Η Ελλάδα είναι μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ που κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τους στόχους προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωσης των αστικών αποβλήτων και των συνολικών απορριμμάτων συσκευασίας για το 2025, και τον στόχο υγειονομικής ταφής για το 2035, όπως αποκαλύπτει έκθεση που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Σύμφωνα με την έκθεση εννέα κράτη μέλη βρίσκονται σε καλό δρόμο για την επίτευξη των στόχων για το 2025: Αυστρία, Βέλγιο, Τσεχία, Δανία, Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες και Σλοβενία.
Ωστόσο, σύμφωνα με την ανακοίνωση της Κομισιόν, 18 κράτη μέλη κινδυνεύουν να μην επιτύχουν έναν ή κανέναν από τους δύο στόχους για το 2025.
Η Εσθονία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Ιρλανδία, η Λετονία, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Σουηδία κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τον στόχο για τα αστικά απόβλητα.
Η Βουλγαρία, η Κροατία, η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία κινδυνεύουν να μην επιτύχουν κανέναν από τους δύο στόχους, τόσο για τα αστικά απόβλητα όσο και για τα συνολικά απορρίμματα συσκευασίας για το 2025.
Ορισμένες χώρες συνεχίζουν επίσης την υγειονομική ταφή των περισσότερων αστικών αποβλήτων τους και πιθανότατα δεν θα επιτύχουν τον στόχο υγειονομικής ταφής για το 2035. Η Επιτροπή διατυπώνει συστάσεις στα εν λόγω κράτη μέλη, με βάση τη συνεχή οικονομική και τεχνική στήριξη που παρέχεται για τη βελτίωση των επιδόσεων όσον αφορά τη διαχείριση των αποβλήτων.
Αύξηση της παραγωγής αποβλήτων
Κάθε χρόνο, οι Ευρωπαίοι παράγουν κατά μέσο όρο 530 kg αστικών αποβλήτων ανά άτομο (απόβλητα που προέρχονται από νοικοκυριά και παρόμοια απόβλητα από επιχειρήσεις).
Τα αστικά απόβλητα, παρόλο που ανακυκλώνονται όλο και περισσότερο και καταλήγουν όλο και λιγότερο σε χώρους υγειονομικής ταφής, αποτελούν μία από τις πιο πολύπλοκες ροές αποβλήτων προς διαχείριση.
Στην ΕΕ, περίπου το 50 % των αστικών αποβλήτων ανακυκλώνονται ή λιπασματοποιούνται, ενώ το 23 % καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής. Η ποσότητα των απορριμμάτων συσκευασίας που παράγονται αυξάνεται σταθερά.
Μεταξύ του 2013 και του 2020 η ποσότητα των παραγόμενων απορριμμάτων συσκευασίας αυξήθηκε κατά 15 % σε ολόκληρη την ΕΕ, φθάνοντας σχεδόν τα 80 εκατομμύρια τόνους. Περίπου το 64 % των απορριμμάτων συσκευασίας ανακυκλώνεται πλέον, αν και αυτό ποικίλλει ανάλογα με το υλικό. Περισσότερο από το 75 % του χαρτιού, του χαρτονιού και των μεταλλικών συσκευασιών ανακυκλώνεται, σε σύγκριση με λιγότερο από το 40 % των πλαστικών – γεγονός που αποτελεί πρόβλημα στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, πολλές από τις οποίες κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τον ειδικό ανά υλικό στόχο όσον αφορά την ανακύκλωση των απορριμμάτων πλαστικών συσκευασιών.
Σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών
Η έκθεση δείχνει ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις επιδόσεις όσον αφορά τη διαχείριση των αποβλήτων ανά την ΕΕ. Για ορισμένες χώρες, απομένουν ακόμη πολλά να γίνουν για την επίτευξη των στόχων που έχουν συμφωνηθεί στην ενωσιακή νομοθεσία και απαιτούνται περισσότερες μεταρρυθμίσεις, ιδίως: για τη διασφάλιση της επεξεργασίας των βιολογικών αποβλήτων, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 1/3 των αστικών αποβλήτων· τη χωριστή συλλογή αποβλήτων, που αποτελεί προϋπόθεση για την ανακύκλωση· και τη βελτίωση της ποιότητας των δεδομένων. Ωστόσο, οι περισσότερες χώρες της ΕΕ έχουν θεσπίσει ή βρίσκονται σε διαδικασία θέσπισης μεταρρυθμίσεων στον τομέα των αποβλήτων για τη βελτίωση των ποσοστών ανακύκλωσης, ορισμένες από τις οποίες αναμένεται να αποφέρουν αποτελέσματα κατά τα επόμενα έτη.
Εξωτερικοί παράγοντες επηρέασαν επίσης τις επιδόσεις, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων της πανδημίας COVID-19, η οποία μείωσε ή διέκοψε τη χωριστή συλλογή σε ορισμένες χώρες. Η πρόσφατη αύξηση των τιμών της ενέργειας επηρεάζει επίσης αρνητικά τις δραστηριότητες ανακύκλωσης.
Συστάσεις και στήριξη από την ΕΕ
Η Επιτροπή διατυπώνει ειδικές συστάσεις για τα 18 κράτη μέλη που κινδυνεύουν να μην επιτύχουν τους κύριους στόχους ανακύκλωσης για το 2025. Οι συστάσεις αυτές καλύπτουν ευρύ φάσμα δράσεων: μείωση των μη ανακυκλώσιμων αποβλήτων, αύξηση της επαναχρησιμοποίησης, ενίσχυση της χωριστής συλλογής, ανάπτυξη ικανοτήτων επεξεργασίας αποβλήτων ως προς τη διαλογή και την ανακύκλωση, βελτίωση της διακυβέρνησης, διάθεση οικονομικών μέσων και ευαισθητοποίηση.
Η Επιτροπή θα συνεχίσει να στηρίζει τα κράτη μέλη στην εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας για τα απόβλητα, μέσω της στήριξης της ενωσιακής χρηματοδότησης, της τεχνικής βοήθειας (για παράδειγμα μέσω της επισκόπησης της εφαρμογής της περιβαλλοντικής πολιτικής), της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών και της προώθησης της μάθησης μεταξύ ομοτίμων. Ωστόσο, οι εθνικές αρχές είναι υπεύθυνες για την εντατικοποίηση των προσπαθειών πολιτικής και την ενίσχυση της επιτόπιας δράσης.
Επιπλέον, η Επιτροπή παρουσίασε πρωτοβουλίες που συμβάλλουν σε μια πιο κυκλική οικονομία και θα στηρίξουν τα κράτη μέλη στη βελτίωση των επιδόσεων στη διαχείριση των αποβλήτων και στην επίτευξη των στόχων, όπως οι προτάσεις για νέους κανονισμούς για τις μεταφορές αποβλήτων, τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας, και για τον οικολογικό σχεδιασμό για βιώσιμα προϊόντα.
Ο επίτροπος Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας, κ. Βιργκίνιους Σινκέβιτσιους, δήλωσε: «Η εφαρμογή μέτρων για τη μείωση των αποβλήτων και την ανακύκλωση στην πράξη είναι καίριας σημασίας για τη μετάβασή μας στην κυκλική οικονομία. Η μετατροπή των αποβλήτων σε πόρους συμβάλλει στη σταδιακή επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας, αυξάνει την ασφάλεια του εφοδιασμού ενέργειας και πρώτων υλών, ενώ δημιουργεί τοπικές θέσεις εργασίας και ευκαιρίες καινοτομίας. Η έκθεση έγκαιρης προειδοποίησης μάς επιτρέπει, σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη, να εντοπίσουμε ελλείψεις, να αναλάβουμε δράση πριν από την παρέλευση των προθεσμιών για την επίτευξη των στόχων και να ανταλλάξουμε βέλτιστες πρακτικές για την ορθή διαχείριση των αποβλήτων».
Όπως σημειώνεται στη σχετική ανακοίνωση της Επιτροπής, η έκθεση έγκαιρης προειδοποίησης αξιολογεί την πιθανότητα τα κράτη μέλη να επιτύχουν τους στόχους ανακύκλωσης για το 2025 που ορίζονται στην οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα και στην οδηγία για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας: ανακύκλωση και προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση του 55 % των αστικών αποβλήτων· ανακύκλωση του 65 % για τα συνολικά απορρίμματα συσκευασίας· και ειδικοί ανά υλικό στόχοι ανακύκλωσης των απορριμμάτων συσκευασίας (75 % για το χαρτί και το χαρτόνι, 70 % για το γυαλί, 70 % για τις συσκευασίες σιδηρούχων μετάλλων, 50 % για το αλουμίνιο, 50 % για το πλαστικό και 25 % για το ξύλο).
Η έκθεση παρέχει επίσης προκαταρκτική αξιολόγηση σχετικά με τον στόχο της μείωσης της υγειονομικής ταφής των αστικών αποβλήτων σε λιγότερο από 10 % έως το 2035.
Η διαχείριση των βιολογικών αποβλήτων, μαζί με τη διαχείριση απορριμμάτων συσκευασίας, αναδεικνύεται ως ένα από τα κύρια ζητήματα που διαπιστώθηκε ότι παρεμποδίζουν τις επιδόσεις στον τομέα της ανακύκλωσης, αν και η υποχρέωση χωριστής συλλογής βιολογικών αποβλήτων ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 2024.
Η έκθεση έγκαιρης προειδοποίησης βασίζεται στην επισκόπηση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής πολιτικής, η οποία είχε ήδη αποκαλύψει ζητήματα σχετικά με την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας για τα απόβλητα. Συγκεκριμένα, στην ΕΕ εξακολουθούν να λειτουργούν σχεδόν 2.000 παράνομοι ή μη ανταποκρινόμενοι στα πρότυπα χώροι υγειονομικής ταφής, οι οποίοι αποτελούν σημαντική πηγή ρύπανσης και αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και χαμένη ευκαιρία για ανάκτηση δευτερογενών πρώτων υλών.