Ιστορίες και εμπειρίες από μερικούς από τους μικρότερους δήμους που συμμετέχουν στον Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Συνεργασίας για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη, URBACT, για το πώς ανταποκρίθηκαν στις προκλήσεις του Covid-19, πως και με ποιους συνεργάστηκαν, τι θα αλλάξει και τι θα αντέξει και θα μείνει μετά το πέρασμα της πανδημίας συνέλεξε η διεύθυνση του προγράμματος.
Να σημειωθεί δε ότι το μεγαλύτερο μέρος του αστικού πληθυσμού της Ευρώπης ζει σε κοινότητες με λιγότερους από 100.000 κατοίκους, αυτές οι κωμοπόλεις έχουν σημαντική εκπροσώπηση σε δίκτυα του URBACT, με μερικά από αυτά να δραστηριοποιούνται παράλληλα με μεγάλες μητροπόλεις.
Οι προκλήσεις του COVID-19 για τις μικρές πόλεις
Αν και οι μικρές πόλεις καταγράφουν γενικά χαμηλότερα ποσοστά μόλυνσης από τις μεγαλύτερες γειτονικές τους πόλεις, η πανδημία επιδείνωσε τις οικονομικές προκλήσεις που ήδη αντιμετωπίζουν.
Ωστόσο οι επιβαρύνσεις που προκύπτουν από τα άδεια κέντρα των πόλεων, την έλλειψη οικονομικής κινητικότητας και τους απομονωμένους γηράσκοντες πληθυσμούς επιδεινώθηκαν, ενώ οι μικρές και μεσαίες εμπορικές επιχειρήσεις λόγω των μέτρων για τη δημόσια υγεία έχουν επίσης πληγεί.
Οι μικρότερες πόλεις, οι οικονομίες των οποίων βασίζονται κυρίως σε μία δραστηριότητα, όπως ο τουρισμός, η φιλοξενία, οι μεταφορές ή η εφοδιαστική αλυσίδα είναι ιδιαίτερα ευάλωτες.
Προκειμένου λοιπόν να μάθει η διεύθυνση του προγράμματος πώς οι μικρότερες πόλεις URBACT επιβιώνουν από τον COVID-19, επικοινώνησε με προσωπικό των δήμων, αιρετούς εκπροσώπους , τους επικεφαλής τοπικών ομάδων και συμβούλους σε οκτώ χώρες της ΕΕ.
Αυτό που προέκυψε είναι ότι υπήρξαν σημαντικές διαφορές τόσο στις επιπτώσεις της πανδημίας, όσο και στις αντιδράσεις της κάθε πόλης, που είχαν να κάνουν όχι μόνο λόγω των ποσοστών μόλυνσης από τον κορονοϊό, των μέτρων δημόσιας υγείας ή τον προϋπολογισμό των πόλεων, αλλά και από πολλούς άλλους παράγοντες, όπως η τοπική οικονομική ποικιλομορφία, οι τοπικές πολιτικές, τα δημογραφικά στοιχεία και η γεωγραφική θέση της πόλης. Τα επίπεδα ψηφιοποίησης και ολοκλήρωσης των τοπικών υπηρεσιών επηρεάζουν επίσης τον τρόπο με τον οποίο κάθε πόλη αντιμετωπίζει την κρίση.
Παρόλες τις διαφορές αυτές, τέσσερις βασικές αρχές του URBACT ξεχωρίζουν από τις λύσεις των πόλεων για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού:
- Η συμμετοχή και η δέσμευση των ενδιαφερόμενων μερών και της κοινότητας
Οι θετικές σχέσεις με τους πολίτες και τους ενδιαφερόμενους φορείς βοήθησαν τους μικρότερους δήμους να συντονίσουν τις αντιδράσεις τους- ένας παράγοντας που ενισχύθηκε από τις Τοπικές Ομάδες Δράσης του URBACT (ULG).
«Από τη μία πλευρά, οι μικρότερες πόλεις έχουν λιγότερους πόρους για να αντιμετωπίσουν αυτήν την κατάσταση. Αλλά από την άλλη, δεδομένου ότι η κοινότητα δεν είναι τόσο μεγάλη, είναι ευκολότερο να έρθετε σε επαφή με τα ενδιαφερόμενα μέρη », δήλωσε ο Daniel Castejón Llorach, από την ισπανική πόλη .
Οι δράσεις σε επίπεδο κοινότητας, αυξήθηκαν το 2020, ενισχύοντας το «αίσθημα του ανήκειν στην πόλη μας», λέει η Alicia Valle, Διευθύντρια του Δημοτικού Συμβουλίου, στην ισπανική πόλη Viladecans, μια αλλαγή που ελπίζει ότι θα διαρκέσει. Και πρόσθεσε: «Η αλληλεγγύη των πολιτών αφυπνίστηκε και δείξαμε την ικανότητα ότι μπορούμε να βοηθάμε και να έχουμε αλληλεγγύη απέναντι στους συνανθρώπους μας σε καταστάσεις όπου πραγματικά χρειαζόμασταν ο ένας τον άλλον».
Οι πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν εθελοντές που υποστηρίζουν ηλικιωμένους κατοίκους, επιχειρήσεις που προσφέρουν εξοπλισμό και προγράμματα απασχόλησης για την απολύμανση παιδικών χαρών.
Στην πορτογαλική πόλη Fundão, για παράδειγμα, η Επαγγελματική Σχολή εντάχθηκε στο Κέντρο Μετανάστευσης και παραχώρησε 30 εθελοντές για να παράγουν μάσκες χρησιμοποιώντας υλικά που δόθηκαν ως δωρεά.
Στη βιομηχανική πόλη Gabrovo στη Βουλγαρία, όπου μια ισχυρή παραγωγική βάση σημαίνει ότι η οικονομία δεν επιβραδύνεται, η πόλη παρακολούθησε την ευρωστία 55 τοπικών εταιρειών σε μια διαδικτυακή έρευνα, προβλέποντας μελλοντική απασχόληση.
Παραδείγματα βιώσιμων λύσεων σε επίπεδο κοινότητας περιλαμβάνουν επίσης δημιουργικές υπαίθριες εκδηλώσεις και ταξίδια στην ιταλική πόλη Μάντοβα (Mantua).
Εν τω μεταξύ, μια σειρά από ιστότοποι που δραστηριοποιούνται στην πόλη και συνδέουν καταναλωτές και παραγωγούς, είναι έτοιμοι να συνεχίσουν να προωθούν τις τοπικές επιχειρήσεις, μειώνοντας παράλληλα το αποτύπωμα του άνθρακα.
Ο ιστότοπος ηλεκτρονικού εμπορίου, «Medina Shopping», της ισπανικής πόλης Medina del Campo, γνώρισε άνθηση κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Η κεντρική πλατφόρμα «Viana Market» της πορτογαλικής πόλης Viana do Castelo, προβάλει πάνω από 100 εμπόρους λιανικής, μία από τις πολλές πρωτοβουλίες COVID-19 που αναπτύχθηκαν με τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, τις τοπικές επιχειρήσεις και τους ομίλους ψηφιακής οικονομίας.
Το UBRACT παρέχει μια δομή, τεχνογνωσία και μεθοδολογία για τέτοιου είδους δράσεις. Για παράδειγμα, στην ισπανική πόλη Viladecans, μετά από το αρχικό lockdown, την άνοιξη του 2020, η τοπική ομάδα δράσης του URBACT συναντήθηκε διαδικτυακά για να σχεδιάσει μια λύση που να ανταποκρίνεται στις νέες εκπαιδευτικές ανάγκες.
Ως αποτέλεσμα, μέλη της Τοπικής Ομάδας Δράσης του URBACT- από σχολεία, οικογένειες, εταιρείες, πανεπιστήμια και το Εκπαιδευτικό Δίκτυο Καινοτομίας της πόλης – άρχισαν να υλοποιούν μια πρωτοβουλία για την παροχή κατάρτισης και υποστήριξης ΤΠΕ σε εκπαιδευτικούς και οικογένειες.
Η εμπερία της Viladecans ενέπνευσε και άλλες πόλεις που συμμετείχαν στο δίκτυο URBACT, OnBoard, να ξεκινήσουν παρόμοιες συμμετοχικές δράσεις. Σήμερα, στα σχολεία της σουηδικής πόλης Halmstad συμμετέχουν γονείς, επιχειρήσεις, αθλητικοί σύλλογοι, κάτι που όπως αναφέρει ο Jonas Åberg, συντονιστής του δικτύου μεταφοράς, OnBoard, «κανονικά δεν θα συνέβαινε καθόλου».
- Διατομεακή συνεργασία και πολυεπίπεδη διακυβέρνηση
Σημαντικό για την ανθεκτικότητα των μικρών πόλεων είναι το είδος τη συνεργασίας που προωθεί το URBACT μεταξύ δημοτικών υπηρεσιών και άλλων φορέων σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.
Η Anna Wallefors λέει ότι η στενή συνεργασία της σουηδικής πόλης Halmstad, με γειτονικούς δήμους και πολλούς τοπικούς φορείς είναι βασική για τον τρόπο αντιμετώπισης του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης. Με μόλις έξι δήμους στην περιοχή και 10.000 δημοτικούς υπαλλήλους, «είναι πιο εύκολο να συνεργαστούμε».
Η περιφερειακή πόλη Viladecans στην Ισπανία βασίζεται στον «καλό συντονισμό με τις υγειονομικές δομές που είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση της πανδημίας», λέει η Alicia Valle. Δημιουργήθηκε οριζόντια ομάδα εργασίας που ανέλαβε τον συντονισμό και την οποία αποτελούσαν ομάδα του Δημοτικού Συμβουλίου της Viladecans και εκπροσώποι από το νοσοκομείο και τα πέντε γηροκομεία.
«Παρακολουθήθηκε η εξέλιξη της πανδημίας και αναζητήθηκαν λύσεις πέρα από την ανταλλαγή πρωτοκόλλων και ποια μηνύματα πρέπει να διαδίδονται μεταξύ των πολιτών». Μια παρόμοια κοινή ομάδα εργασίας δημιουργήθηκε για την ασφάλεια στα σχολεία και την αποτελούν άτομα από πρωτοβάθμια κέντρα υγειονομικής περίθαλψης, το Τμήμα Εκπαίδευσης του συμβουλίου και τις σχολικές εκπαιδευτικές ομάδες.
Στον αγροτικό τοπικό δήμο Jelgava στη Λετονία, η Anita Škutāne, αναπληρώτρια επικεφαλής ανάπτυξης αναφέρει: «Χρησιμοποιούμε μια διατομεακή προσέγγιση στην καθημερινή μας ζωή στον δήμο, καθώς αποδεικνύεται ότι μπορούμε να πετύχουμε ευκολότερα και γρηγορότερα αποτέλεσμα, όταν πολλά ενδιαφερόμενα μέρη ή ενδιαφερόμενοι φορείς συνεργάζονται και αναζητούν λύσεις».
Αυτό ενίσχυσε την αποτελεσματικότητά τους απέναντι στην πανδημία, με δράσεις που ξεκινούν από την αυξημένη κοινωνική υποστήριξη, τις παραδόσεις συσκευασιών τροφίμων και την επαναπασχόληση εργαζομένων στον πολιτιστικό τομέα, έως την ανακαίνιση δημόσιων κτιρίων και χώρων.
- Μαθαίνοντας από άλλες πόλεις – διακρατικές ανταλλαγές URBACT
«Υπάρχει ένα μέρος όπου οι μικρές ευρωπαϊκές πόλεις αισθάνονται άνετα και όπου μπορούν να μάθουν ο ένας από τον άλλο – και αυτό είναι το URBACT», λέει η επικεφαλής εμπειρογνώμονας του URBACT Mireia Sanabria. Και προσθέτει:
Οι περισσότερες πόλεις που συμμετέχουν στα δίκτυα URBACT μπόρεσαν να κρατήσουν επαφή κατά τη διάρκεια της πανδημίας, με συναντήσεις μέσω τηλεδιασκέψεων.
Η Caterina Fresu, από το Δήμο Sassari (Σαρδηνία, Ιταλία) αναφέρει ότι οι διαδικτυακές υπηρεσίες της πόλης βελτιώνονται ως αποτέλεσμα: «Μέσω του προγράμματος URBACT είχαμε την ευκαιρία να συναντήσουμε τους συναδέλφους μας σε πόλεις εταίρους σχεδόν κάθε εβδομάδα, μοιράζοντας προβλήματα και λύσεις και βρίσκοντας κοινό έδαφος . Χωρίς αυτή τη συχνή κοινή ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών σίγουρα θα αισθανόμασταν πιο μόνοι απέναντι σε μια άγνωστη και απρόβλεπτη πρόκληση. ”
Σε έξι χώρες, το έργο έξυπνης πόλης του δικτύου URBACT ,Card4All, που προωθεί ψηφιακές «κάρτες πολιτών», είναι ιδιαίτερα επίκαιρο. Η πόλη Jurmala στη Λάτβια, για παράδειγμα, μοιράστηκε τον τρόπο με τον οποίο η κάρτα πολίτη του δήμου τους επέτρεψε μια πολύτιμη ανάλυση της χρήσης των μέσων μαζικής μεταφοράς κατά τη διάρκεια του COVID-19.
«Αν και βρίσκεται σε αρχική φάση μελέτης, χάρη στο Card4all, κατά τη διάρκεια του απαγορευτικού (lockdown) έχουν γίνει σημαντικά βήματα για την ενεργοποίηση ψηφιακών υπηρεσιών για πολίτες στην ιταλική πόλη Sassari», καταλήγει η Catarina Fresu.
«Το πιο δυνατό πράγμα είναι να παραμείνουν οι άνθρωποι μαζί και να ξεπεράσουν τις προκλήσεις μαζί», λέει η Desislava Koleva από το Δήμο του Γκάμπροβο στη Βουλγαρία. Με τους εταίρους που συμμετέχουν στο δίκτυο URBACT, iPlace, το Γκάμπροβο διερεύνησε πώς να υποστηρίξουν το άνοιγμα και τη βιωσιμότητα των οικονομιών τους μετά την πανδημία του COVID-19.
Στο Amarante στην πορτογαλία, ο διευθυντής έργου για το δίκτυο iPlace και ο διευθυντής του InvestAmarante Tiago Ferreira λέει: «Αυτές οι συζητήσεις εμπλούτισαν όλους τους συμμετέχοντες. Νιώσαμε τυχεροί που έχουμε αυτήν την ευκαιρία να μοιραστούμε ιδέες και να αποκτήσουμε πρόσβαση σε ένα δίκτυο υποστήριξης. ” Το μικρό μέγεθος της πόλης Amarante ήταν «ένα μεγάλο πλεονέκτημα» από την άποψη της υγείας. Οι τουρίστες επέστρεψαν «πολύ γρήγορα» το καλοκαίρι και οι οικονομικοί τομείς όπως η μεταλλουργία, η ξυλουργική και οι κατασκευές παρέμειναν ανοιχτοί.
Οι διακρατικές ανταλλαγές του URBACT ενισχύουν επίσης την ανθεκτικότητα στην ισπανική πόλη Medina del Campo . «Όχι μόνο χάρη στην εμπειρία και τη γνώση των πόλεων-εταίρων – που είναι πάντα χρήσιμη», λέει ο συντονιστής της Τοπικής Ομάδας Δράσης URBACT, Juan González Pariente, «αλλά χάρη σε δίκτυα με ορισμένες από αυτές τις πόλεις που μπορούν να βοηθήσουν τη Medina να βρει νέες θέσεις εργασίας και πόρους». Για παράδειγμα, το δίκτυο URBACT CityCentreDoctor οδήγησε σε συνέργειες μεταξύ της Medina del Campo και της βιομηχανίας οίνου της πόλης Amarante, δημιουργώντας νέες οικονομικές ευκαιρίες και διαρκή υποστήριξη.
Οι πόλεις-εταίροι του δικτύου OnBoard συμφωνούν. Στην ισπανική πόλη Viladecans, η Sara Cerezo, υπεύθυνη υποστήριξης του δικτύου OnBoard, λέει: «Η ανταλλαγή εμπειριών με πόλεις-εταίρους του URBACT ήταν πραγματικά χρήσιμη και ενδιαφέρουσα. Κάθε πόλη είχε μια διαφορετική προσέγγιση και διαφορετικές δράσεις. ” Και για τον Jonas Åberg της σουηδικής πόλης Halmstad, «η τακτική επικοινωνία με τους συνεργάτες του URBACT, η ανταλλαγή εμπειριών και συμβουλών, σε διαδικτυακές συναντήσεις ήταν πραγματικά χρήσιμη καθ ‘όλη τη διάρκεια της κρίσης».
Ελπίδες για το μέλλον
Για πολλές μικρότερες πόλεις, αν και οι καιροί είναι δύσκολοι, η πανδημία COVID-19 προκάλεσε μία διαρκή θετική αλλαγή. «Τα άσχημα αποτελέσματα της πανδημίας θα αναγκάσουν τον καθένα να αλλάξει τον τρόπο που εργαζόμαστε ή που εργαζόμαστε μέχρι τώρα», λέει ο Juan González Pariente στη Μεντίνα. Το Συμβούλιο της ιταλικής πόλης Σάσσαρι (Sassari), αναγνώρισε τη σημασία της ψηφιοποίησης, της κατάρτισης και της τεχνολογίας για την εξ αποστάσεως εργασία. Η Caterina Fresu ελπίζει ότι «η κατάσταση έκτακτης ανάγκης μπορεί να μετατραπεί σε ευκαιρία να ξεκινήσει ο μετασχηματισμός της πόλης Sassari σε μια έξυπνη πόλη».
Οι πόλεις έχουν επίσης δει την αξία του καθαρού αέρα και του υγιεινού τρόπου ζωής. «Εάν υπάρχει ένα καλό πράγμα που προέκυψε από την κρίση του COVID-19, είναι οι περιβαλλοντικές βελτιώσεις όπως η μειωμένη κυκλοφοριακή κίνηση, ο καθαρότερος αέρας», λέει η Adriana Nepote, αντιδήμαρχος της ιταλικής πόλης Μάντοβα (Mantua) . Και προσθέτει: «Πρέπει να είμαστε ανθεκτικοί όχι ως άτομα αλλά ως Ευρωπαίοι πολίτες. Πρέπει να εφαρμόσουμε την ιδέα της κοινότητας και να είμαστε πιο γενναιόδωροι, και στη συνέχεια πρέπει να μάθουμε – αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί μια μεγάλη ευκαιρία για όλους μας να εφαρμόσουμε και να αναπτύξουμε νέους τρόπους ζωής».
Συνολικά, λέει η Mireia Sanabria, εμπειρογνώμονας του URBACT: «Παρόλο που είναι ακόμα πολύ νωρίς για να αποδείξουμε πόσο σημαντικό ήταν το URBACT, αυτές οι πόλεις που συμμετείχαν σε έργα του URBACT και χρησιμοποίησαν τη μεθοδολογία και ενσωμάτωσαν αυτόν τον τρόπο εργασίας, πιθανότατα αντέδρασαν καλύτερα κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Εάν η δημόσια διοίκηση έχει αυτές τις ικανές ομάδες, εάν έχει την ευελιξία και την τεχνολογία για να αντιδρά σε αυτές τις καταστάσεις, υπάρχει μεγάλη διαφορά».
Πληροφορίες από urbact.eu