Ηλικία έναρξης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (προσχολικής, πρωτοβάθμιας) στην Ευρώπη

Του Τάσου Σαπουνάκη, Οικονομολόγου – συμβούλου ΤΑ

Το Δίκτυο ΕΥΡΥΔΙΚΗ είναι το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πληροφόρησης για την εκπαίδευση που παρέχει στοιχεία και αναλύσεις για τα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα. Αποτελείται από 41 υπηρεσίες με έδρα τις 37 χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα Erasmus+ της ΕΕ (χώρες μέλη της ΕΕ, Βοσνία Ερζεγοβίνη, Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Μαυροβούνιο, FYROM, Νορβηγία, Σερβία, Ελβετία, Τουρκία). Στην Ελλάδα η εθνική μονάδα αποτελεί υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων.

Το Δίκτυο ΕΥΡΥΔΙΚΗ δημοσίευσε πρόσφατα στοιχεία για την διάρκεια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο) στα 41 κράτη – μέλη του με τίτλο: «Compulsory Education in Europe, 2017-2018, Eurydice – Facts and Figures[1]». Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ηλικία έναρξης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (δημοτικό ή και νηπιαγωγείο) στα διάφορα κράτη.

Γενικές παρατηρήσεις

• Στα κελιά με α σημειώνεται, ανάλογα με την ηλικία, η υποχρεωτική πρωτοβάθμια εκπαίδευση (δημοτικό). Στα κελιά με β σημειώνεται, ανάλογα με την ηλικία, η υποχρεωτική προσχολική εκπαίδευση (νηπιαγωγείο).
• Σε ορισμένα κράτη η οργάνωση και λειτουργία της υποχρεωτικής εκπαίδευσης δεν είναι αρμοδιότητα της κεντρικής διοίκησης αλλά των αυτοδιοικούμενων περιφερειών (Βέλγιο, Ηνωμένο Βασίλειο, Ελβετία – καντόνια) και των ομόσπονδων κρατιδίων – lander (Γερμανία). Συνεπώς τα σχετικά στοιχεία (ηλικία έναρξης, βαθμίδα εκπαίδευσης) καταγράφονται σε υπο-κρατικό επίπεδο.
• Σε ορισμένα κράτη η ηλικία έναρξης καταγράφεται με κλάσμα ή με δεκαδικό που αντιστοιχεί σε μήνες π.χ. 6^1/2 = εξίμιση έτη.

Σχόλια – παρατηρήσεις

1. Στον πίνακα που ακολουθεί τεκμηριώνεται η πολυμορφία των εκπαιδευτικών συστημάτων στην Ευρώπη, όσον αφορά τόσο τις βαθμίδες της πρωτοβάθμιας / προσχολικής υποχρεωτικής εκπαίδευσης (δημοτικό ή και νηπιαγωγείο), όσο και την ηλικία ένταξης στις βαθμίδες αυτές (5, 6, 7 ετών).
2. Σε 17 κράτη και ένα καντόνι της Ελβετίας η υποχρεωτική εκπαίδευση ξεκινά με το δημοτικό σχολείο στην ηλικία των 6 ετών. Σε άλλα δύο (Εσθονία Σουηδία) ξεκινά στην ηλικία των 7 ετών, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία, Σκωτία, Βόρειος Ιρλανδία στα 4 έτη), Μάλτα, Τουρκία (5^1/2) και FYROM (5,8 μην.) ξεκινά στην ηλικία των 5 ετών. Στα κράτη αυτά δεν υπάρχει το νηπιαγωγείο ως τμήμα της υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης. Προφανώς λειτουργούν διάφορα συστήματα προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης (παιδικοί σταθμοί μαζί ή και χωριστά με νηπιαγωγεία).
3. Σε 9 κράτη, στα περισσότερα καντόνια της Ελβετίας και στη Σερβία (5^1/2) η υποχρεωτική εκπαίδευση ξεκινά με το νηπιαγωγείο στην ηλικία των 5 ετών.
4. Στη Φιλανδία η υποχρεωτική εκπαίδευση ξεκινά με το νηπιαγωγείο στα 6 έτη, στην Κύπρο στα 4,8 έτη, στο Λουξεμβούργο στα 4 και στην Ουγγαρία στα 3.

Συμπεράσματα

• Σε 22 κράτη, σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο και μερικά στην Ελβετία δεν υπάρχει το νηπιαγωγείο ως τμήμα της υποχρεωτικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
• Σε 14 κράτη και στα περισσότερα καντόνια της Ελβετίας με το νηπιαγωγείο ξεκινά η υποχρεωτική εκπαίδευση (προσχολική / πρωτοβάθμια).
• Στην πρώτη κατηγορία κρατών επικρατεί η ηλικία των έξι ετών, ως έτος εισαγωγής στο δημοτικό. Στην δεύτερη κατηγορία κρατών επικρατεί η ηλικία των πέντε ετών, ως έτος εισαγωγής στο νηπιαγωγείο.

Με βάση τα παραπάνω στοιχεία τεκμηριώνονται τα επιχειρήματα της Κ.Ε.Δ.Ε., της Π.Ο.Ε.-Ο.Τ.Α., των συλλογικών φορέων των παιδαγωγών προσχολικής ηλικίας (ΠΑΣΥΒΝ, Σ.Β.Ε.) των ΑΤΕΙ προσχολικής αγωγής και ορισμένων ΑΕΙ προσχολικής εκπαίδευσης ότι το δίχρονο υποχρεωτικό νηπιαγωγείο δεν αποτελεί την καλύτερη και την μοναδική λύση για τα παιδιά ηλικίας 4 και 5 ετών.

Θα πρέπει να επανεξεταστεί η διχοτόμηση της προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης που επικρατεί στην χώρα μας και να αναβαθμιστούν ποσοτικά και ποιοτικά οι βρεφονηπιακοί / παιδικοί σταθμοί.

[1] European Commission / EACEA / Eurydice, 2017. Compulsory Education in Europe – 2017/18, Eurydice Facts and Figures. Luxembourg: Publications Office of the European Union.