Ο Δήμαρχος, αποτελεί το κεντρικό πρόσωπο του συστήματος διακυβέρνησης ενός δήμου. Είναι  ο πολιτικοδιοικητικός προϊστάμενος του μηχανισμού του Δήμου. Ο δήμαρχος μαζί με την παράταξη του, καθορίζει την πορεία του Δήμου. Γενικά ο ρόλος του Δημάρχου είναι επιτελικός, δίνει κατευθύνσεις για τη δράση των δημοτικών υπηρεσιών και την υλοποίηση του προγράμματος της δημοτικής αρχής. Επιπλέον είναι ο προϊστάμενος των υπηρεσιών του δήμου οι οποίες διοικούνται από το  Γενικό Γραμματέα*.

Αήμφωνα με το άρθρο 58 του Ν.3852/2010 & παρ. 44 του Ν.3979/2011 οι αρμοδιότητες του δημάρχου είναι οι παρακάτω:

• Εκπροσωπεί το Δήμο στα δικαστήρια και σε κάθε δημόσια αρχή
• Εκτελεί τις αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου, της οικονομικής και της επιτροπής ποιότητας ζωής. Η μη εκτέλεση των αποφάσεων αυτών συνιστά σοβαρή πειθαρχική παράβαση καθήκοντος.
• Ορίζει τους αντιδημάρχους, συγκαλεί και προεδρεύει της εκτελεστικής επιτροπής και συντονίζει την υλοποίηση των αποφάσεών της.
• Είναι προϊστάμενος των υπηρεσιών του Δήμου. Ως προϊστάμενος όλου του προσωπικού του Δήμου, εκδίδει τις πράξεις που προβλέπουν οι σχετικές διατάξεις για το διορισμό, τις κάθε είδους υπηρεσιακές μεταβολές και την άσκηση του πειθαρχικού ελέγχου.
• Συνυπογράφει τους βεβαιωτικούς καταλόγους και τα χρηματικά εντάλματα πληρωμής των δαπανών, οι οποίες έχουν εκκαθαριστεί από την αρμόδια υπηρεσία του Δήμου.
• Υπογράφει τις συμβάσεις που συνάπτει ο Δήμος
•  Εκδίδει τις άδειες που προβλέπονται από τις διατάξεις που διέπουν τις αρμοδιότητες του Δήμου.
•  Εκδίδει πιστοποιητικά προσωπικής και οικογενειακής κατάστασης των δημοτών,  καθώς και τις βεβαιώσεις μόνιμης κατοικίας.
• Συνιστά ομάδες εργασίας και ομάδες διοίκησης έργου από μέλη του δημοτικού συμβουλίου, υπαλλήλους του Δήμου, υπαλλήλους του δημοσίου τομέα ή ιδιώτες για τη μελέτη και επεξεργασία θεμάτων του Δήμου, καθορίζοντας τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας τους.
• Μπορεί να αναθέτει, χωρίς αμοιβή, την εποπτεία και το συντονισμό συγκεκριμένων δράσεων του Δήμου σε μέλη του δημοτικού συμβουλίου.
• Όταν δημιουργείται άμεσος και προφανής κίνδυνος ή απειλείται άμεση ζημία των δημοτικών συμφερόντων από την αναβολή λήψης απόφασης, ο Δήμαρχος μπορεί να αποφασίσει για θέματα που ανήκουν στην αρμοδιότητα της Οικονομικής ή της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής. Στην περίπτωση αυτή οφείλει να υποβάλει προς έγκριση τη σχετική απόφασή του κατά την επόμενη συνεδρίαση της αντίστοιχης επιτροπής.
• Σε περίπτωση όπου τα ιδιωτικά συμφέροντα του Δημάρχου ή συγγενή του έως το δεύτερο βαθμό εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγκρούονται με τα συμφέροντα του Δήμου, ο Δήμαρχος υποχρεούται να απέχει και τα αντίστοιχα καθήκοντα ασκεί αντιδήμαρχος ή σύμβουλος του επιτυχόντος συνδυασμού που ορίζεται από το δημοτικό συμβούλιο. Η μη τήρηση της υποχρέωσης αυτής συνιστά σοβαρή πειθαρχική παράβαση καθήκοντος.
•  Στις περιπτώσεις που ο Δήμαρχος εκτελεί αποφάσεις σύμφωνα με τη παραπάνω περίπτωση β, δηλαδή υλοποιεί αποφάσεις των Επιτροπών, δεν υπέχει αστική, ποινική και πειθαρχική ευθύνη, εφόσον αυτές δεν έχουν ακυρωθεί, ανακληθεί ή ανασταλεί.
• Ο Δήμαρχος δεν θεωρείται υπόλογος κατά την έννοια του άρθρου 44 του Ν.4129/2013 και σε βάρος του επιτρέπεται καταλογισμός μόνο για δόλο ή βαριά αμέλεια.
• Οι ρυθμίσεις των παραγράφων 4 και 5 ισχύουν και για τους αντιδημάρχους όταν σε αυτούς ανατίθεται η άσκηση αρμοδιοτήτων του Δημάρχου.

*Ο Γενικός Γραμματέας μαζί με την Εκτελεστική Επιτροπή, που θεσπίστηκε για πρώτη φορά με τον «Καλλικράτη» και απαρτίζεται από τον Δήμαρχο και τους Αντιδημάρχους, αποσκοπούν στην υποστήριξη του Δημάρχου ώστε αυτός να ασκεί το συντονιστικό επιτελικό του ρόλο, ως επικεφαλής ενός συντονιστικού συλλογικού οργάνου που συναποτελείται από αυτόν και τους Αντιδημάρχους.

Πηγές:

• Ενημερωτικό κείμενο της Δήμητρας Κουτσούρη,  πρ. Γενική Διευθύντρια ΥΠ.ΕΣ. και Σύμβουλος Κ.Ε.Δ.Ε.
• Ενημερωτικό κείμενο της  Ντορέττας Αλεξίου, Δικηγόρος της Νομικής Υπηρεσίας της  Κ.Ε.Δ.Ε.