Στο ρόλο ενός αποτελεσματικού και ευέλικτου δήμου αναφέρθηκε στην εισήγηση του ο γενικός γραμματέας της ΚΕΔΕ Γιάννης Μουράτογλου κατά τη διάρκεια της ομιλίας του τη δεύτερη ημέρα διεξαγωγής του Ετήσιου Τακτικού Συνεδρίου της ΚΕΔΕ. Μεταξύ άλλων ο Γ. Μουράτογλου επισήμανε: Ο αυριανός δήμος δε θα είναι η ατμομηχανή της τοπικής ανάπτυξης. Οι εξελίξεις στο ΕΣΠΑ με επιβεβαιώνουν νομίζω. Ο αυριανός δήμος θα πρέπει να είναι ο ρυθμιστής της τοπικής ανάπτυξης, γιαυτό πρέπει να είναι έξυπνος και αποτελεσματικός.
Ακολουθεί αναλυτικά η ομιλία
Θα μου επιτρέψετε, σε αυτό το συνέδριο μας, να μην ασχοληθώ με τα τρέχοντα ζητήματα. Οι πρόεδροι των επιτροπών και πολλοί εισηγητές τα κάλυψαν επαρκώς. Η παρέμβαση μου θα έχει ως αντικείμενο τη στρατηγική της πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ιδιαίτερα το δήμο του αύριο.
Στην Ευρώπη οι αλλαγές που υφίστανται ή επιδιώκουν οι δήμοι, είναι ήδη εμφανείς. Οι νέες αρμοδιότητες της Αυτοδιοίκησης, η υποχώρηση της σπουδαιότητας παλαιότερων- παραδοσιακών αρμοδιοτήτων και κυρίως οι αλλαγές στο οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό πεδίο έχουν αναγκάσει τους ευρωπαϊκούς ΟΤΑ να προσαρμόσουν τη στρατηγική τους, τη λειτουργία τους αλλά και την ίδια την οργάνωση τους. Η κρίση ιδιαίτερα, επανέφερε προβλήματα σε νέα βάση. Το δίλημμα μείωση πόρων, αύξηση δαπανών, κυρίως για κοινωνικές υπηρεσίες, έθεσε πολύ ψηλά στην αυτοδιοικητική ατζέντα το ζήτημα της αποτελεσματικής διαχείρισης. Η αδυναμία και δυσκαμψία του κεντρικού κράτους να ανταποκριθεί γρήγορα και αποτελεσματικά, έθεσε σε νέα βάση τη συζήτηση για τη λειτουργία του, τη σχέση του με τις άλλες κρατικές βαθμίδες και τη διαβαθμιδική συνεργασία. Τέλος, η αυξημένη βαρύτητα, τα τελευταία χρόνια, τομέων όπως η ενέργεια, η διαχείριση υδατικών πόρων και απορριμμάτων, οι συγκοινωνίες και ο χωρικός ανταγωνισμός που ξεπερνάει τα εθνικά σύνορα, υποχρέωσαν τους δήμους σε ριζικές αλλαγές.
Είναι αλήθεια ότι στην Ελλάδα οι αλλαγές αυτές αλλά και οι σύγχρονοι προβληματισμοί, μας έρχονται με μία μεγάλη χρονική καθυστέρηση. Η αδυναμία αυτή χρεώνεται, πριν από όλα, στο κεντρικό κράτος που ο υδροκεφαλισμός του δεν επιτρέπει ούτε να καταλάβει, ούτε να ανοίξει τη συζήτηση ούτε φυσικά να προσαρμοστεί. Αποτέλεσμα; Τις περισσότερες φορές οι αλλαγές να μας επιβάλλονται. Το τι δεινά επιφέρει αυτή η επιβολή καλύτερα να μην το συζητήσουμε. Νομίζω ότι δεν υπάρχει Έλληνας που να μην προτιμούσε οι μεταρρυθμίσεις που χρειαζόμαστε να έχουν αποφασιστεί από εμάς, με τα δικά μας κριτήρια, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες μας που μόνο εμείς γνωρίζουμε.
Οι αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στην ευρωπαϊκή ΤΑ αρχίζουν να επιβάλλονται σιγά- σιγά και στην Ελλάδα. Σε πρώτη φάση ήπια. Χρησιμοποιώντας «δούρειο ίππο». Ποιος είναι αυτός; Το ΕΣΠΑ! Το ΕΣΠΑ δεν σημαίνει πλέον Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς αλλά Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης. Εταιρικό Σύμφωνο ή Εταιρική Σχέση πριν από όλα σημαίνει ριζική αλλαγή στην φιλοσοφία των δημοσίων επενδύσεων.
Η κρίση που περνάει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια μέσα σε όλα τα κακά που έφερε, έκανε και ένα καλό. Ανέδειξε τις ικανότητες των ελληνικών δήμων. Υπήρξε μία de facto αναδιάρθρωση των σχέσεων κεντρικού κράτους- πρωτοβάθμιας ΤΑ. Εκεί που το κεντρικό κράτος αποσύρθηκε το κενό κάλυψαν οι δήμοι, δείτε πχ την κοινωνική πολιτική. Εκεί που το κεντρικό κράτος απέτυχε οι δήμοι εντυπωσίασαν. Ελλείμματα η κεντρική κυβέρνηση, πλεονάσματα οι δήμοι. Ανάγκες για νέα δάνεια η κεντρική κυβέρνηση μείωση στην έκθεση πιστωτικών κινδύνων οι δήμοι. Από αυτή τη σκοπιά έχει ένα διαφορετικό ενδιαφέρον η περίπτωση των αποθεματικών των ΟΤΑ. Ουσιαστικά τι μας ζητάνε; Να πάρουμε μέρος και στο κομμάτι διαχείρισης της ρευστότητας του κράτους.
Όπως βλέπουμε οι αλλαγές με τον έναν ή άλλο τρόπο είναι προ των πυλών. Εάν εμείς δεν τις συζητήσουμε και τις καθορίσουμε, στο κομμάτι που μας αναλογεί, τότε είναι σίγουρο ότι θα βρεθούμε σε δύσκολη θέση.
Όλες σχεδόν οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας μιλάνε για ένα επιτελικό κράτος. Αυτό που δεν διευκρινίζεται είναι:
Επιτελικό κράτος ή επιτελικό κεντρικό κράτος;
Δεν είναι λίγοι αυτοί που θα ήθελαν ένα επιτελικό κεντρικό κράτος με την ΤΑ υπηρέτη του. Μπορεί ένα τέτοιο κράτος να ανταποκριθεί στις σύγχρονες συνθήκες; Η απάντηση είναι σίγουρα όχι.
Αφού λοιπόν η επιτελικότητα θα πρέπει να διατρέχει το σύνολο του δημόσιου τομέα τι τελικά σημαίνει επιτελικός δήμος;
Μήπως είναι μάταιο σήμερα να μιλάμε για επιτελικό δήμο; Με τι προϋποθέσεις θα μετασχηματιστεί ο σημερινός ελληνικός δήμος σε επιτελικό;
- Με τι χρηματοδοτικούς πόρους;
- Με τι ανθρώπινο δυναμικό;
- Με τι τεχνογνωσία;
Είναι προφανές ότι εάν περιμένουμε οι δήμοι να αποκτήσουν πρώτα όλα αυτά τα προσόντα και ύστερα να προχωρήσουμε σε αλλαγές το τραίνο της ανάπτυξης θα έχει χαθεί από τον ορίζοντα μας. Τι μπορούμε να κάνουμε; Έξυπνες και αποτελεσματικές λύσεις. Ο επιτελικός δήμος, είναι πριν από όλα έξυπνος.
Τι σημαίνει έξυπνος δήμος; Ανοικτός, ευέλικτος, αποτελεσματικός
Πως θα μπορούσε ένας δήμος να το επιτύχει αυτό;
- 1. Στον οικονομικό τομέα με:
- στήριξη πριν από όλα στους ίδιους πόρους,
- αναζήτηση χρηματοδοτικών εναλλακτικών πηγών
- συνεργασίες.
- 2. Στον τομέα διαχείρισης ανθρωπίνων πόρων με:
- Την αναβάθμιση του υπάρχοντος προσωπικού,
- Τη δημιουργία ενός σώματος ειδικών επιστημόνων, ειδικευμένων στην ΤΑ που θα λειτουργούν, ως ελεύθεροι επαγγελματίες, υποστηρικτικά στους δήμους
- Την αξιοποίηση όλων των υγειών τοπικών παραγωγικών δυνάμεων
- 3. Στον τομέα της τεχνογνωσίας με:
- Συνεργασίες με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα
- Διεθνείς συμμαχίες με άλλους ΟΤΑ και αναγνωρισμένα κέντρα παραγωγής καινοτομίας στο εξωτερικό
- Ευελιξία και δημιουργία του κατάλληλου κλίματος για να προσελκυστεί, να εφαρμοστεί και να ευδοκιμήσει η νέα τεχνογνωσία στην οργάνωση, διαχείριση των δήμων αλλά και στην παραγωγή και παροχή Τοπικών Δημόσιων Υπηρεσιών και Αγαθών.
Ο επιτελικός δήμος είναι πολύ διαφορετικός από το σημερινό.
Δεν είναι ογκώδης. Φτιάξαμε ορισμένους δήμους κατ΄ εικόνα και ομοίωση του κεντρικού κράτους. Ο επιτελικός δήμος πρέπει να είναι ευέλικτος.
Επιτρέψτε μου να πω και κάτι που ίσως ακουστεί αιρετικό. Ο αυριανός δήμος δε θα είναι η ατμομηχανή της τοπικής ανάπτυξης. Οι εξελίξεις στο ΕΣΠΑ με επιβεβαιώνουν νομίζω. Ο αυριανός δήμος θα πρέπει να είναι ο ρυθμιστής της τοπικής ανάπτυξης, γιαυτό πρέπει να είναι έξυπνος και αποτελεσματικός.
Θα μας χαρίσουν το ρυθμιστικό μας ρόλο;
Φυσικά όχι. Η πολύχρονη εμπειρία μας λέει ότι τίποτα δεν μας έχει χαριστεί. Το αντίθετο, οι δυνάμεις του συγκεντρωτικού κράτους και της αδράνειας είναι πολύ ισχυρές. Εάν δεν αντιδράσουμε, εάν δεν διατυπώσουμε προτάσεις, εάν δεν διεκδικήσουμε το νέο ρόλο μας υπάρχει μεγάλος κίνδυνος, παρά τις επιτυχίες της, η ελληνική ΤΑ να βρεθεί υποβαθμισμένη.