί δεν αναφέρονται ούτε μία φορά στο κείμενο. Οι δήμοι όχι μόνο δεν έλαβαν μέρος κατά το σχεδιασμό της πολιτικής αυτής, αλλά είναι απόντες (παρά τις επίμονες πιέσεις της ΚΕΔΕ) και από το πεδίο λήψης αποφάσεων. Είναι φανερό ότι η επιλογή του τύπου των χωρικών ενοτήτων ή τα κριτήρια επιλογής είναι, κατά τεκμήριο, πολιτικές αποφάσεις. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο Συνταγματικό, αφού καταπατάται η αυτονομία και η μη ιεράρχηση των δύο βαθμίδων αυτοδιοίκησης έτσι όπως την ορίζει το Σύνταγμα. Το πρόβλημα στην ουσία του έγκειται στο ότι κάποιοι στην πλατεία Συντάγματος πιστεύουν ότι ξέρουν πολύ καλύτερα τι συμβαίνει στον Έβρο και στο Λασίθι, από τις κατά τόπους αιρετές αρχές. Υπενθυμίζω ότι η πάγια θέση της ΚΕΔΕ, η οποία είχε γίνει αποδεκτή από το Υπουργείο Εσωτερικών, ενώ παράλληλα η Αρμόδια Γενική Διεύθυνση της ΕΕ (DG Regio) δεν είχε εκφράσει αντιρρήσεις, ήταν η δημιουργία ενός ειδικού επιχειρησιακού προγράμματος για τους δήμους.
Ένα δεύτερο σημείο που θα πρέπει να υπογραμμιστεί είναι ότι, παρά το ότι τυπικά το νέο ΕΣΠΑ έχει ξεκινήσει εδώ και ένα εξάμηνο, ακόμα η πολιτική για την Ολοκληρωμένη Χωρική Ανάπτυξη παραμένει νεφελώδης. Εάν δεν καθοριστούν τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ), όπως επίσης και τα Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα, οι δυνατότητες εξειδίκευσης είναι πολύ περιορισμένες.
Το ενδιαφέρον είναι ότι στο κείμενο γίνεται αποδεκτή η ανάγκη συντονισμού των δράσεων αυτών. Μπορεί να συντονίσει αυτές τις δράσεις κάποιος που δεν ξέρει την Τοπική Αυτοδιοίκηση; Με τι σύστημα και δίκτυο πληροφοριών και αμφίπλευρης ενημέρωσης; Με τι επιχειρησιακό σχέδιο; Με τι δυνατότητες feed back;
Τέλος, στα αξιοσημείωτα του κειμένου του Υπουργείου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας θα πρέπει να ενταχθεί το γεγονός ότι δεν αφήνεται μόνο ο καθορισμός των χωρικών τύπων και των κριτηρίων επιλογής σε έξω- αυτοδιοικητικά κέντρα, αλλά δίνεται παράλληλα και η δυνατότητα χρονικής προτεραιότητας του ενός έργου ή μιας περιοχής από την άλλη, με κριτήριο την ωριμότητα της στρατηγικής τους.
Είναι γεγονός ότι τα πράγματα είναι ακόμα θολά. Έχω όμως την εντύπωση ότι όταν ξεκαθαρίσουν θα είναι πολύ αργά για τους δήμους που δεν έχουν φροντίσει, έστω και με βάση αυτές τις περιορισμένες πληροφορίες, να προετοιμαστούν και να «ωριμάσουν» τις στρατηγικές τους. Όπως θα παρουσιαστεί και κατά την περιγραφή των νέων χρηματοδοτικών εργαλείων για τους δήμους, αυτά είναι πολύ ανταγωνιστικά. Δεν θα χρηματοδοτηθούν από αυτά όλοι οι δήμοι. Άρα όποιος προετοιμαστεί κατάλληλα, σε συνδυασμό με τις προσπάθειες της ΚΕΔΕ για τον εξορθολογισμό του συστήματος, θα αποκτήσει ένα ισχυρό προβάδισμα.
Ο Ράλλης Γκέκας είναι διδάκτωρ Οικονομικών της Τ. Α.
Περισσότερα άρθρα με θέμα “Νέο ΕΣΠΑ και Τ.Α.” στο https://localit.gr/site/archives/category/%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF%CF%80%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CE%B5%CE%BA%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AD%CF%82/%CE%BD%CE%AD%CE%BF-%CE%B5%CF%83%CF%80%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84-%CE%B1