Η συνολική χρηματοδότηση της πολιτικής συνοχής, για την επόμενη προγραμματική περίοδο, θα ανέλθει στα 331 δισεκατομμύρια ευρώ, περίπου. Είναι προφανές ότι, οι χρηματοδοτικοί πόροι και οι Στόχοι για μία Βιώσιμη Ανάπτυξη θέτουν όχι μόνο μεγάλες προκλήσεις, αλλά και ερωτήματα για την Ευρωπαϊκή Τοπική Αυτοδιοίκηση, με βασικότερο το: Πώς θα μπορέσει να έχει πρόσβαση σε αυτούς τους πόρους και να υλοποιήσει αποτελεσματικότερα τις συγκεκριμένες πολιτικές;
Του Ράλλη Γκέκα Δρ Οικονομικών ΤΑ
Σε προηγούμενο άρθρο[1] είχαμε ασχοληθεί με τις προτεραιότητες της νέας προγραμματικής περιόδου 2021 -2027. Στο άρθρο αυτό τονίστηκε ότι η πλειονότητα των επενδύσεων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και του Ταμείου Συνοχής θα προσανατολίζονται στους στόχους για «μια εξυπνότερη και πιο πράσινη Ευρώπη». Με βάση τη δέσμευση που έχει αναλάβει η ΕΕ στην πρότασή της για τον νέο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της, το 25 % των κοινοτικών δαπανών θα συνεισφέρουν στη δράση για το κλίμα. Υπενθυμίζεται ότι η συνολική χρηματοδότηση της πολιτικής συνοχής, για την επόμενη προγραμματική περίοδο, θα ανέλθει στα 331 δισεκατομμύρια ευρώ, περίπου.
Είναι προφανές ότι, οι χρηματοδοτικοί πόροι και οι Στόχοι για μία Βιώσιμη Ανάπτυξη θέτουν όχι μόνο μεγάλες προκλήσεις, αλλά και ερωτήματα για την Ευρωπαϊκή Τοπική Αυτοδιοίκηση, με βασικότερο το:
Πώς θα μπορέσει να έχει πρόσβαση σε αυτούς τους πόρους και να υλοποιήσει αποτελεσματικότερα τις συγκεκριμένες πολιτικές;
Αυτό αποτελεί και το αντικείμενο του παρόντος άρθρου.
Οι Στόχοι της Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Στις 25 έως 27 Σεπτεμβρίου του 2015, στη 70η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, συγκεντρώθηκαν οι εθνικές αντιπροσωπείες των κρατών- μελών του και αποφάσισαν τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ). Καθορίστηκαν 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης, οι οποίοι συμπεριλαμβάνουν 169 επιμέρους εξειδικεύσεις. Δεσμεύτηκαν μάλιστα για την πλήρη εφαρμογή των στόχων αυτών, την οποίαν αποκάλεσαν «Ατζέντα 2030»
Οι 17 στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης είναι:
Στόχος 1. Τέλος σε όλες τις μορφές φτώχειας και παντού.
Στόχος 2. Τέλος στην πείνα, επίτευξη ασφαλούς και βελτιωμένης διατροφής με προώθηση της βιώσιμης γεωργίας
Στόχος 3. Εξασφάλιση της υγείας και προαγωγή της ποιότητας ζωής για όλους και όλες τις ηλικίες
Στόχος 4. Εξασφάλιση και ισότιμη ποιότητα στην εκπαίδευση, προώθηση της διά βίου μάθησης, με ευκαιρίες για όλους
Στόχος 5. Επίτευξη ισότητας των φύλων
Στόχος 6. Διασφάλιση της διαθεσιμότητας και της βιώσιμης διαχείρισης των υδατικών πόρων και αποχέτευση για όλους
Στόχος 7. Εξασφάλιση της πρόσβασης σε προσιτή, αξιόπιστη, βιώσιμη και σύγχρονες μορφές ενέργειας, για όλους
Στόχος 8. Προώθηση της διατηρήσιμης, χωρίς αποκλεισμούς, βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, της πλήρους και παραγωγικής απασχόλησης, με αξιοπρεπή εργασία για όλους
Στόχος 9. Δημιουργία ευέλικτων υποδομών, προώθηση ολοκληρωμένης και βιώσιμης εκβιομηχάνισης και προώθηση της καινοτομίας
Στόχος 10. Μείωση των ανισοτήτων εντός και μεταξύ των χωρών
Στόχος 11. Πόλεις και οικισμοί χωρίς αποκλεισμούς, ασφαλείς, διαλλακτικοί και βιώσιμοι
Στόχος 12. Εξασφάλιση προτύπων
βιώσιμης κατανάλωσης και παραγωγής
Στόχος 13. Επείγουσες δράσεις για την
καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της
Στόχος 14. Διατήρηση και βιώσιμη χρήση των ωκεανών, θαλασσών και των θαλάσσιων πόρων
Στόχος 15. Προστασία, αποκατάσταση και προώθηση της βιώσιμης χρήση των οικοσυστημάτων, βιώσιμη διαχείριση των δασών, καταπολέμηση της ερημοποίησης, και ανάσχεση και ανάστροφη της υποβάθμιση του εδάφους και της απώλειας της βιοποικιλότητας
Στόχος 16. Προώθηση ειρηνικών και χωρίς αποκλεισμούς, κοινωνιών για βιώσιμη ανάπτυξη, παροχή πρόσβασης στη δικαιοσύνη για όλους και οικοδόμηση αποτελεσματικών, υπεύθυνων και ολοκληρωμένων θεσμών σε όλα τα επίπεδα
Στόχος 17. Ενίσχυση των εργαλείων εφαρμογής και ανανέωση της παγκόσμιας συνεργασίας για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη
Οι Στόχοι για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και η Τοπική Αυτοδιοίκηση
Είναι προφανής η συνάφεια των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) με τους στόχους των Τοπικών και Περιφερειακών αρχών. Όλες οι τοπικές κυβερνήσεις υλοποιούν δημόσιες πολιτικές και παρέχουν υπηρεσίες που αποτελούν μέρος των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης. Το κύριο έργο, εξάλλου, των τοπικών κυβερνήσεων είναι η εξασφάλιση της καλύτερης ποιότητας ζωής για τους πολίτες τους.
Οι παγκόσμιες «Ατζέντες», όπως η Συμφωνία για το Κλίμα του Παρισιού, η Νέα Αστική Ατζέντα, η Ατζέντα 2030 και οι Στόχοι της για την Βιώσιμη Ανάπτυξη, αποσκοπούν και στο να διασφαλιστεί ότι όλες αυτές οι προσπάθειες θα πραγματοποιηθούν σε τοπικό επίπεδο προς την ίδια κατεύθυνση, παγκοσμίως. Η υιοθέτηση των ΣΒΑ συνεπάγεται τη χρήση ενός κοινού παγκόσμιου πλαισίου για τις τοπικές και περιφερειακές δημόσιες πολιτικές, χωρίς αποκλεισμούς και μέσω συνεργασιών με τους ενδιαφερόμενους φορείς. Οι ΣΒΑ παρέχουν ένα κοινό έδαφος και μια ευκαιρία για να αναπτυχθούν νέες λύσεις σε μια σειρά δημοτικές και περιφερειακές αρμοδιότητες.
Η εθνική εξειδίκευση των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης στην Ελλάδα.
Στην Εθνική έκθεση για την εφαρμογή της Ατζέντας 2030, μεταξύ άλλων, αναφέρεται ότι «δεδομένου ότι οι ΣΒΑ συνδέονται άμεσα με τις ευθύνες των τοπικών και περιφερειακών αρχών, ιδίως όσον αφορά στον ρόλο τους στην παροχή βασικών υπηρεσιών, η συμμετοχή τους είναι απολύτως απαραίτητη για την επιτυχία της βιώσιμης ανάπτυξης. Στο πλαίσιο των 325 Δήμων και 13 περιφερειών της Ελλάδας, υπάρχουν πολλές σημαντικές πολιτικές, υπηρεσίες και δράσεις που λαμβάνουν χώρα σε όλη τη χώρα και σχετίζονται με τους ΣΒΑ. Ωστόσο, οι τοπικές και περιφερειακές αρχές που αναπτύσσουν και υλοποιούν αυτές τις πολιτικές δεν γνωρίζουν συχνά τη δική τους πιθανή σχέση με συγκεκριμένους ΣΒΑ. Έτσι, αυτό που χρειάζεται είναι δράσεις που ευαισθητοποιούν και υποστηρίζουν τον ενεργό ρόλο των τοπικών παραγόντων, καθώς και την υποστήριξη των τοπικών αρχών ώστε με τις αποφάσεις τους να συμβάλλουν στην επίτευξη των ΣΒΑ.
Οι τοπικές αρχές αναγνωρίζουν και δηλώνουν ότι οι στόχοι τους, η λειτουργία και οι πολιτικές τους στοχεύουν πρωτίστως στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και στην προώθηση της τοπικής ανάπτυξης φιλικής προς το περιβάλλον. Στην πραγματικότητα, σε αυτές τις δύσκολες οικονομικές περιόδους, οι δήμοι έχουν καταβάλει μεγάλη προσπάθεια για τη δημιουργία πολιτικών και για να δημιουργήσουν μηχανισμούς ανακούφισης στις τοπικές κοινωνίες και ορισμένοι από αυτούς έχουν επιδιώξει εταιρικές σχέσεις που τους επέτρεψαν να αναλάβουν ταχεία δράση και να αντιμετωπίσουν τις πιο κρίσιμες προκλήσεις, επιδεικνύοντας ταυτόχρονα μια σημαντική αίσθηση αλληλεγγύης από κάτω προς τα πάνω σε κάθε ευκαιρία.
Παρόλο που οι ελληνικές περιφέρειες μπορεί να χρειαστούν περισσότερους πόρους και ικανότητες, προτίθενται να παίξουν ηγετικό ρόλο στην εφαρμογή των πολιτικών και των σχεδίων για την επίτευξη των ΣΒΑ».
Το κείμενο συνεχίζει με την περιγραφή δράσεων Δήμων και Περιφερειών που θα μπορούσαν να ενταχθούν στην υλοποίηση των ΣΒΑ. Δεν εμπεριέχει όμως καμία σχεδόν ουσιαστική πρόταση ώστε οι ΟΤΑ να αποκτήσουν τη διαχειριστική ικανότητα, τα εργαλεία και την υποστήριξη, για να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις και να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για μία αποτελεσματική υλοποίηση και εφαρμογή των ΣΒΑ.
Η στόχευση του CEMR
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Δήμων και Περιφερειών (CEMR) ιεραρχεί πολύ ψηλά, στην ατζέντα του, την υλοποίηση των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Για το λόγο αυτό προετοιμάζεται και προετοιμάζει τις Ευρωπαϊκές Τοπικές Αυτοδιοικήσεις, ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις που παρουσιάζονται κατά την εφαρμογή δράσεων και μέτρων που αποσκοπούν στην εκπλήρωση των ΣΒΑ. Για το λόγο αυτό επέλεξε τέσσερις άξονες παρέμβασης:
- Ευαισθητοποίηση και ανάπτυξη ικανοτήτων, με τη διοργάνωση τακτικών εκπαιδευτικών συναντήσεων και εργαστηρίων σχετικά με τη Αστική Ατζέντα και τους ΣΒΑ
- Ευαισθητοποίηση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, σε σχέση με το ρόλο που παίζουν οι δήμοι, οι πόλεις και οι περιφέρειες για την επίτευξη των ΣΒΑ.
- Παρακολούθηση και υποβολή εκθέσεων, για να εξασφαλιστεί ότι η προοπτική των τοπικών κυβερνήσεων περιλαμβάνεται στις εθνικές στρατηγικές.
- «Lobbying» σε διεθνές επίπεδο, για τη καλύτερη έκφραση και διάχυση του μηνύματος των ευρωπαϊκών τοπικών και περιφερειακών κυβερνήσεων.
Η έρευνα
Σημαντικό στοιχείο, για τις πολιτικές παρεμβάσεις του CEMR, ήταν να καταγράψει την υπάρχουσα κατάσταση, σχετικά με τη γνώση, την πολιτική βούληση, τη διαχειριστική ικανότητα και τις ανάγκες υποστήριξης που χρειάζονται οι Τοπικές Αυτοδιοικήσεις της Ευρώπης για να ανταπεξέλθουν καλύτερα στην υλοποίηση των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Για το λόγο αυτό πραγματοποίησε σχετική έρευνα.
Η έρευνα, πραγματοποιήθηκε με βάση ερωτηματολόγιο, που αποτελείτο από σαράντα τρία ερωτήματα, ταξινομημένα σε τρεις ενότητες καθεμία εκ των οποίων επικεντρώνεται σε ένα ξεχωριστό αντικείμενο: ευαισθητοποίηση, στρατηγικός σχεδιασμός και παρακολούθηση. Το ερωτηματολόγιο απεστάλη στις αρχές του 2018 στα μέλη του CEMR και στην PLATFORMA των συνεργατών του. Σκοπός του ήταν να συλλέξει πληροφορίες, για το πώς οι ΟΤΑ έχουν εμπλακεί στη διαδικασία υλοποίησης των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Τα αποτελέσματα της έρευνας
Ένα από τα σημαντικότερα αντικείμενα της έρευνας του CΕMR είναι η ευαισθητοποίηση σε σχέση με τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Είναι πολύ σημαντικό να εντοπιστούν οι διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των αιρετών, ιδιαίτερα εκείνων οι οποίοι βρίσκονται στις κυρίαρχες πολιτικές ομάδες των Δήμων και των περιφερειών τους και των στελεχών των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Στο Γράφημα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας ξεχωριστά για τους αιρετούς των κυρίαρχων πολιτικών ομάδων και τα στελέχη των ΟΤΑ, σε έξι βασικά ερωτήματα, τα οποία είναι:
- Η προσφορά κατάρτισης και εκπαίδευσης
- Η ευθυγράμμιση του χρονοδιαγράμματος εργασίας με τους ΣΒΑ
- Η χρήση των ΣΒΑ στην εργασία
- Το πόσο καλά είναι ενημερωμένοι σε σχέση με τους ΣΒΑ
- Εάν γνωρίζουν απλά ότι υπάρχουν ΣΒΑ και
- Εάν δεν γνωρίζουν καθόλου την ύπαρξή τους
Το πρώτο αποτέλεσμα της έρευνας, που προκαλεί μεγάλη εντύπωση, είναι ότι τα στελέχη των ευρωπαϊκών Δήμων και Περιφερειών δηλώνουν κατά 50% ότι είναι καλά ενημερωμένα σε σχέση με τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Αντίθετα, στους αιρετούς το ποσοστό αυτό ανέρχεται μόλις στο 19%. Το μεγάλο αυτό κενό ίσως θα μπορούσε να δικαιολογηθεί από τα ευρήματα του πρώτου ερωτήματος, στο οποίο παρατηρούμε ότι η κατάρτιση- εκπαίδευση, σε σχέση με τους ΣΒΑ, που προορίζεται για τα αιρετά στελέχη της Τοπικής και Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, δεν υπάρχει. Τα δύο αυτά ευρήματα ουσιαστικά απαντούν στην τελευταία ερώτηση, κατά την οποία το 13% των αιρετών δεν γνωρίζει τίποτα για τους ΣΒΑ, ενώ αντίθετα, το ποσοστό αυτό είναι μηδενικό στο στελεχικό δυναμικό των Δήμων και των Περιφερειών της Ευρώπης.
Θα ήταν, κατά τη γνώμη μου, πολύ ενδιαφέρουσα μία ανάλογη έρευνα για την Ελλάδα. Έχω, δυστυχώς, την αίσθηση ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση της χώρας μας, ιδιαίτερα όσον αφορά στην ενημέρωση για τους ΣΒΑ, απέχει πολύ από τα μέσα ευρωπαϊκά δεδομένα τόσο στους αιρετούς, όσο και στο στελεχικό δυναμικό των Δήμων.
Από τις επιμέρους απαντήσεις στην έρευνα, επιβεβαιώνεται ότι οι ΣΒΑ είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος να εμπλακούν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές σε συνεργασίες σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. Η δυνατότητα αυτή εξηγεί το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της ευρωπαϊκής Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η κινητοποίηση ανθρώπινων και οικονομικών πόρων, για την πραγματοποίηση της τοπικής εξειδίκευσης των ΣΒΑ, θα είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις.
Οι ερωτηθέντες υπογράμμισαν την ανάγκη μεγαλύτερης εναρμόνισης με τα εθνικά πλαίσια δράσης, καθώς επίσης και με τις ευρωπαϊκές και τις διεθνείς στρατηγικές και επιχειρησιακά σχέδια.
Τα αποτελέσματα της έρευνας υπογραμμίζουν το γεγονός ότι οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές είναι, ως επί το πλείστον, πρόθυμες να συμμετάσχουν στη διαδικασία υποστήριξης της εφαρμογής των ΣΒΑ, σε τοπικό επίπεδο. Γνωρίζουν ότι χωρίς τη συμμετοχή των τοπικών κυβερνήσεων, η παγκόσμια ατζέντα θα αποτύχει. Ωστόσο, αντιμετωπίζουν διαρθρωτικές προκλήσεις στην εφαρμογή των ΣΒΑ, τόσο ως προς τις τεχνικές ανάγκες, όσο και ως προς τη γενική έλλειψη συντονισμού μεταξύ των διαφόρων βαθμίδων διακυβέρνησης: Δήμοι, Περιφέρειες, Εθνικές αρχές, Ευρωπαϊκό και Διεθνές επίπεδο.
Η εξειδίκευση, εφαρμογή και υλοποίηση, των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης, σε τοπικό επίπεδο δεν είναι κάτι που θα πραγματοποιηθεί αυτόματα. Το αντίθετο. Είναι ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα για την ΤΑ. Χρειάζονται, όπως ήδη τονίστηκε, κατάρτιση, διαχειριστική ικανότητα, τεχνικές και επιστημονικές γνώσεις, υποστήριξη, ευαισθητοποίηση, εμπέδωση της σχέσης κόστους- οφέλους από την εφαρμογή αυτής της στρατηγικής. Στο Γράφημα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας του CΕMR σε σχέση με αυτά τα ερωτήματα.
Οι Κύριες Προκλήσεις για την Εφαρμογή των ΣΒΑ σε Τοπικό και Περιφερειακό Επίπεδο.
Δεν είναι τυχαίο, κατά τη γνώμη μου, το εύρημα της έρευνας ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα, που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή Τοπική Αυτοδιοίκηση, στην εξειδίκευση των ΣΒΑ, σε τοπικό επίπεδο, είναι το χρηματοδοτικό. Θα πρέπει εδώ να τονιστεί ότι εάν στην Ευρώπη το δεύτερο μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η απουσία έγκυρων και έγκαιρων στατιστικών δεδομένων, σε τοπικό επίπεδο, τότε τι θα πρέπει να συμβαίνει στην Ελλάδα. Το τρίτο όμως εύρημα της έρευνας είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον. Η αναγκαιότητα για επιπλέον κατάρτιση και εκπαίδευση στους στόχους και τις διαδικασίες εφαρμογής της Βιώσιμης Ανάπτυξης θα πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα και συστηματικά.
Ένα επιπλέον ενδιαφέρον εύρημα είναι η ανάπτυξη του απαραίτητου διάλογου μεταξύ διαφορετικών βαθμίδων διακυβέρνησης, για να εξασφαλιστεί η συνεργασία, όχι μόνο στα αρχικά στάδια, αλλά και καθ ‘όλη τη διάρκεια εφαρμογής των δράσεων για την επίτευξη των ΣΒΑ.
Θεωρείται επίσης ζωτικής σημασίας η παροχή υποστήριξης από διεθνείς οργανισμούς, για την ενίσχυση της στρατηγικής των ΟΤΑ και τη δυνατότητα αξιοποίησης σύγχρονων επιστημονικών εργαλείων, για την κατάρτιση και την υλοποίηση των ΣΒΑ, σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Τα διεθνή δίκτυα διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο, καλύπτοντας το κενό στη διεθνή συνεργασία και συμβάλλοντας στον καλύτερο συντονισμό του προγράμματος εφαρμογής των ΣΒΑ.
Τέλος, τα αποτελέσματα της έρευνας κατέστησαν δυνατή την αναγνώριση των κενών και τα ανεπαρκή αποτελέσματα, όσον αφορά στην παρακολούθηση και την υποβολή προτάσεων και εκθέσεων. Για άλλη μια φορά, οι ΟΤΑ εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους για την απόκτηση γνώσεων που σχετίζονται με τη μεθοδολογία αξιολόγησης, αλλά φαίνεται ότι τα τεχνικά εργαλεία και η αναγκαία υποστήριξη δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες. Η έλλειψη υποστηρικτικών μηχανισμών είναι ένα επιπλέον συμπέρασμα, της έρευνας, το οποίο έχει μία ιδιαίτερα μεγάλη σημασία για τα δεδομένα της Ελληνικής Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Τι πρέπει να γίνει
Είναι αλήθεια ότι ζούμε σε ένα τόπο, μια χώρα, αλλά και σε έναν πλανήτη που ουσιαστικά μοιραζόμαστε, εκμεταλλευόμαστε και είμαστε υπεύθυνοι γιαυτόν. Αργά ή αργότερα, θα κατανοήσουμε όλοι, τις συνέπειες της υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων και θα πρέπει να τις αντιμετωπίσουμε.
Θα πρέπει να αναληφθούν δράσεις και να μην να μείνουμε σε ευχολόγια. Οι δράσεις αυτές δεν μπορούν να περιοριστούν σε παγκόσμιο επίπεδο, ούτε μόνο σε τοπικό. Θα πρέπει να διατρέχουν το σύνολο των δυνατοτήτων παρέμβασης μας, ώστε να παραδώσουμε έναν καλύτερο πλανήτη, στις επόμενες γενιές. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να συνεργαστούν και να συνδυάσουν τις πολιτικές τους, διεθνείς, ευρωπαϊκοί, εθνικοί και τοπικοί φορείς.
Όπως ήδη τονίστηκε η ευρωπαϊκή Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες αυτές. Εκτός από τις προπαρασκευαστικές διαδικασίες, μέρος των οποίων είναι και η προαναφερόμενη έρευνα, το CEMR, διαμορφώνει τη στρατηγική της ευρωπαϊκής Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την ατζέντα 2030.
Σε εθνικό επίπεδο, όπως επισημάνθηκε, η στρατηγική μας είναι μάλλον περιορισμένη και άτολμη. Η ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση βρίσκεται μπροστά σε μία μεγάλη πρόκληση: από τη μία να συνδράμει στις προσπάθειες που γίνονται σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο και από την άλλη να εξειδικεύσει, στο πλαίσιο των δυνατοτήτων και αρμοδιοτήτων της, τις στρατηγικές αυτές σε τοπικό επίπεδο.
Οι πρωτοβουλίες που έχουν ληφθεί ή θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να ληφθούν σε ευρωπαϊκό και τοπικό επίπεδο είναι οι εξής:
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής ΤΑ
Οι ευρωπαϊκές Τοπικές και Περιφερειακές αρχές είναι έτοιμες να εργαστούν χέρι-χέρι με άλλες βαθμίδες διακυβέρνησης και σε συνεργασία με άλλους ενδιαφερόμενους, προκειμένου να επιτευχθούν οι ΣΒΑ. Με βάση αυτή τη λογική, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Δήμων και Περιφερειών, προτείνει:
1. Αύξηση της συμμετοχής. Τα κράτη- μέλη θα πρέπει να υποστηρίξουν τις πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης στους ΣΒΑ, που αναλαμβάνουν οι τοπικές και περιφερειακές κυβερνήσεις, σε όλο τον κόσμο. Αυτό θα διασφαλίσει την αυξημένη συμμετοχή της ΤΑ, καθώς και των πολιτών τους, στην εφαρμογή τους.
2. Διασφάλιση μιας συνεκτικής προσέγγισης. Τα κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να σχεδιάσουν μηχανισμούς για την αποτελεσματική συμμετοχή των ευρωπαϊκών Τοπικών και Περιφερειακών αρχών. Η συμβολή τους στις εθνικές στρατηγικές των ΣΒΑ, ιδίως μέσω των εθνικών πλαισίων, για το σχεδιασμό, την εφαρμογή και την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων θα πρέπει να διευκολυνθεί. Αυτό θα διασφαλίσει μια συνεκτική προσέγγιση που θα περιλαμβάνει όλους τους σχετικούς, με την εφαρμογή των ΣΒΑ, παράγοντες.
3. Βελτίωση της διαχειριστικής ικανότητας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποστηρίξουν τις ΤΑ στην ανάπτυξη τεχνικών γνώσεων και εργαλείων για την υλοποίηση των ΣΒΑ σε τοπικό επίπεδο.
4. Εφαρμογή των ΣΒΑ τοπικά και ανάπτυξη διεθνών
εταιρικών σχέσεων.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί θα πρέπει να υποστηρίξουν
χρηματοδοτικά τους ΟΤΑ, που είναι πρόθυμοι να εφαρμόσουν τους ΣΒΑ ή να
αναπτύξουν διεθνείς συνεργασίες με αυτό το σκοπό.
Η Ελληνική ΤΑ
Όπως παρατηρήσαμε, από τα αποτελέσματα της έρευνας του CEMR, όλη η Ευρωπαϊκή Τοπική Αυτοδιοίκηση αντιμετωπίζει ένα μεγάλο δίλημμα. Από τη μία είναι εκφρασμένη η πολιτική βούληση να συμμετάσχει στα μέτρα και τις δράσεις για την υλοποίηση των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης και από την άλλη αναγνωρίζεται ο περιορισμός στις τεχνικές και επιστημονικές δυνατότητες που είναι απαραίτητες για να συμβάλλουν οι ΟΤΑ αποτελεσματικά σε ένα τόσο μεγάλο έργο. Όλοι καταλαβαίνουμε ότι εάν αυτό είναι μία φορά πρόβλημα για την Ευρωπαϊκή Τοπική Αυτοδιοίκηση, είναι 10 φορές για την Ελληνική. Αυτή την απόσταση καλούμαστε και θα πρέπει να βρούμε τρόπους να την διανύσουμε, το συντομότερο δυνατό.
Οι Ελληνικοί Δήμοι και Περιφέρειες θα πρέπει να συγκροτήσουν ένα ειδικό επιχειρησιακό πρόγραμμα, Βιώσιμη Ανάπτυξη Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΒΑΤΑ) που ως αντικείμενο θα έχει την αποτελεσματικότερη υλοποίηση των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Το επιχειρησιακό αυτό πρόγραμμα, εκτός από τους προφανείς στόχους, δράσεις, μέτρα, χρονοδιάγραμμα, θα περιλαμβάνει:
- Ευρύ σχέδιο κατάρτισης και ευαισθητοποίησης, που θα απευθύνεται τόσο στους αιρετούς και τα στελέχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όσο και τους ενεργούς πολίτες. Ο χρονικός του ορίζοντας θα καλύπτει όλη την περίοδο εφαρμογής του προγράμματος, δηλαδή μέχρι το 2030. Θα έχει ως στόχο όχι μόνο την περιβαλλοντική εκπαίδευση, αλλά και τη διάχυση τεχνικών και επιστημονικών γνώσεων, ώστε να βοηθηθούν οι ΟΤΑ να ξεπεράσουν τις δύσκολες προκλήσεις, που θα αντιμετωπίσουν κατά τη διάρκεια εφαρμογής του προγράμματος. Θα πρέπει να κινητοποιήσει όλες τις δυνατές δυνάμεις από τον πανεπιστημιακό, επιστημονικό, τεχνικό και διοικητικό κόσμο, όλες τις σύγχρονες μορφές εκπαίδευσης (δημιουργία ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας, εξ αποστάσεως, ασύγχρονη εκπαίδευση, φόρουμ κλπ) και να δημιουργήσει μία σχεδόν μόνιμη δομή εκπαίδευσης εκπαιδευτών με αντένες σε όλες τις περιφέρειες της χώρας.
- Χρηματοδοτικούς υποστηρικτικούς μηχανισμούς. Οι μηχανισμοί αυτοί θα αντλούν πόρους από όλες τις πιθανές χρηματοδοτικές πηγές διεθνείς, ευρωπαϊκές και εθνικές. Θα συνδυάζονται μεταξύ τους, ώστε να δημιουργούν ένα ολοκληρωμένο σύστημα χρηματοδοτικής υποστήριξης. Οι εθνικοί χρηματοδοτικοί πόροι, από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων ή από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, θα χρηματοδοτούν δράσεις που ίσως δεν είναι επιλέξιμες στο νέο ΕΣΠΑ, όπως το κόστος ωρίμανσης των έργων.
- Επιτροπή Παρακολούθησης, με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών. Το βασικό καθήκον της επιτροπής παρακολούθησης θα είναι να αξιολογεί και να ελέγχει την πορεία υλοποίησης του έργου, να παρεμβαίνει με διορθωτικές κινήσεις και να δημοσιοποιεί εξαμηνιαίες εκθέσεις με την πρόοδο των εργασιών και την πορεία κάλυψης των στόχων.
- Δημιουργία ισχυρού υποστηρικτικού δικτύου με τη συμμετοχή του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων, της ΕΕΤΑΑ και της ΠΕΤΑ.
- Αξιοποίηση όλων των διεθνών σχέσεων, συμμετοχών και συνεργείων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τόσο σε Ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι Στόχοι για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, όσο και μαξιμαλιστικοί και αν είναι, προσφέρουν μία πάρα πολύ ενδιαφέρουσα κατεύθυνση, για τις πολιτικές που πρέπει να ακολουθήσουμε τις επόμενες δεκαετίες. Παρατηρούμε ότι σε αυτές τις πολιτικές εμπλέκονται παγκόσμιοι, ευρωπαϊκοί, εθνικοί και τοπικοί φορείς. Με λίγα λόγια είναι η καλύτερη άσκηση διαβαθμιδικής συνεργασίας.
Όλα αυτά, όσο προκλητικά και να φαίνονται, όλοι καταλαβαίνουμε ότι, δεν είναι εύκολα εφαρμόσιμα. Ιδιαίτερα στη χώρα μας με τα μεγάλα αποθέματα αντίδρασης που διαθέτει ο συγκεντρωτισμός. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να προετοιμαστούμε να δημιουργήσουμε συνέργειες, να μην περιοριστούμε σε πεπατημένης μορφής συνεργασίες, να αναζητήσουμε λύσεις ακόμα και βοήθεια, από διεθνείς φορείς.
Η γνώμη μου είναι ότι αν προσπαθήσουμε να συμβάλλουμε ενεργητικά στην υλοποίηση των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης, ως Ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση, δεν θα βγούμε μόνο κερδισμένοι, αλλά θα αναβαθμίσουμε και το ρόλο της χώρας στο διεθνές της περιβάλλον.
Για περισσότερες πληροφορίες:
2018. CEMR. “How Europe’s towns and regions are taking the lead”.
2018. General Secretariat of the Government. Office of Coordination, Institutional, International & European Affairs. “Voluntary National Review On The Implementation of The 2030 Agenda For Sustainable Development”.
2015.
United Nations. “Transforming our world: the
2030 Agenda for Sustainable development”. THE 2030 AGENDAFOR SUSTAINABLE DE