Το φετινό συνέδριό της ΚΕΔΕ βρίσκει την Τοπική Αυτοδιοίκηση αντιμέτωπη με μια μεγάλη πρόκληση: την αλλαγή του Καλλικράτη και την προώθηση μιας ουσιαστικής μεταρρύθμισης στη λειτουργία του Κράτους και της Αυτοδιοίκησης. Με βάση αυτή την πρόκληση, ποιος είναι κατά τη γνώμη σας ο οδικός χάρτης που πρέπει να χαράξει το συνέδριο και εν γένει η Αυτοδιοίκηση;
Σήμερα, επτά χρόνια μετά τον Ν. 3852/2010 , έφτασε ο χρόνος για την αποτίμηση του «Καλλικράτη» πέρα από ιδεοληπτικές στρεβλώσεις. Επιπλέον, είναι ώριμες οι συνθήκες για να γίνουν διορθώσεις, ακόμη και ριζικές αναθεωρήσεις σε ζητήματα που επηρεάζουν τη λειτουργία των δύο βαθμών Αυτοδιοίκησης και καθορίζουν το μέλλον τους.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι στο κρισιμότερο σημείο της πορείας της με συσσωρευμένο ένα τεράστιο πλούτο οργανωτικών και διοικητικών εμπειριών.
Χρειάζεται όμως επειγόντως μια επανατοποθέτηση της πορείας της ώστε να μπορέσει να είναι περισσότερο αποτελεσματική και χρήσιμη στη διαχείριση των τοπικών ζητημάτων προς όφελος της κοινωνίας των πολιτών.
Είναι δεδομένο ότι η ριζική αναδιοργάνωση και ο πραγματικός εκσυγχρονισμός της Δημόσιας Διοίκησης, βασίζεται στη διαπίστωση και βαθιά επίγνωση ότι η σημερινή Δημόσια Διοίκηση αποτελεί τον κυριότερο περιοριστικό παράγοντα για την πρόοδο της Χώρας.
Είναι εθνική ανάγκη να ληφθούν αμέσως δραστικά μέτρα για τη ριζοσπαστική μεταρρύθμιση της Δημόσιας Διοίκησης, τον εμπλουτισμό της με νέες οργανωτικές δομές και σύγχρονα μέσα, αλλά και με στελέχη που διαθέτουν ικανότητες υψηλού επιπέδου.
Η Αυτοδιοίκηση, με βάση το διεθνές και ευρωπαϊκό πλαίσιο, αλλά κυρίως τα μεγάλα ανοικτά ζητήματα της αποκέντρωσης, της περιφερειακής ανάπτυξης και της ενίσχυσης των περιφερειακών θεσμών στη χώρα μας, έχει θέσει ως στρατηγικό στόχο, το να σχεδιαστεί και να εφαρμοστεί ένας νέος κύκλος μεταρρυθμίσεων με κέντρο την Αυτοδιοίκηση.
Μεταρρυθμίσεις που θα καταλήγουν στην θεσμική ολοκλήρωση του θεσμού, θα εναρμονίζουν την Αυτοδιοίκηση με τις σύγχρονες ανάγκες των πολιτών και θα της προσδίδουν τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου πολιτικού οργανισμού σε ένα αποκεντρωμένο διοικητικό σύστημα.
Αποτελεί αυτονόητη αρχή ότι η αποτελεσματική Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την ευημερία της περιοχής της, έχοντας στη διάθεσή της τις αρμοδιότητες και πόρους για να την εξασφαλίσει.
Οι βασικές επιλογές μιας συνολικής Διοικητικής Μεταρρύθμισης, που οδηγούν και σε ένα καινούριο ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα πρέπει να γίνει με βάση τις αρχές της εγγύτητας, της επικουρικότητας, της εδαφικής και της κοινωνικής συνοχής και με βάση την ελληνική και την ευρωπαϊκή εμπειρία .
Η αυτονομία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από το κεντρικό κράτος εξασφαλίζεται από την ικανότητα της να διαμορφώνει τοπικά συστήματα προτεραιοτήτων, να παράγει και να διανέμει ποιοτικές κοινωνικές υπηρεσίες στο χώρο ευθύνης της. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν πρέπει να αποτελεί εκτελεστικό μηχανισμό της κεντρικής κυβέρνησης υλοποιώντας τις αποφάσεις της και εκτελώντας τις εντολές της.
Το κράτος οφείλει από το Σύνταγμα να εγγυάται αυτές τις προϋποθέσεις, Η Τοπική Αυτοδιοίκηση χρειάζεται εξειδικευμένο προσωπικό, επαρκείς πόρους και νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας. Χρειάζεται φορολογική αποκέντρωση και πρόνοια για τη μεταφορά αρμοδιοτήτων. Θα πρέπει το νέο θεσμικό πλαίσιο να προβλέπει τις αρμοδιότητες της κεντρικής και της αποκεντρωμένης διοίκησης και να αναθέτει όλες τις άλλες στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Ως εκ τούτου ο οδικός χάρτης που θα πρέπει να χαράξει το τακτικό συνέδριο της ΚΕΔΕ αλλά και εν γένει η αυτοδιοίκηση , αποτελεί η διαρκή προσπάθεια της αλλαγής του « Καλλικράτη» και της προώθησης μιας ουσιαστικής μεταρρύθμισης στην λειτουργία κράτους – αυτοδιοίκησης στους εξής άξονες : Την Κωδικοποίηση – βελτίωση της νομοθεσίας , με σκοπό να εκδοθεί πλήρης και ολοκληρωμένη κωδικοποίηση των νόμων για την Αυτοδιοίκηση, την απαιτούμενη Συνταγματική μεταρρύθμιση δια της αναθεώρησης συνταγματικών και νομοθετικών διατάξεων για την αναβάθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης , με σκοπό την πλήρη αυτονομία της.
Κομβικό σημείο για το μέλλον και το νέο ρόλο που πρέπει να έχει η Τοπική Αυτοδιοίκηση, αποτελεί η δρομολογούμενη αλλαγή του θεσμικού πλαισίου που τη διέπει. Ποιες αλλαγές θεωρείτε καθοριστικές, ούτως ώστε να μπορούν οι δήμοι να αποφασίζουν για το μέλλον των τοπικών τους κοινωνιών, την τοπική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή, για βιώσιμες και έξυπνες πόλεις, για τη διασφάλιση της διαφάνειας, για τη μεταρρύθμιση του κράτους και της ίδιας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης;
Οι φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καλούνται πλέον να επιχειρήσουν σε ένα περιβάλλον επιβαρυμένο από την μακροχρόνια οικονομική ύφεση. Καλούνται όχι μόνον να παράγουν έργο με αισθητά μειωμένους οικονομικούς πόρους, αλλά και ουσιαστικά να ασκήσουν κύρια Κοινωνική Πολιτική.
Καθημερινά οι υπηρεσίες του Δήμου βρίσκονται αντιμέτωποι με σωρεία προβλημάτων που δεν άπτονται στην δικαιοδοσία τους άμεσα. Παρόλα αυτά, στον καθημερινό αγώνα αρωγής προς τους Δημότες, προσπαθούν να δώσουν λύσεις. Ο μεγαλύτερος όγκος θεμάτων αφορά ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες και ζητήματα επιχειρηματικότητας.
Οι Δήμοι οφείλουν και πρέπει να δώσουν προτεραιότητα σε δύο ουσιαστικά τομείς:
α) την εξασφάλιση παροχής ποιοτικών υπηρεσιών προς τον δημότη, αρχίζοντας από την έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωσή του, την εφαρμογή αποδοτικών καλών πρακτικών κοινωνικής μέριμνας, τον σχεδιασμό και ανάπτυξη μεσοπρόθεσμου πλάνου ποιότητας ζωής και
β) την μελέτη – καταγραφή, τον σχεδιασμό και υλοποίηση αναπτυξιακών έργων, δημιουργίας υποδομών έτσι ώστε να εξασφαλίσει πεδίο ανάπτυξης επιχειρηματικότητας και πεδίο δράσης για τις επόμενες γενιές.
Κομμάτι αναπόσπαστο των πιο πάνω είναι η ταυτόχρονη αέναη προσπάθεια «παίδευσης» υπεύθυνων και ευσυνείδητων πολιτών! Ο ορθολογικός σχεδιασμός και εφαρμογή αλληλοσυμπληρούμενων δράσεων εναλλακτικής παιδείας, επιλεκτικά πολιτιστικών δράσεων και κυρίως η ενίσχυση των δομών εκπαίδευσης, είναι μονόδρομος για την επίτευξη μακροχρόνιας ανάπτυξης!
Όλα τα πιο πάνω απαιτούν σημαντικές αλλαγές, γι’ αυτό άμεσα σε κεντρικό επίπεδο άσκησης Εθνικής Πολιτικής πρέπει να επανασχεδιασθεί:
α) ο τρόπος λειτουργίας των Δήμων, με έμφαση στην θέσπιση ολιγομελών και ευέλικτων Συλλογικών Οργάνων Αποφάσεων, από το Δημοτικό Συμβούλιο έως τον τρόπο Κατάρτισης Επιχειρηματικού Σχεδίου, από την Επιτροπή Διαγωνισμών έως την Επιτροπή Παραλαβών,
β) να εφαρμοστεί και ενισχυθεί ο θεσμός Εσωτερικού Ελεγκτή, εφαρμόζοντας ταχύτατες διαδικασίες έγκρισης και εφαρμογής διαδικασιών,
γ) να εκσυγχρονιστεί η νομοθεσία ανάπτυξης επιχειρηματικότητας, δίνοντας μεγαλύτερες αρμοδιότητες στους Δήμους,
Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί και στον σχεδιασμό περιφερειακών Συλλογικών Οργάνων Διοίκησης, ώστε να εξασφαλιστεί η συνεργασία των ΟΤΑ στα δύο επίπεδα Διοίκησης και ουσιαστικά να αναβαθμισθεί η βούληση του απλού πολίτη που εκφράζεται με την ψήφο του στις εκλογές ΟΤΑ α΄ βαθμού, όπως επιτάσσει και η έννοια της Δημοκρατίας.
Η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι μία από τις αλλαγές του Καλλικράτη, αφορά στην εφαρμογή της απλής αναλογικής από τις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2019. Αντιθέτως η θέση της ΚΕΔΕ είναι ότι πρώτα πρέπει να μεταρρυθμιστεί το κράτος και μετά να γίνει οποιαδήποτε συζήτηση για αλλαγή εκλογικού συστήματος. Ποια είναι η δική σας θέση;
Την συγκεκριμένη χρονική στιγμή το πρόβλημα για τους δήμους δεν είναι ούτε η απλή αναλογική ούτε η ημερομηνία των εκλογών. Αλλά το πώς θα διασφαλίσουν τη λειτουργική και οικονομική αυτοτέλεια στην καθημερινή τους λειτουργία, μέσω της αποκέντρωσης από το κεντρικό κράτος, προκειμένου να ανταποκριθούν στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών τους .
H ΚΕΔΕ και η Αυτοδιοίκηση στο σύνολό της , οφείλει να διεκδικήσει διοικητική ανεξαρτησία και ουσιαστική οικονομική αυτοτέλεια, ως μοναδική διέξοδο από την κρίση .
Η αλλαγή του εκλογικού συστήματος ανάδειξης των αιρετών της αυτοδιοίκησης, δεν μπορεί να γίνει πριν ολοκληρωθεί η αλλαγή του «Καλλικράτη». Αυτή τη στιγμή προτεραιότητα δεν είναι μια ακόμη αλλαγή του εκλογικού νόμου, αλλά το πώς θα μπορούν οι Δήμοι να ασκούν χωρίς προβλήματα τις βασικές τους λειτουργίες. Ως κεντρικός άξονας της μεταρρύθμισης θα πρέπει να είναι η ανακατανομή αρμοδιοτήτων, ρόλων και λειτουργιών μεταξύ των επιπέδων διοίκησης και αυτοδιοίκησης µε στόχο, πρώτον, την ενδυνάμωση των επιτελικών, προγραμματικών λειτουργιών του κεντρικού κράτους και δεύτερον, τη διεύρυνση του λειτουργικού πεδίου δραστηριοποίησης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Η αλλαγή του εκλογικού νόμου για την ανάδειξη των Δημάρχων και των δημοτικών συμβούλων, δεν διασφαλίζει την κυβερνησιμότητα και την ομαλή λειτουργία των Δήμων. Η απλή αναλογική από μόνη της δεν θα λύσει κανένα πρόβλημα, αντίθετα μπορεί να οδηγήσει στη λειτουργική αποδόμηση των Δήμων.
Στο πλαίσιο της αλλαγής του «Καλλικράτη», είναι αναγκαίο να ξεκινήσει άμεσα διάλογος με όλα τα συναρμόδια Υπουργεία και την ΚΕΔΕ, ώστε να συζητηθεί αναλυτικά πριν την κατάθεση του όποιου Νομοσχεδίου από την Κυβέρνηση, η ανακατανομή πόρων και αρμοδιοτήτων στους Δήμους, στο πλαίσιο της νέας διοικητικής οργάνωσης του Κράτους.
Οφείλουμε , πλην των άλλων , να απαιτήσουμε την διασφάλιση της βιωσιμότητας και διατηρησιμότητας των κοινωνικών δομών και υπηρεσιών των Δήμων μας , από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους , να προβούμε στην βελτίωση των συνθηκών εργασίας των υπαλλήλων μας , μέσα από ένα νέο σύστημα προγραμματισμού των ανθρώπινων πόρων και ένα σύγχρονο κι αντικειμενικό σύστημα αξιολόγησης των επιδόσεων των υπηρεσιών και των υπαλλήλων. Επίσης την προώθηση της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης , αλλά και της απαιτούμενης ενίσχυσης της καταστατικής θέσης των αιρετών της Αυτοδιοίκησης .
Και πρωτίστως να απαιτήσουμε την ενίσχυση της οικονομικής αυτοτέλειας των Δήμων με την υιοθέτηση συγκεκριμένων πολιτικών, ενώ ταυτόχρονα να πρέπει να πραγματοποιηθεί η άμεση απόδοση των παρακρατηθέντων της περιόδου 2010-2016, η πλήρης αποκατάσταση των ΚΑΠ, χωρίς καμία περαιτέρω μείωση των πόρων που αποδίδονται στους Δήμους, μέσω του κρατικού προϋπολογισμού.
Ένα από τα βασικά αιτήματα που προβάλει η Αυτοδιοίκηση σήμερα είναι να της δοθεί η δυνατότητα να συμβάλει ουσιαστικά στην αναπτυξιακή ανασυγκρότηση της χώρας, την επιστροφή της κοινωνίας στην κανονικότητα, και τον επαναπατρισμό των νέων που «έδιωξε» η κρίση. Με ποιον τρόπο και ποια εργαλεία θεωρείτε ότι μπορούν να στηριχθούν οι αναπτυξιακές δυνατότητες των δήμων σήμερα;
Ένα από τα βασικά αιτήματα που προβάλει η Αυτοδιοίκηση σήμερα είναι να της δοθεί η δυνατότητα να συμβάλει ουσιαστικά στην αναπτυξιακή ανασυγκρότηση της χώρας, την επιστροφή της κοινωνίας στην κανονικότητα, και τον επαναπατρισμό των νέων που «έδιωξε» η κρίση. Με ποιον τρόπο και ποια εργαλεία θεωρείτε ότι μπορούν να στηριχθούν οι αναπτυξιακές δυνατότητες των δήμων σήμερα;
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, πάντα αποτελούσε βασικό πυλώνα στην πορεία ανάπτυξης και ανασυγκρότησης της χώρας. Τόσο με τη λειτουργία της όσο και με τις προϋποθέσεις που δημιουργεί, ωθεί την επιχειρηματικότητα ακόμα και τη γυναικεία και τη νεανική σε αυξητική τροχιά. Είναι ευθύνη ωστόσο του ίδιου του κράτους να διασφαλίσει τους αναγκαίους πόρους και τη θέσπιση νομοθετικών διατάξεων, τέτοιων που να υποστηρίξουν την Τ.Α. στο έργο που συντελεί.
Ο ρόλος της ΚΕΔΕ μέσω του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης, είναι καθοριστικός στον τομέα αυτό, ώστε να διεκδικεί εκ μέρους των Δήμων την επίτευξη των παραπάνω προϋποθέσεων και να εκπονεί για λογαριασμό τους προτάσεις και μελέτες .
Υπό αυτές τις προϋποθέσεις η Τ.Α. ως ενδιάμεσος φορέας μεταξύ κράτους και πολίτη μπορεί να μεταφέρει γνώση, προτάσεις, συμβουλές και πλήρη υποστήριξη ακόμα και σε κάθε νέο που επιθυμεί να επιστρέψει στη χώρα και να δραστηριοποιηθεί επαγγελματικά.
Έργα υποδομής και προγράμματα που αφορούν την ανάπτυξη νέων τουριστικών προϊόντων αποτελεί πλέον την αιχμή του δόρατος στην ανάπτυξη της χώρας όπως και η προώθηση τοπικών προϊόντων και υπηρεσιών. Η άμεση επαφή της Τ.Α με την τοπική κοινωνία, τις ανάγκες, τις απαιτήσεις, τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες της κάθε περιοχής, αποτελεί τον βασικό παράγοντα βάσει του οποίου συντάσσονται και κατατίθενται προτάσεις για κάθε είδους επιχειρηματική δράση.
Είναι γεγονός ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην οκταετία της κρίσης υπέστη πρωτοφανείς περικοπές των εσόδων της, ενώ και ο κρατικός προϋπολογισμός του 2018 προβλέπει περαιτέρω μειώσεις . Ποιες θεωρείτε ότι πρέπει να είναι οι άμεσες οικονομικές διεκδικήσεις των δήμων;
Σήμερα , το ζήτημα της ορθής χρηματοδότησης των Ο.Τ.Α. αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα διακυβεύματα, ιδίως δε το ζήτημα της ανεπάρκειας των πόρων και της καθυστέρησης των θεσμοθετημένων και εισπραχθέτων υπέρ αυτών τοπικών εσόδων για την εκπλήρωση της κοινωνικής αποστολής τους.
Η υποχρέωση του Κράτους να λάβει τα αναγκαία νομοθετικά, κανονιστικά και δημοσιονομικά μέτρα για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας της τοπικής αυτοδιοίκησης κατοχυρώνεται και στο άρθρο 9 του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας , στην παρ. 2 του οποίου ορίζεται ότι «οι χρηματοδοτικοί πόροι των ΟΤΑ θα πρέπει να είναι ανάλογοι με τις αρμοδιότητες που προβλέπονται από το Σύνταγμα ή το νόμο»». Επίσης, έχει κριθεί με απόφαση του ΣτΕ ότι εφόσον τα ανωτέρω δεν τηρηθούν, τότε οι μεταβιβάσεις αρμοδιοτήτων είναι παράνομες .
Με τη νέα Αρχιτεκτονική της αυτοδιοίκησης «πρόγραμμα Καλλικράτης» παρατηρήθηκε μεταφορά αρμοδιοτήτων δίχως την χορήγηση των αναγκαίων οικονομικών πόρων ή με μεταφορά καθυστερημένων χρονικά ή ανεπαρκών πόρων και συνεπώς καταστρατήγηση της προειρημένης διάταξης.
Προτείνουμε λοιπόν αντί για διαμαρτυρίες σε πολιτικό επίπεδο, την αξιοποίηση της δυνατότητας των ΟΤΑ να προσφεύγουν στα δικαστήρια όπως συμβαίνει στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες που η τακτική αυτή είναι παγιωμένη για την εξασφάλιση της χρηματοδότησης των μεταφερόμενων αρμοδιοτήτων στην Τ.Α.
Επίσης, διεκδικούμε :
- Νέα κωδικοποίηση των εσόδων των Ο.Τ.Α. σε ενιαίο κείμενο νόμου. Η έλλειψη κωδικοποίησης της νομοθεσίας και η ύπαρξης πλήθους νομοθετημάτων που διέπουν τα έσοδα δημιουργεί ένα πολύπλοκο πλέγμα που δυσχεραίνει τη λειτουργία των υπηρεσιών και την ανομοιόμορφη εφαρμογή τους .
- Άμεση απόδοση των παρακρατηθέντων νομοθετικά κατοχυρωμένων με το Ν. 3852/2010 εσόδων των Δήμων.
- Αναπλήρωση απωλειών από τη μεταφορά πόρων από τους Δήμους στο Δημόσιο (φόρος ζύθου) και από τη μείωση του συντελεστή τέλους διαμονής παρεπιδημούντων και του τέλους των ακαθαρίστων εσόδων των καταστημάτων από 2% σε 0,5%.
- Άμεση πρόσβαση στα βασικά μητρώα που διαθέτει το κεντρικό κράτος για την εξασφάλισης της βεβαίωσης των εσόδων. Οι κεντρικές υπηρεσίες πολλές φορές αδυνατούν (πχ Δ.Ο.Υ.) λόγω έλλειψης προσωπικού να χορηγήσουν τα απαιτούμενα στοιχεία για την βεβαίωση των εσόδων.
- Στις εκμισθώσεις οχημάτων από κατοίκους του εξωτερικού υποχρεωτική αναγραφή στη σύμβαση Α.Φ.Μ. του μισθωτή του οχήματος σε αντίθετη περίπτωση οι οφειλές για παραβάσεις ΚΟΚ να καταβάλλονται στους Ο.Τ.Α από την εκμισθώτρια εταιρεία για να μην χάνονται πόροι από την τοπική αυτοδιοίκηση.
- Αφαίρεση άδειας λειτουργίας καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος σε περιπτώσεις αυθαίρετης χρήσης κοινοχρήστου χώρου.
- Τη μη χορήγηση οποιασδήποτε μορφής αδειών από τους Ο.Τ.Α όχι μόνο εξαιτίας ληξιπρόθεσμων οφειλών προς αυτούς αλλά και μη βεβαιωμένων οφειλών.
- Εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας για την καταβολή Δημοτικών τελών υποχρεωτικά από όλους τους κατοίκους για όλα τα ακίνητα ηλεκτροδοτούμενα ή μη από την ημέρα βεβαίωσης της υπηρεσίας δόμησης για την σύνδεσή τους με τα δίκτυα κοινής ωφέλειας.