Με το σχέδιο νόμου «για τον έλεγχο και την προστασία του δομημένου περιβάλλοντος», σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αφενός επιδιώκεται η απλοποίηση και η σημαντική επιτάχυνση των διαδικασιών έκδοσης και ελέγχου των αδειών δόμησης.
Αφετέρου προβλέπεται η ουσιαστική αναθεώρηση τόσο του μηχανισμού και των μέσων εποπτείας και ελέγχου της ποιότητας του δομημένου περιβάλλοντος, όσο και των μεθόδων αντιμετώπισης της αυθαίρετης δόμησης.
Όσον αφορά την αυθαίρετη δόμηση, ως ημερομηνία ορόσημο για οποιαδήποτε τακτοποίηση αυθαιρέτου ορίζεται η 28/7/2011.
Ωστόσο, δίνεται εκ νέου παράταση υπαγωγής για δυο χρόνια, αυξάνονται οι δόσεις καταβολής του επιβαλλόμενου προστίμου, από 60 σε 80, εξακολουθούν να ισχύουν οι απαγορεύσεις υπαγωγής των αυθαιρέτων που βρίσκονται σε αιγιαλούς, δάση, ρέματα, κοινόχρηστους χώρους, αρχαιολογικούς χώρους κ.λπ. ενώ ταυτόχρονα, αυξάνονται τα πρόστιμα σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές (περιοχές NATURA κ.λπ.).
Διευρύνονται τα κοινωνικά κριτήρια με αναστολή καταβολής των δόσεων σε μακροχρόνια άνεργους, δικαιούχους επιδόματος κοινωνικής αλληλεγγύης, ενώ μειώνονται τα πρόστιμα για: αυθαίρετες κατοικίες που έχουν κατασκευασθεί μεταξύ 1983-93, αυθαίρετα σε περιοχές εκτός σχεδίου και στις οποίες εκκρεμεί η έγκριση πολεοδομικής μελέτης, αυθαίρετα υπόγεια – εσωτερικούς εξώστες (πατάρια) – σοφίτες, στάσιμους οικισμούς κάτω των 500 κατοίκων που δεν είναι παραλιακοί και κοντά σε χιονοδρομικά κέντρα και που έχουν κατασκευασθεί πριν από το 1993, τα κτίσματα που δεν έχουν οικοδομική άδεια αλλά έχουν υπερβάσεις δόμησης μικρότερες από 100 έως 500 τ.μ.
Όσον αφορά τα νεότερα αυθαίρετα, μετά από την 28/07/2011 δεν επιτρέπεται καμία ανοχή, καθώς για αυθαίρετα που εντοπίζονται από το Παρατηρητήριο κατά τη φάση κατασκευής, προβλέπεται άμεση κατεδάφιση με πόρους που θα προέρχονται από τα ίδια τα πρόστιμα. Για τα κτίρια που εντοπίζονται αφού έχουν ανεγερθεί, το πρόστιμο ανέγερσης από 30% που είναι σήμερα εκτοξεύεται στο 100% της αντικειμενικής αξίας του κτιρίου και στις περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές στο 110%.
Επιπλέον, με βάση το νέο σχέδιο νόμου προβλέπεται μία νέα διοικητική δομή, αυτή του Παρατηρητηρίου Δομημένου Περιβάλλοντος, που θα ασχολείται αποκλειστικά με τον έλεγχο και την ποιότητα του δομημένου περιβάλλοντος. Η αρμοδιότητα αυτή εκχωρείται στο Β’ βαθμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τις Περιφέρειες.
Επίσης, προβλέπεται Τράπεζα Δικαιωμάτων Δόμησης και Κοινοχρήστων Χώρων και η αντιστοίχιση μέσω αυτής των τίτλων Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης (ΜΣΔ), με τίτλους Εισφοράς Περιβαλλοντικού Ισοζυγίου (ΕΠΙ).
Προβλέπεται η Ηλεκτρονική Πολεοδομική Ταυτότητα Δήμου για την παρακολούθηση της εξέλιξης του πολεοδομικού σχεδιασμού, νέος τρόπος έκδοσης πολεοδομικών αδειών, ηλεκτρονική καταγραφή των αυθαιρέτων που έχουν εγκριθεί μετά την 28η Ιουλίου του 2011, καθώς επίσης και ο διαχωρισμός από πλευράς των κυρώσεων ενός νέου αυθαίρετου και μίας απλής πολεοδομικής παράβασης
Επιπλέον, δημιουργείται νέο θεσμικό πλαίσιο για τη διαδικασία έκδοσης και ελέγχου οικοδομικών αδειών, με τη δημιουργία τριών κατηγοριών τρόπου έκδοσης οικοδομικών αδειών, με στόχο τον εκμηδενισμό του χρόνου αναμονής, την εξάλειψη φαινομένων διαφθοράς, την αποφόρτιση των υπηρεσιών δόμησης, την ταχύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών και την προσέλκυση επενδυτών. Στο νομοσχέδιο προβλέπεται η ενεργοποίηση του θεσμού της μεταφοράς του συντελεστή δόμησης για την εξασφάλιση των κοινοχρήστων χώρων και των διατηρητέων κτιρίων.
Καθιερώνεται η ηλεκτρονική ταυτότητα κτηρίου για θεσμοθέτηση διαδικασιών δημιουργίας, υποβολής, ενημέρωσης και περιοδικών ελέγχων της ταυτότητας των κτιρίων.
Στο νομοσχέδιο προβλέπεται η ενεργοποίηση του θεσμού της μεταφοράς του συντελεστή δόμησης για την εξασφάλιση των κοινοχρήστων χώρων και των διατηρητέων κτιρίων.
Τέλος, δημιουργείται Τράπεζα Δικαιωμάτων Δόμησης και Κοινόχρηστων Χώρων ως ψηφιακή εφαρμογή από το ΥΠΕΝ, η οποία έχει σκοπό την αξιοποίηση και διαχείριση δικαιωμάτων δόμησης, για την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και του δημόσιου συμφέροντος.