Την ανάγκη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει ολοκληρωμένη στρατηγική αειφόρου ανάπτυξης των νησιών, στην οποία θα αποτυπώνονται λεπτομερώς τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και θα προτείνονται συγκεκριμένες λύσεις τους , προέταξε ο πρόεδρος της Επιτροπής Νησιωτικής Πολιτικής της ΚΕΔΕ και Δήμαρχος Σάμου, Μιχάλης Αγγελόπουλος, στην ομιλία του για τη Νησιωτικότητα, την Πέμπτη 8 Μαΐου δεύτερη ημέρα των εργασιών του τακτικού συνεδρίου της ΚΕΔΕ.
Η στρατηγική αυτή, επεσήμανε, θα συνδεθεί με τη Στρατηγική 2020 της ΕΕ, που πρόκειται να αναθεωρηθεί, και θα αποτελέσει εξειδίκευσή της για το νησιωτικό χώρο. Τα κύρια σημεία που είναι καλό να συμπεριλαμβάνονται στο περίγραμμα της Στρατηγικής που θα κληθεί να εκπονήσει η Επιτροπή, όπως είπε, είναι:
- επέκταση ή προσαρμογή των διευρωπαϊκών δικτύων στα νησιά, συμπεριλαμβανόμενου του «μεταφορικού ισοδύναμου»
- ειδικό καθεστώς στους κανονισμούς των Διαρθρωτικών και των Επενδυτικών Ταμείων (ESI Funds) της ΕΕ, για τις νησιωτικές περιοχές ή/και τα νησιά, που θα τροποποιεί ή εξειδικεύει τους κανονισμούς που πρόσφατα εγκρίθηκαν
- ειδικό καθεστώς κρατικών ενισχύσεων
- ειδικό φορολογικό καθεστώς και μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ
- ρήτρα νησιωτικότητας σε όλα τα νομοθετήματα της ΕΕ και ειδική αναφορά στα νησιά στις εκθέσεις αξιολόγησης επιπτώσεων (impact assessment reports) που συνοδεύουν κάθε νέα νομοθετική πρωτοβουλία της ΕΕ
- εξέταση κάθε άλλης δυνατότητας με βάση τις υπάρχουσες ειδικές νομικές βάσεις ή πρόταση ανάληψης νέας δράσης με βάση γενικές εξουσιοδοτικές διατάξεις
- στήριξη κατά προτεραιότητα των έργων κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (PCIs) που συνδέονται κυρίως με την Κύπρο και την Κρήτη, καθώς και άλλων που μπορούν στο μέλλον να καλύψουν και τα υπόλοιπα ελληνικά νησιά
Είναι σαφές, επεσήμανε ο ομιλητής, ότι πρέπει να προχωρήσουμε σε άρση των επιφυλάξεων και στην κύρωση του πρόσθετου Πρωτοκόλλου του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτοδιοίκησης, για το δικαίωμα συμμετοχής στις υποθέσεις Τοπικής Αρχής.
Με τη νέα Κυβέρνηση να εξαγγέλλει αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο του Νόμου για την Αυτοδιοίκηση, θα πρέπει να συνεχιστεί η διαδικασία διαβούλευσης και παρακολούθησης με τις Ελληνικές Αρχές. Η έκθεση πρόκειται να αποτελέσει ένα από τα βασικά κείμενα αναφοράς και διεκδίκησης για την ΚΕΔΕ.
Αναλύοντας το ζήτημα της Νησιωτικότητας, ο Μ. Αγγελόπουλος, χαρακτήρισε
τα νησιά, ως τον «πιο αδύναμο κρίκο» στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς πολλά από αυτά βρίσκονται στην περιφέρεια της, μακριά από τον κορμό της ενιαίας εσωτερικής αγοράς και τα αστικά κέντρα.
Λόγω της γεωγραφικής τους θέσης είναι αποκομμένα από τον ηπειρωτικό χώρο στον οποίο ανήκουν και στερούνται των πλεονεκτημάτων, που η σύνδεση με αυτόν και με την ενιαία εσωτερική αγορά συνεπάγεται.
Αποτυπώνοντας τις επιπτώσεις της γεωγραφικής απομόνωσης, ο ομιλητής, ανέφερε ότι, επιβαρύνει υπέρμετρα τις εισαγωγές και τις εξαγωγές, και πολλές φορές δεν επιτρέπει καν την ανάπτυξη ενός καθεστώτος ελεύθερου ανταγωνισμού. Παρά τη σχετική αναφορά στο κεφάλαιο των διευρωπαϊκών δικτύων, τα νησιά δεν μπόρεσαν καθόλου να επωφεληθούν από τα δίκτυα αυτά από πλευράς μεταφορών, ενέργειας ή τηλεπικοινωνιών.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής Νησιωτικής Πολιτικής, ανέφερε ότι, τα νησιωτικά συμπλέγματα και ιδίως τα μικρά νησιά που τα απαρτίζουν παρουσιάζουν ιδιόμορφα πολιτισμικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, τρόπους ζωής, ιδιαίτερη βιωματική ταυτότητα και κοινωνικές και οικονομικές δομές που πρέπει να προστατευθούν αλλά και να ληφθούν υπόψη σε κάθε πολιτική και μέτρο της ΕΕ. Επιπλέον επικεντρώθηκε στο γεγονός ότι πολλά νησιά της ΕΕ είναι κοντά σε ζώνες συγκρούσεων και είναι εκτεθειμένα σε παράνομη μετανάστευση ή άλλα είδη παράνομου εμπορίου, trafficking. Είναι επίσης ευάλωτα σε περιστατικά ακούσιας ή εκούσιας θαλάσσιας ρύπανσης και ιδιαίτερα εκτεθειμένα στις κλιματικές αλλαγές. Όλα αυτά είναι στοιχεία που καθορίζουν την ιδιαίτερη ταυτότητα των νησιών.
Υπό το πρίσμα αυτό, σημείωσε πως η θεσμοθέτηση του «μεταφορικού ισοδύναμου» με δυνατότητα χρησιμοποίησης πόρων της ΕΕ, και η έκδοση ειδικής ανακοίνωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ειδικό καθεστώς κρατικών ενισχύσεων, μπορούν να αντισταθμίσουν το μειονέκτημα (handicap) της απομόνωσης.
Θα πρέπει ακόμη, να προβλέπονται κατά περίπτωση ειδικές ρήτρες παρέκκλισης για τα νησιά.
Χαρακτήρισε αναγκαία επίσης την ανάδειξη του θέματος της «ενεργειακής απομόνωσης» και την αντιμετώπισή του. Αναφέρθηκε μάλιστα σε πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν για την ενεργειακή εξάρτηση που θεωρεί, εκ προοιμίου, ότι η Κύπρος και η Μάλτα είναι τα δύο πιο ευπαθή Κράτη-Μέλη λόγω νησιωτικότητας και ενεργειακής απομόνωσης. Είναι προφανές ότι η κατάστασή τους είναι αντίστοιχη με αυτήν των ελληνικών νησιών, σημείωσε.
Αναφερόμενος στη «Διακήρυξη της Αθήνας», στις 07 Μαΐου 2014, κατά την διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε., είπε, ότι θέτει ως μία από τις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Θαλάσσιων Μεταφορών την «νησιωτικότητα» στην μορφοποίηση των πολιτικών της Ε.Ε.. Στόχος είναι, να εμποδιστεί ο γεωγραφικός και κοινωνικός αποκλεισμός, η απομόνωση, ώστε να προσφερθούν στα μικρότερα και πιο απομακρυσμένα νησιά, ισότιμες ευκαιρίες ανάπτυξης. Ταυτόχρονα δίνεται έμφαση στην κρισιμότητα των θαλασσίων μεταφορών στη διασύνδεση περιφερειακών και νησιωτικών γεωγραφικών περιοχών με την Ευρώπη.
Η ανάγκη υποστήριξης ολοκληρωμένων στρατηγικών και σχεδίων δράσης για τα νησιά γίνεται πλέον όλο και πιο εμφανής τόνισε ο πρόεδρος της Επιτροπής Νησιωτικής Πολιτικής της ΚΕΔΕ. Δεδομένης της μεγάλης ευπάθειας των νησιών στις κλιματικές αλλαγές, ο προσδιορισμός της ευπάθειας αυτής και η λήψη αποτελεσματικών μέτρων προσαρμογής θα πρέπει να είναι μέρος αυτών των στρατηγικών.
Επιπλέον είναι απαραίτητη η ενθάρρυνση καινοτόμων λύσεων σε βασικά ζητήματα της νησιωτικότητας με την κατάλληλη πολιτική για τη συνοχή και με συγχρηματοδότηση [π.χ. συνδυασμός με τις κρατικές ενισχύσεις που έχουν εγκριθεί από την Επιτροπή σχετικά με τη διαχείριση των πόρων (νερό, απόβλητα , κα)
Μια ακόμη σημαντική πτυχή αποτελεί η τόνωση των επιχειρηματικών ευκαιριών, δημιουργώντας ένα δίκτυο γνώσης των νησιών π.χ. μέσω των παρατηρητηρίων, όπως και η ανάπτυξη νησιωτικών πανεπιστημίων και άλλων κέντρων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, όπως κέντρα αριστείας με πρωταρχικό στόχο τη διατήρηση των σχολείων σε μικρά νησιά για να αποφευχθεί η διαρροή των νέων.
Τέλος η ανάπτυξη των διευρωπαϊκών δικτύων για τα νησιά, τόσο Ενέργειας όσο και Μεταφορών, προϋποθέτει την έγκριση από την Επιτροπή κρατικών ενισχύσεων και επιδοτήσεων. Θα πρέπει δηλαδή να μελετηθεί η δυνατότητα να επιδοτηθεί το κόστος μεταφοράς είτε μέσω κρατικής ενίσχυσης είτε σε συνδυασμό με κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.