Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι εάν υπάρξει συγκεκριμένη στοχοθεσία, οργανωμένος σχεδιασμός, καθώς και κατάλληλο εποπτικό και ρυθμιστικό πλαίσιο, προκειμένου να διασφαλίζονται πλήρως τα συμφέροντα του δήμου και των δημοτών του, η ιδιωτικοποίηση μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα για τον δήμο, τόσο οικονομικού, όσο και κοινωνικού χαρακτήρα.
Της Νάντιας Μουράτογλου
Η οικονομική κρίση είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο το οποίο ταλαιπωρεί, την τελευταία πενταετία, μεγάλο αριθμό χωρών, ανάμεσα στις οποίες ανήκει και η χώρα μας. Εξαιτίας των δύσκολων οικονομικών συγκυριών που επικρατούν, οι ΟΤΑ καλούνται να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις των δημοτών τους, καθώς και να καλύψουν τις ανάγκες τους με το μικρότερο δυνατό κόστος. Στα πλαίσια αυτών των προσπαθειών υιοθετούν ως εναλλακτική τη λύση των ιδιωτικοποιήσεων.
Οι ιδιωτικοποιήσεις ωστόσο έχουν αποτελέσει ένα ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο ζήτημα στο χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης τα τελευταία χρόνια. Έχουν ένθερμους υποστηρικτές, αλλά και φανατικούς αντιστάτες. Ο λόγος; Τα οφέλη που προκύπτουν από αυτές, αλλά και οι προβληματισμοί που γεννώνται γύρω από το τίμημα που πληρώνεται για να εξασφαλιστούν τα οφέλη αυτά.
Ποια είναι όμως τα κίνητρα για να επιλεγεί η ιδιωτικοποίηση ως λύση; Σημαντικά κίνητρα για την επιλογή αυτής της εναλλακτικής μπορεί να είναι η μείωση της πολιτικής παρέμβασης στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, η εύκολη εξασφάλιση χρηματοδότησης από τις αγορές κεφαλαίου και φυσικά τα άμεσα οικονομικά ανταλλάγματα που προκύπτουν. Σε κάθε περίπτωση όμως οι ιδιωτικοποιήσεις θα πρέπει να σχεδιάζονται κατάλληλα, ώστε να μπορούν να επιφέρουν ουσιαστική βελτίωση στην παραγωγικότητα και στην ανταγωνιστικότητα των ΟΤΑ.
Ένας από τους επικρατέστερους τομείς εφαρμογής των ιδιωτικοποιήσεων, που απασχόλησε έντονα πολλούς από τους πρωτοβάθμιους ΟΤΑ της χώρας μας τα τελευταία χρόνια, είναι αυτός της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Η ιδιωτικοποίηση της υπηρεσίας αυτής (καθαριότητας και αποκομιδής απορριμμάτων), αφορά ουσιαστικά την ανάθεση υπηρεσιών που παρήγαγε ο δημόσιος τομέας, σε ιδιωτικές επιχειρήσεις με τη σύναψη συμβάσεων. Στην περίπτωση αυτή δεν περιλαμβάνεται πώληση κεφαλαίου, αντίθετα αυτό που διατίθενται είναι ένα συμβόλαιο δικαιώματος παροχής των υπηρεσιών. Το κράτος «προκαλεί» ουσιαστικά τον ιδιωτικό τομέα, μέσω διαγωνισμών να μειοδοτήσει προκειμένου να αποκτήσει το δικαίωμα να παρέχει την υπηρεσία σύμφωνα με τους όρους του διαγωνισμού. Αποτέλεσμα της παραπάνω διαδικασίας είναι η μείωση του κόστους, αφού η επιχείρηση που θα επιλεγεί θα πρέπει να προσφέρει το μικρότερο κόστος σε σχέση με τις άλλες επιχειρήσεις.
Ο δήμος Έδεσσας
Ενδεικτικό παράδειγμα δήμου που έχει επιλέξει τη λύση της ιδιωτικοποίησης για την υπηρεσία καθαριότητας και αποκομιδής απορριμμάτων αποτελεί ο δήμος Έδεσσας. Ο συγκεκριμένος δήμος ήταν ο πρώτος από την ηπειρωτική Ελλάδα που επέλεξε την καθολική ιδιωτικοποίηση στον τομέα αυτό.
Με την ιδιωτικοποίηση της συγκεκριμένης υπηρεσίας ο δήμος Έδεσσας κατάφερε να μειώσει σημαντικά το κόστος παροχής της και μάλιστα σε ποσοστό της τάξης του 33%, σε σχέση με το αρχικό ποσό που κατέβαλε για κάλυψη των αναγκών καθαριότητας και αποκομιδής. Συγκεκριμένα, ενώ πριν την ιδιωτικοποίηση η διαχείριση της καθαριότητας της Δ.Ε. Έδεσσας κόστιζε 1.090.000 ευρώ, μετά την εκχώρηση της σε ιδιωτική εταιρεία μέσω διεθνούς διαγωνισμού κοστίζει 728.580 €. Το κόστος αποκομιδής και καθαριότητας δηλαδή περιορίστηκε στο 67% της προηγούμενης δαπάνης.
Εκτός όμως από τα οικονομικά οφέλη που προέκυψαν από την ιδιωτικοποίηση αυτή, ο δήμος διευκολύνθηκε και σε τομείς που αντιμετώπιζε χρόνια προβλήματα. Σημαντικό ήταν το γεγονός ότι απαλλάχθηκε από τις χρονοβόρες διαδικασίες έγκρισης και πρόσληψης εποχικού προσωπικού. Επίσης απέφυγε τη διενέργεια διαφόρων διαγωνισμών για την κάλυψη προμηθειών, καθώς και για την εξασφάλιση κατάλληλου εξοπλισμού. Αποσυμφορήθηκαν ακόμα οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες του δήμου στην συντήρηση οχημάτων. Και γενικότερα όλες οι αρμοδιότητες για την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος αποκομιδής και καθαριότητας εκχωρήθηκαν στην ιδιωτική εταιρεία που ανέλαβε το έργο.
Τα εργασιακά ζητήματα που ενδεχομένως να προέκυπταν από τη συγκεκριμένη ιδιωτικοποίηση λύθηκαν με τη μετακίνηση των εργαζομένων στον τομέα της ανακύκλωσης καθώς και στην υπηρεσία πρασίνου, όπου ο δήμος δεν είχε κανέναν υπάλληλο μέχρι τη δεδομένη στιγμή.
Ο προβληματισμός που ανακύπτει όμως σχετικά με την παραπάνω διαδικασία έγκειται στο… Κατά πόσο η ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων προσφέρει εξοικονομήσεις πόρων σε όλους τους δήμους ανεξαρτήτως μεγέθους, γεωγραφικής θέσης, δομής και χρόνου; Βασικοί παράγοντες που φαίνεται να επηρεάζουν την έκβαση των ιδιωτικοποιήσεων, σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία, είναι το πληθυσμιακό μέγεθος της περιοχής, η γεωγραφική της θέση, η δομή της, η ύπαρξη ή όχι οικονομιών κλίμακας, η διάρθρωση της αγοράς, το ισχύον φορολογικό καθεστώς, η ύπαρξη ή μη ανταγωνισμού, αλλά και ο αριθμός των ενδιαφερόμενων ιδιωτικών επιχειρήσεων.
Συγκεντρωτικά όμως και σύμφωνα με όλα τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι εάν υπάρξει συγκεκριμένη στοχοθεσία, οργανωμένος σχεδιασμός, καθώς και κατάλληλο εποπτικό και ρυθμιστικό πλαίσιο, προκειμένου να διασφαλίζονται πλήρως τα συμφέροντα του δήμου και των δημοτών του, η ιδιωτικοποίηση μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα για τον δήμο, τόσο οικονομικού, όσο και κοινωνικού χαρακτήρα.
Παρά τα εντυπωσιακά αποτελέσματα όμως που μπορεί να προκύψουν αρχικά, θα πρέπει να υπάρχουν οι σχετικές επιφυλάξεις για το τι θα γίνει στο μέλλον…
Το άρθρο αυτό αποτελεί περίληψη διπλωματικής εργασίας στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Τοπική Ανάπτυξη- Τοπική Αυτοδιοίκηση» των πανεπιστημίων Αριστοτελείου, Δημοκρίτειου, Πειραιώς, Πελοποννήσου και της ΕΕΤΑΑ