Την αλλαγή/ αναπροσαρμογή των κριτηρίων με τα οποία κατανέμονται οι πόροι του Ευρωπαϊκού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, ώστε να λαμβάνεται υπόψη ο βαθμός εξάρτησης των περιφερειών από τη λιγνιτική δραστηριότητα αλλά και η ταχύτητα με την οποία θα εξελιχθεί η απολιγνιτοποίηση με βάση τις αντίστοιχες δεσμεύσεις των κρατών μελών, ζητά ο πρόεδρος του Δικτύου Ενεργειακών Δήμων και δήμαρχος Φλώρινας Βασίλης Γιαννάκης με επιστολή του προς τον εκτελεστικό αντιπρόεδρο της Κομισιόν Frans Timmermans.
Ο κ. Γιαννάκης περιγράφει την υφιστάμενη κατάσταση σε Δυτική Μακεδονία και Πελοπόννησο, τονίζοντας ιδιαίτερα πως οι πέντε λιγνιτικοί δήμοι της Ελλάδας βιώνουν ήδη μεγάλη κοινωνική αναστάτωση με την απόφαση για απολιγνιτοποίηση ως το 2023.
Αναλυτικά το κείμενο της επιστολής:
Αξιότιμε κ. Timmermans,
Όπως γνωρίζετε, η Ελληνική Κυβέρνηση και η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) αποφάσισαν να κλείσουν όλες τις υφιστάμενες λιγνιτικές μονάδες ως το 2023 και να σταματήσουν πλήρως την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη ως το 2028.
Η δέσμευση αυτή, που αποτυπώνεται τόσο στο νέο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) όσο και στο νέο business plan της ΔΕΗ, θα καταστήσει την Ελλάδα την πρώτη λιγνιτοπαραγωγό χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που θα παύσει τη χρήση λιγνίτη πριν το 2030. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες που εξορύσσουν λιγνίτη δεν έχουν αναλάβει αντίστοιχες δεσμεύσεις, με εξαίρεση την ισχυρότερη οικονομία της ΕΕ, τη Γερμανία, η οποία όμως έθεσε ως ημερομηνία παύσης της χρήσης λιγνίτη το 2038.
Η απόφαση για απολιγνιτοποίηση, ουσιαστικά ως το 2023, έχει προκαλέσει πολύ μεγάλη κοινωνική αναστάτωση στους πολίτες των πέντε Δήμων μας στη Δυτική Μακεδονία και την Πελοπόννησο, καθώς ο χρόνος ως το 2023 είναι ελάχιστος, δεν υπάρχει ακόμη κανένα σχέδιο για την μεταλιγνιτική εποχή και οι οικονομίες των δήμων μας εξαρτώνται σχεδόν απόλυτα από τη λιγνιτική δραστηριότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι παραπάνω από το ένα τρίτο της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας προέρχεται από τη λιγνιτική δραστηριότητα, ενώ παράλληλα η Περιφέρεια εμφανίζει ήδη ένα τεράστιο πρόβλημα ανεργίας της τάξης του 27% για το 2018 κατατάσσοντάς την τρίτη ανάμεσα σε όλες τις NUTS2 περιφέρειες της ΕΕ.
Είναι προφανές ότι το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι επείγον και πολυδιάσταστο. Παρακολουθούμε και συνεργαζόμαστε με την Πλατφόρμα Περιφερειών Υπό Μετάβαση που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και παρέχει τεχνική βοήθεια στις περιοχές μας. Όμως, γίνεται φανερό ότι τα επόμενα κρίσιμα χρόνια της μετάβασης σε βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες απαιτείται, μεταξύ άλλων, και σημαντική οικονομική στήριξη.
Ωστόσο, με μεγάλη ανησυχία παρατηρούμε ότι οι Ευρωπαϊκοί Θεσμοί δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στην τεράστια πρόκληση και τη μεγάλη κοινωνική αναστάτωση που ήδη βιώνουμε στους πέντε λιγνιτικούς δήμους της Ελλάδας. Μελετήσαμε την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον νέο Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης που παρουσιάστηκε στις 14 Ιανουαρίου 2020 και διαπιστώσαμε ότι τα κριτήρια τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για να κατανεμηθούν οι ευρωπαϊκοί πόροι του Μηχανισμού ανάμεσα στα κράτη – μέλη οδηγούν σε σημαντικές στρεβλώσεις και αδικίες.
Πιο συγκεκριμένα, τα κριτήρια δεν λαμβάνουν υπόψη ούτε τον βαθμό εξάρτησης των τοπικών οικονομιών από τη λιγνιτική δραστηριότητα, ούτε την ταχύτητα με την οποία τα κράτη μέλη δεσμεύονται για την απολιγνιτοποίηση. Επιπλέον, οι θέσεις εργασίας στην εξορυκτική δραστηριότητα, που αποτελούν ένα από τα πέντε κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν, δεν αντικατοπτρίζουν με σαφήνεια την κατάσταση καθώς δεν λαμβάνουν υπόψη ούτε τη ραγδαία μεταβολή στις θέσεις εργασίας που έχει ξεκινήσει ήδη τα τελευταία χρόνια λόγω της μείωσης της λιγνιτικής παραγωγής, ούτε την αδυναμία των απολυμένων να βρουν δουλειά σε άλλους τομείς, λόγω της πολύ μικρής διαφοροποίησης των τοπικών οικονομιών, η οποία ενδεχομένως να μην ισχύει για άλλες λιγνιτικές περιφέρειες της Ε.Ε.
Σαν αποτέλεσμα της μη συμπερίληψης αυτού του είδους των κριτηρίων, η Ελλάδα λαμβάνει μόλις €294 εκ. από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης για την περίοδο 2021-2027, ποσοστό μικρότερο από το 4% του συνολικού ποσού των €7,5 δις, τη στιγμή που η Ελλάδα υπήρξε διαχρονικά η τρίτη λιγνιτοπαραγωγός χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σεβόμαστε πλήρως την κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι δήμοι στις 41 λιγνιτικές περιφέρειες της Ευρώπης. Συμμετέχουμε ενεργά στο Δίκτυο Δημάρχων για τη Δίκαιη Μετάβαση καθώς πιστεύουμε και στηρίζουμε τη συνεργασία με άλλους δήμους με παρόμοια προβλήματα. Όμως πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι οι περιοχές μας έχουν ιδιαίτερα επείγουσες ανάγκες που αν δεν καλυφθούν επιτυχώς θα οδηγηθούμε σε κοινωνική κατάρρευση, την οποία δεν θα είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε. Η δική σας συνδρομή στην αποτροπή αυτού του ενδεχομένου είναι θεμελιώδους σημασίας.
Για τους λόγους αυτούς σας ζητάμε την αλλαγή/ αναπροσαρμογή των κριτηρίων με τα οποία κατανέμονται οι πόροι του Ευρωπαϊκού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης ώστε να λαμβάνεται υπόψη ο βαθμός εξάρτησης των περιφερειών από τη λιγνιτική δραστηριότητα αλλά και η ταχύτητα με την οποία θα εξελιχθεί η απολιγνιτοποίηση με βάση τις αντίστοιχες δεσμεύσεις των κρατών μελών.
Παραμένουμε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε διευκρίνιση ή συνάντηση.