Το φετινό συνέδριό της ΚΕΔΕ βρίσκει την Τοπική Αυτοδιοίκηση αντιμέτωπη με μια μεγάλη πρόκληση: την αλλαγή του Καλλικράτη και την προώθηση μιας ουσιαστικής μεταρρύθμισης στη λειτουργία του Κράτους και της Αυτοδιοίκησης. Με βάση αυτή την πρόκληση, ποιος είναι κατά τη γνώμη σας ο οδικός χάρτης που πρέπει να χαράξει το συνέδριο και εν γένει η Αυτοδιοίκηση;
Η μεταρρύθμιση στο κράτος δεν μπορεί να αφορά μόνο την αυτοδιοίκηση, αλλά το σύνολο των κρατικών λειτουργιών. Επιβάλλεται η διοικητική μεταρρύθμιση να ξεκινήσει από το ίδιο το κεντρικό κράτος, το οποίο θα πρέπει να γίνει πιο μικρό, πιο ουσιαστικό και πιο επιτελικό. Πρέπει να κρατήσει διαδικασίες που επί της ουσίας θα του δίνουν τη δυνατότητα να λειτουργεί ως κράτος στρατηγείο και οι αρμοδιότητες που έχουν σχέση με τον πολίτη να μεταβιβαστούν στην αυτοδιοίκηση πρώτου και δευτέρου βαθμού. Βεβαίως θα πρέπει να υπάρξει σαφής διαχωρισμός των δυνατοτήτων, των αρμοδιοτήτων, αλλά και των χρηματοδοτικών πλαισίων μέσα στα οποία θα λειτουργεί τόσο η περιφερειακή, όσο και η τοπική αυτοδιοίκηση.
Κομβικό σημείο για το μέλλον και το νέο ρόλο που πρέπει να έχει η Τ.Α. αποτελεί η δρομολογούμενη αλλαγή του θεσμικού πλαισίου που τη διέπει. Ποιες αλλαγές θεωρείτε καθοριστικές, ούτως ώστε να μπορούν οι δήμοι να αποφασίζουν για το μέλλον των τοπικών τους κοινωνιών, την τοπική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή, για βιώσιμες και έξυπνες πόλεις, για τη διασφάλιση της διαφάνειας, για τη μεταρρύθμιση του κράτους και της ίδιας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης;
Θεωρώ ότι έφτασε ο καιρός η κεντρική εξουσία να απελευθερώσει την τοπική αυτοδιοίκηση από τον βαθύ και πλατύ έλεγχο που ασκεί διαρκώς πάνω της, προσδίδοντάς της ρόλο ετεροδιοίκησης, ο οποίος την ποδηγετεί. Τα αλλεπάλληλα επίπεδα ελέγχου καθώς και το δύστροπο μα και πολύπλοκο θεσμικό πλαίσιο που την διέπει σήμερα, την καθιστά παθητική στον ρόλο της και σε πάρα πολλές περιπτώσεις δυσλειτουργική. Επιβάλλεται οι δυνάμεις της αυτοδιοίκησης να έχουν την μεγάλη ευθύνη της διοίκησης στην περιοχή όπου απευθύνονται. Επιπλέον για να παραχθούν τα προσδοκώμενα από τις τοπικές κοινωνίες αποτελέσματα, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αυτοτέλεια στην λήψη αποφάσεων και στην υλοποίηση έργων και αναπτυξιακών δράσεων. Η παραχώρηση στην αυτοδιοίκηση της δυνατότητας να εφαρμόσει τις επιλεγόμενες πολιτικές της σε τοπικό επίπεδο, θα εκτινάξει το κύρος της στους πολίτες και θα εγκαινιάσει νέες δημιουργικές σχέσεις που μόνο οφέλη θα αποφέρουν στη χώρα. Αυτονόητο είναι ότι οι ακολουθούμενες αυτοδιοικητικές πολιτικές, θα πρέπει να βρίσκονται σε συνάφεια και συνέργεια με τις εφαρμοζόμενες εθνικές πολιτικές σε θεμελιώδη ζητήματα όπως η παιδεία, η υγεία, η πολιτική προστασία και η διαφάνεια.
Η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι μία από τις αλλαγές του Καλλικράτη, αφορά στην εφαρμογή της απλής αναλογικής από τις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2019. Αντιθέτως η θέση της ΚΕΔΕ είναι ότι πρώτα πρέπει να μεταρρυθμιστεί το κράτος και μετά να γίνει οποιαδήποτε συζήτηση για αλλαγή εκλογικού συστήματος. Ποια είναι η δική σας θέση;
Πιστεύω πως η απλή αναλογική θα δημιουργήσει μια χαοτική κατάσταση στην αυτοδιοίκηση, η οποία θα είναι δύσκολα αντιμετωπίσιμη, ενώ σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να την βοηθήσει να προάγει το έργο της στην κοινωνία. Το πολιτικό και κοινωνικό ζητούμενο δεν είναι μόνον η αντιπροσωπευτικότητα στις Δημοτικές Αρχές, αλλά και το επίπεδο κυβερνησιμότητας στο οποίο θα βρίσκονται μετά τις εκλογές. Αυτή πρέπει οπωσδήποτε να εξασφαλίζεται από το νέο εκλογικό σύστημα που πρόκειται να εφαρμοστεί. Συμφωνώ ότι η απλή αναλογική είναι ίσως το δημοκρατικότερο εκλογικό σύστημα, αλλά μόνο σε μια πλήρως συνεργατική, αταξική κοινωνία, η οποία έχει αφομοιώσει στο έπακρο την – εντελώς ξένη προς την ελληνική πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα – φιλοσοφία της απολιτίκ διοικητικής συγκρότησης του κράτους! Ας είμαστε ρεαλιστές… Στην Ελλάδα των έντονων κοινωνικοπολιτικών διαφορών και αντεγκλήσεων, αλλά και των τεράστιων, δυστυχώς ακόμη άλυτων, οικονομικών ζητημάτων, η εφαρμογή της απλής αναλογικής στην αυτοδιοίκηση θα της δώσει ουσιαστικά την «χαριστική βολή»! Η διαρκώς διογκούμενη ασυμφωνία των εκλεγμένων αντίπαλων δημοτικών παρατάξεων στην λήψη και υλοποίηση αποφάσεων, θα καταστήσει σχεδόν απαγορευτική την παραγωγή έργου και λύσεων για τα τοπικά θέματα, δυσχεραίνοντας περισσότερο τις ήδη επιβαρυμένες συνθήκες διαβίωσης των ελλήνων πολιτών από τις σκληρές μνημονιακές πολιτικές.
Πιστεύω στην ανάγκη βελτίωσης των διαδικασιών ανάδειξης των αυτοδιοικητικών αρχών, στη βάση όμως ενός εκλογικού συστήματος το οποίο θα εγγυάται την πολιτική ομαλότητα και την δυνατότητα άσκησης ισχυρής και αποδοτικής διοίκησης, η οποία θα δίνει γρήγορα τις απαιτούμενες λύσεις στα προβλήματα των ανθρώπων.
Ένα από τα βασικά αιτήματα που προβάλει η Αυτοδιοίκηση σήμερα είναι να της δοθεί η δυνατότητα να συμβάλει ουσιαστικά στην αναπτυξιακή ανασυγκρότηση της χώρας, την επιστροφή της κοινωνίας στην κανονικότητα, και τον επαναπατρισμό των νέων που «έδιωξε» η κρίση. Με ποιον τρόπο και ποια εργαλεία θεωρείτε ότι μπορούν να στηριχθούν οι αναπτυξιακές δυνατότητες των δήμων σήμερα;
Η αυτοδιοίκηση αποτελεί βασικό αναπτυξιακό πυλώνα στη χώρας μας. Για να μπορέσει όμως να εκπληρώσει την αποστολή της με τους καλύτερους δυνατούς όρους, απαιτείται η θεσμική και οικονομική αυτοτέλειά της. Πρέπει να της δοθεί η δυνατότητα να αξιοποιήσει στον μέγιστο δυνατό βαθμό τους πόρους του ΕΣΠΑ, δεδομένου ότι έχει αποδειχθεί στην πράξη ότι είναι ένας μηχανισμός ο οποίος μπορεί ευέλικτα, αλλά και αποτελεσματικά να μεγιστοποιήσει τα οφέλη από οποιοδήποτε χρηματοδοτικό εργαλείο. Θεωρώ απόλυτη ανάγκη την θέσπιση ενός ειδικού προγράμματος μέσα στο ΕΣΠΑ, το οποίο θα αφορά την αυτοδιοίκηση προκειμένου να μπορέσει αυτή να θεσπίσει πολιτικές σχετικά με την απασχόληση και κυρίαρχο στόχο την επιστροφή των νέων στην ελληνική περιφέρεια. Παράδειγμα αποτελεί το πρόγραμμα υποδοχής νέων κατοίκων στην ύπαιθρο το οποίο υλοποιείται από τον Δήμο Μουζακίου σε συνεργασία με το…….. Κλερμόντ. Μέσα από τέτοια προγράμματα που μπορεί να συνοδεύονται από διάφορες πολιτικές υποβοήθησης και ενίσχυσης των νέων κατοίκων, με χρηματοδότηση από το ΕΣΠA, η και εθνικούς πόρους, η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο. Εξάλλου, τα τελευταία χρόνια, μέσα σε ένα περιβάλλον απόλυτης κοινωνικοοικονομικής κρίσης και πλήρους απαξίωσης βασικών ανθρώπινων αξιών, η Τ.Α. δηλώνει παρούσα και με συγκεκριμένες παρεμβάσεις στηρίζει απόλυτα τις τοπικές κοινωνίες στον δύσκολο αγώνα που δίνουν για την επιβίωσή τους. Δεν θέλω «να ευλογήσω τα γένια μας» όπως λέει συχνά ο λαός μας, όμως είμαι πεπεισμένος ότι οι δράσεις που υλοποιούμε εν μέσω τεράστιων προβλημάτων, είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για να ξεπεραστούν οι δυσκολίες στη χώρα.
Είναι γεγονός ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην οκταετία της κρίσης υπέστη πρωτοφανείς περικοπές των εσόδων της, ενώ και ο κρατικός προϋπολογισμός του 2018 προβλέπει περαιτέρω μειώσεις. Ποιες θεωρείτε ότι πρέπει να είναι οι άμεσες οικονομικές διεκδικήσεις των δήμων;
Μεγάλη πληγή της αυτοδιοίκησης είναι ότι έχουν μεταφερθεί σε αυτή, από το κεντρικό κράτος, αρμοδιότητες χωρίς τους αντίστοιχους πόρους. Μάλιστα, η οικονομική καθίζηση που υπέστη η αυτοδιοίκηση τα χρόνια των μνημονίων είναι η μεγαλύτερη από κάθε άλλον φορέα της γενικής κυβέρνησης του ελληνικού κράτους. Το αποτέλεσμα βέβαια είναι δραματικό! Ιδιαίτερα η Τ.Α. είναι πλέον οικονομικά και στελεχιακά αποστεωμένη, γεγονός που έχει αρνητικό αντίκτυπο στην λειτουργία της και στις προσφερόμενες υπηρεσίες προς τους πολίτες. Απαραίτητα λοιπόν, θα πρέπει να θεσπιστούν σταθεροί πόροι που θα ικανοποιούν τις ανάγκες και τις απαιτήσεις που έχουν οι τοπικές κοινωνίες από την αυτοδιοίκηση.
Σε όλα τα τελευταία συνέδρια της ΚΕΔΕ διατυπώσαμε με σαφήνεια ως ΠΕΔ Θεσσαλίας, τις θέσεις μας για τη στρατηγική που πρέπει να εφαρμοσθεί προκειμένου να επιτευχτεί η οικονομική ανάκαμψη των ΟΤΑ. Μιλήσαμε για δημοσιονομική αποκέντρωση, αναπτυξιακές πρωτοβουλίες, ορθολογική κατανομή των ΚΑΠ και πολλά άλλα. Είναι σαφές όμως ότι για να έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα θα πρέπει η συνεργασία κράτους – αυτοδιοίκησης να διέπεται από όρους «ισοτιμίας». Πρέπει το κράτος να επιδείξει την απαιτούμενη συνέπεια στις οικονομικές του δεσμεύσεις. Σας υπενθυμίζω ότι δεν έχουν αποδοθεί από τα «παρακρατηθέντα» ύψους 214 εκ. € ετησίως, τα έσοδα των Δήμων από τους ΤΑΠ ( φόρο ζύθου, τέλη διαφήμισης) περίπου 60 εκ. € ετησίως, πιστώσεις για τη θέρμανση των σχολείων ύψους 23 εκ € ετησίως κλπ. Πρέπει οπωσδήποτε να δοθεί λύση στη χρηματοδότηση των έργων ΕΣΠΑ που βρίσκονται σε διαδικασία υλοποίησης. Πρέπει να λυθεί οριστικά το πρόβλημα των υπερχρεωμένων Δήμων. Πρέπει επίσης να αποδοθεί στους ΟΤΑ το σύνολο των πόρων που προβλέπονται από τον Ν. 3852/2010 , να αυξηθεί το μερίδιο της Τ.Α. στο πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, να αποδοθούν οι αναγκαίοι πόροι για την λειτουργία των μεταφερόμενων δομών, και πρέπει όπως προείπα, να δημιουργηθεί στο νέο ΕΣΠΑ, ένα «Ειδικό Επιχειρησιακό Σχέδιο» με τελικούς δικαιούχους τους Δήμους.