Οι Κυκλάδες και ιδίως η Σίφνος, Σέριφος και Φολέγανδρος συγκαταλέγονται στην προκριματική λίστα της Europa Nostra και είναι υποψήφιες να ενταχθούν στο πρόγραμμα των επτά απειλούμενων μνημείων και τοποθεσιών πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης, προκειμένου να ληφθούν και να ισχύσουν μέτρα για την υπερδόμηση και τον υπερτουρισμό.
Η υποψηφιότητά τους υποστηρίζεται από την Ελληνική Εταιρεία – Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
«Οι Κυκλάδες, φημισμένες για τη μοναδική γοητεία και τον πλούσιο πολιτισμό τους, βρίσκονται αντιμέτωπες με μια πληθώρα προκλήσεων που θέτει η έξαρση της τουριστικής ανάπτυξης και η ανεξέλεγκτη δόμηση. Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού ΕΛΛΕΤ οραματίζεται την αξιοποίηση του προγράμματος «7 Most Endangered» για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την ανεξέλεγκτη δόμηση και την προσπάθεια επιρροής των κυβερνητικών πολιτικών για τη βελτίωση του πολεοδομικού σχεδιασμού στα νησιά. Στους υποστηρικτές αυτής της εκστρατείας περιλαμβάνονται οι δήμαρχοι των τριών νησιών που λειτουργούν ως παράδειγμα: της Σίφνου, της Σερίφου και της Φολεγάνδρου», τονίζεται σε σχετική ανακοίνωση.
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν οι μικρότεροι νησιωτικοί προορισμοί εντός των Κυκλάδων, που υφίστανται το μεγαλύτερο βάρος του υπερτουρισμού. Η πίεση στις υποδομές και η κλιμακούμενη ζήτηση για καταλύματα παρουσιάζουν σημαντικές προκλήσεις. Η κραυγή για νέες κατασκευές πέρα από τα όρια των οικισμών έχει φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα, με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Αρχής να αποκαλύπτουν σταθερή αύξηση των νέων οικοδομικών αδειών από 916 το 2018 σε 1.280 το 2022. Τα κτισμένα τετραγωνικά μέτρα, κλιμακώνονται από 291.722 σε 2219 τ.μ. τ.μ το 2022, υπογραμμίζουν την εντατικοποίηση των κατασκευαστικών δραστηριοτήτων.
Η ΕΛΛΕΤ συνηγορεί υπέρ της λήψης στρατηγικών μέτρων προτείνοντας μια συνολική προσέγγιση για τη διασφάλιση της ακεραιότητας των νησιών. Οι άμεσες προτεραιότητες περιλαμβάνουν τη θέσπιση του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τον Τουρισμό για τη ρύθμιση και τη διαχείριση δραστηριοτήτων, καθώς και τη θέσπιση ενός δεσμευτικού Περιφερειακού Χωροταξικού Σχεδίου Νοτίου Αιγαίου. Η πρόταση υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια να ορίζουν ζώνες βελτίωσης του τοπίου, να συνεργάζονται μεταξύ του υπουργείου Τουρισμού και του υπουργείου Περιβάλλοντος για τη σύγκλιση των πολιτικών και να δημιουργούν ειδικούς θεσμικούς κανονισμούς για την ενσωμάτωση της φέρουσας ικανότητας στον χωροταξικό σχεδιασμό.
Να σημειωθεί ότι υποστηρικτές σε αυτή την εκστρατεία είναι οι δήμαρχοι τριών ιδιαίτερα πληγεισών νησιών: της Σερίφου, της Σίφνου και της Φολεγάνδρου .
Η ανακοίνωση από την Europa Nostra
Τα μνημεία και οι τόποι πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη που προκρίθηκαν στη βραχεία λίστα για τη φετινή έκδοση του προγράμματος «7 Most Endangered» ανακοινώθηκαν την Τετάρτη 30 Ιανουαρίου 2024 από την Europa Nostra, την Ευρωπαϊκή φωνή της κοινωνίας των πολιτών, που έχει δεσμευτεί για τη διαφύλαξη και την προώθηση της πολιτιστικής και φυσικής, και το European Investment Bank (EIB) Institute. Η τελική λίστα των 7 πιο απειλούμενων μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2024 θα ανακοινωθεί τον Απρίλιο.
Αυτά είναι τα 11 πιο απειλούμενα μνημεία και μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη που έχουν επιλεγεί για το 2024 :
- Αρχαιολογικός Χώρος Muret e Portës, Δυρράχιο, ΑΛΒΑΝΙΑ
- Amberd Historical and Cultural Reserve, ΑΡΜΕΝΙΑ
- Palais du Midi, Βρυξέλλες, ΒΕΛΓΙΟ
- Εργατικές κατοικίες ( courées ) σε Roubaix-Tourcoing, ΓΑΛΛΙΑ
- Κυκλάδες, κυρίως Σίφνος, Σέριφος και Φολέγανδρος, ΕΛΛΑΔΑ
- Εκκλησία του San Pietro στο Gessate, Μιλάνο, ΙΤΑΛΙΑ
- Συναγωγή της Σιένα, ΙΤΑΛΙΑ
- Παλάτι στο Sztynort, βόρεια Masuria, ΠΟΛΩΝΙΑ
- Εστία του Γιουγκοσλαβικού Λαϊκού Στρατού στο Šabac, ΣΕΡΒΙΑ
- Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, Altınözü / επαρχία Hatay, TÜRKIYE
- Σιδερένια Πύλη Αντιόχειας, Επαρχία Antakya / Hatay, TÜRKIYE
Ο Εκτελεστικός Πρόεδρος της Europa Nostra, Καθ. Δρ. Hermann Parzinger , δήλωσε: « Οι επιλεγμένοι τόποι πολιτιστικής κληρονομιάς απειλούνται από την κατεδάφιση, την ακατάλληλη ανάπτυξη, τις καταστροφικές επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών, την παραμέληση ή την έλλειψη χρηματοδότησης. Με τη δημοσίευση αυτής της σύντομης λίστας, επιθυμούμε να μεταφέρουμε ένα ισχυρό μήνυμα αλληλεγγύης και υποστήριξης στους ακτιβιστές και τις τοπικές κοινότητες που είναι βαθιά αφοσιωμένοι στη διάσωση αυτών των τοποθεσιών. Η κληρονομιά της Ευρώπης πρέπει να διατηρηθεί όχι μόνο ως μαρτυρία του κοινού μας παρελθόντος, αλλά και ως καταλύτης για ένα βιώσιμο, συνεκτικό και ειρηνικό μέλλον ».
Ο κοσμήτορας του Ινστιτούτου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, Shiva Dustdar , δήλωσε: « Η πολιτιστική κληρονομιά είναι βασικός πόρος για την ευρωπαϊκή ταυτότητα, την ελκυστικότητα και την οικονομική ανάπτυξη. Αυτή η σύντομη λίστα μας υπενθυμίζει πόσο εύθραυστη είναι και πόσο τη θεωρούμε δεδομένη. Μαζί με τον μακροχρόνιο συνεργάτη μας Europa Nostra, το Ινστιτούτο ενισχύει τις προσπάθειες των τοπικών κοινοτήτων σε όλη την Ευρώπη που γνωρίζουν ότι η διάσωση χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς θα τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν άλλες πιεστικές προκλήσεις. Ελπίζουμε να δούμε τις τοποθεσίες να αποκαθίστανται και να διατηρούνται για τις επόμενες γενιές. ”
Οι προαναφερθέντες τοποθεσίες πολιτιστικής κληρονομιάς που απειλούνται με εξαφάνιση επιλέχθηκε από μια διεθνή συμβουλευτική ομάδα , η οποία αποτελείται από ειδικούς στην ιστορία, την αρχαιολογία, την αρχιτεκτονική, τη διατήρηση, την ανάλυση έργων και τη χρηματοδότηση. Υποψηφιότητες για το 7 πιο απειλούμενο πρόγραμμα 2024 υποβλήθηκαν από οργανισμούς-μέλη, συνδεδεμένους οργανισμούς ή μεμονωμένα μέλη της Europa Nostra, καθώς και από μέλη της European Heritage Alliance.
Η επιλογή έγινε με βάση την εξαιρετική πολιτιστική σημασία και την πολιτιστική αξία καθενός από τους χώρους, καθώς και τον σοβαρό κίνδυνο που αντιμετωπίζουν σήμερα. Το επίπεδο δέσμευσης των τοπικών κοινοτήτων και η δέσμευση των φορέων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα για τη διάσωση αυτών των τόπων θεωρήθηκαν κρίσιμες προστιθέμενες αξίες. Ένα άλλο κριτήριο επιλογής ήταν η δυνατότητα αυτών των τόπων να λειτουργήσουν ως καταλύτης για βιώσιμη κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη.
Τον Απρίλιο θα παρουσιαστεί η τελική λίστα με τα 7 πιο απειλούμενα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2024 .